Johanna Nolet Psyche 1 apr 2018, 06:00

Leestijd: 7 minuten

Hoe komen wij (en onze kinderen) van onze schoonheidsobsessie af?

How would you describe your body?’ vraagt de Australische documentairemaker Taryn Brumfitt in haar documentaire Embrace aan voorbijlopende vrouwen op straat. Hun antwoorden: “Not perfect, wobbly, stumpy, very average, fat, short, I have big thighs, not nice to look at, I don’t like this body, I hate it, I feel disgusting, disgusting, I feel disgusting…”.

Ik zit thuis voor de buis en in mij borrelt een mengeling van diep verdriet, herkenning en woede op. Ik heb zin om op te springen en als een gek op mijn balkon te gaan staan schreeuwen: Vrouwen. Dit. Moet. Stoppen!

Eind vorig jaar kwam de documentaire van lichaamsbeeld activist Taryn Brumfitt eindelijk uit. In 2013 postte ze een onconventionele before en after foto van zichzelf op Facebook. Op de before foto stond ze als afgetrainde bodybuilder op een podium. In de after foto zit ze met een stralend gezicht en een zacht zwangerschapsbuikje op een kruk.

100 miljoen views

De foto genereerde meer dan 100 miljoen views. En meer dan dat, Taryn ontving duizenden mails van vrouwen met dezelfde wanhopige aanhef: “Help me!”. Een greep uit hun verhalen:

“I have a four year old daughter and I have never swum with her because I don’t want to wear a pair of bathers.”

“I’ve not been intimate with my husband for three years, because I think I look disgusting. He tells me he loves me, but I just can’t bring myself to be naked in front of him.”

“I was sexually abused as a child and never told anyone. I’ve eaten as a way to numb away the pain, but now I’m just fat. And no one knows my story and everyone just judges me as if I’m a lazy pig. But I’m not. I’m just trying to survive.”

Onze schoonheidsobsessie

Dat we te maken hebben met een volksziekte is duidelijk. Een ziekte die vreet aan de vreugde van vrouwen wereldwijd. En ik durf wel te zeggen dat de #1 oorzaak hiervan niet de media, maar onze eigen obsessie met ons uiterlijk is. Doordat we in grote mate gefocust zijn op hoe we eruit zien, hier veel waarde (en in sommige gevallen zelfs ons bestaansrecht) aan ontlenen, zijn we een perfecte prooi voor de media. Die ervoor kiezen om ons één schoonheidsideaal voor te houden, puur op trend gebaseerd.

Hoe we allemaal meedoen aan bodyshaming (en daar zelf het slachtoffer van worden)

De bladen en reclames vertellen ons: “dit lichaamstype is nu mooi”. Waar wij uit opmaken: “dat ben ik dus niet”. Waanzin, want hoewel vorige trends tenminste een herkenbaar lichaamstype op een voetstuk plaatsten, is de trend van vandaag een illusie. Die vrouw bestaat niet eens, behalve op magazine covers en in strips.

Schuld aan de media

In mijn verlangen hier iets tegenover te stellen, gaf ik eerst de media de schuld. Zij sluiten vrouwen uit door één lichaamstype te verheerlijken. Hoewel dit absoluut waar is, zijn er ook vrouwen die zich hier niets van aantrekken. Dit verschilt dus per persoon. Hoe beïnvloedbaar ben je? Heb je geleerd om op jezelf te vertrouwen en jezelf met liefde te benaderen? In welke (sub)cultuur ben je opgegroeid? Hoeveel aandacht wordt er in jouw omgeving geschonken aan het uiterlijk en hoeveel aan het innerlijk? Gedrag, talent, karakter?

Toen ik een paar weken terug een foto van mezelf in ondergoed op Facebook plaatste, werd ik overladen met positieve reacties. Wat was ik “dapper” en “stoer” en “prachtig”! “Prachtig, prachtig, prachtig!”

Ik hou van mijn lichaam

Hoezeer deze support mijn ego streelde, het wrong ook. Ik was niet naar complimentjes aan het vissen. Mijn bedoeling met de foto was juist om te zeggen: Ik hou van mijn lichaam. Als je op dat punt komt, heb je de bevestiging van buitenaf niet meer nodig. Dan ondermijnen reacties op het ‘uiterlijke’ je ‘innerlijke kracht’ zelfs een beetje. Ook struikelde ik over de reacties omtrent de ‘moed’ die ik vergaard zou hebben om mijn lijf van maat 46 te laten zien. Niemand heeft het over ‘moed’ bij een bikinifoto van een vrouw met maat 38.

Body neutrality kan je gelukkiger maken – maar wat is het precies?

Naast de positieve reacties was er ook een handjevol kritische noten. Waarvan één, van een man, me bijbleef: “Veel mensen worstelen met hun uiterlijk en wat ze van nature meegekregen hebben. Te lang, te dik, te dun, goed, niet goed. Als je er zo’n big deal van maakt, dan wordt het ook een big deal. Zeker zo in het openbaar. Of doe je het voor de veren?”

In eerste instantie voelde ik me gekwetst, gezien de moeite die ik doe om zelfliefde te cultiveren. Te insinueren dat ik uit ben op veren in mijn reet, degradeert alles wat ik doe tot pure aandachttrekkerij. De opmerking raakte me in mijn oude angst om ‘te veel’ te zijn en ik voelde me niet erkend in mijn missie. Maar naarmate de dagen vorderden, ebde de steek weg en begon ik te begrijpen waar hij misschien op doelde.

Het uiterlijk voorop

In mijn strijd tegen één schoonheidsideaal, maak ik uiterlijk belangrijk. Door openlijk mijn liefde te tonen aan vrouwen van alle soorten en maten, schenk ik aandacht aan hun buitenkant. Tot nu toe heb ik dat als iets positiefs ervaren. Maar door bij het eerste contact te zeggen: “Wat zie je er mooi uit!”, zet ik het uiterlijk van mensen voorop. Toen ik me hier bewust van werd, viel het me op dat we dit allemaal doen.

“Wat ben je slank!!”, “Je huid ziet er véél beter uit!”, “Wat heb je een leuk jurkje aan!”. Veel beter kunnen we elkaar groeten door onze bewondering uit te spreken voor iets dat van binnenuit komt. Iets wat de persoon doet in plaats van diegene te beoordelen op de mate waarin ze voldoet aan ons schoonheidsideaal, iets waar we allemaal relatief weinig invloed op hebben. Een paar alternatieven: “Wat ben je lekker vrolijk”, “Jezus, wat zie jij er open en uitgerust uit, what’s your secret?”, “Ik word helemaal gelukkig van jouw aanzicht! What’s going on?” Dit vergt misschien iets meer denkwerk en voelt in het begin wat gefabriceerd, maar dat geldt voor elke verandering. En taal is belangrijk en leuk om mee te spelen.

Embrace

In de documentaire Embrace drukt professor Marika Tiggermann van de School of Psychology, Flinders University, ouders op het hart om niet te reageren op de onzekerheden van hun kinderen door te zeggen dat ze “wel mooi” of “niet dik” zijn. Omdat ze daarmee bijdragen aan het idee van hun kind dat het uiterlijk van significante waarde is. Beter kunnen ze bewust reageren op wat de meisjes doen in plaats van hoe ze eruit zien.

Door systematisch onze aandacht van het uiterlijk naar het innerlijk te verplaatsen, krijgt het uiterlijk een minder grote plek in ons leven en worden we minder vatbaar voor wat anderen hierover zeggen. Het valt me tegen hoe vaak ik nog de mist in ga, maar dat bevestigt de grootte van mijn obsessie. Dus benader ik het nu als onderdeel van mijn meditatie oefening: Zodra ik mezelf betrap op een uiterlijk oordeel, corrigeer ik mezelf op een liefdevolle manier. Dit probeer ik ook te doen in reactie op uiterlijke complimenten die mijn kant op komen. Laatst complimenteerde iemand me op mijn krullen en hoewel ik in eerste instantie reageerde met “dank je!”, kwam ik al snel op twee gefundeerde reacties:

1. “Thanks! Ik ben gister naar de kapper geweest. Zó blij dat ik mezelf dat lekker gegund heb!”
2. “I know right? Mijn kapster heeft echt bad-ass skills.”

Het is waar. Voordat ik bij haar kwam had ik een dik, zwaar, pluizig dak op mijn hoofd dat lichtjes kromtrok als het regende. Zij bracht door kennis en ervaring het beste in mijn haar naar boven. En dat, lieve mensen, is een groot compliment waard.

Body positivity betekent niet wat je denkt dat het betekent