Sophie Golbach Psyche 16 dec 2021, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Een korte introductie over het zenboeddhisme

‘Even lekker zen worden’ is een uitdrukking die we vast allemaal kennen. ‘Zen’ komt uit het zenboeddhisme, een eeuwenoude vorm van boeddhisme. Het is de meest bekende variant van deze religieuze stroming, maar misschien ook wel de meest onbegrepen. Kort gezegd betekent ‘zen’ voor ons een rustig of relaxt gevoel. Maar dat is niet waar zenmonniken hun hele leven aan wijden.

Bij ‘zen’ worden gaat het om rust pakken, dat begrijpen we. Even een filmpje kijken bijvoorbeeld. Maar weten we wel echt wat zen inhoudt, volgens die oude vorm? We kunnen nog veel inspiratie halen uit het zenboeddhisme.

Wat is zenboeddhisme?

Wat is het zenboeddhisme dan eigenlijk precies? Simpel gezegd is zen een vorm van boeddhisme. Bij deze vorm van boeddhisme leg je de nadruk sterk op dhyana, ofwel concentratie-meditatie. Met die meditatie zou je inzicht kunnen krijgen in je eigen ware aard, wie je echt bent, zodat je op een meer bevrijde manier kan leven.

Hoe helpt die meditatie daar dan bij? Dat werkt als volgt; je kan je gedachten beheersen door middel van die meditatie. Het logische denken, zoals we vaak gewend zijn, leer je af. In plaats daarvan merk je je gedachtes alleen op en laat je ze los. Ook streef je naar eenheid van lichaam en geest. Je probeert je geest dan tot rust te brengen.

De ware betekenis van ‘zen’ (en hoe je echt ‘helemaal zen’ kunt worden)

Bij het zenboeddhisme draait het er namelijk om dat je je vredig voelt en dat je vredig leeft, zonder te lijden. Is je geest rustig, dan ontstaat ook dat heerlijke zen-gevoel.

De oorsprong van het zenboeddhisme

Zen als vorm van boeddhisme ontwikkelde zich in de 7e en 8e eeuw in China, nadat het zich van India naar China verspreidde. In China spraken mensen het uit als ‘Chan’, wat afgeleid is van de Indiase boeddhistische term ‘jhana’. ‘Jhana’ betekent meditatie.

In die tijd was het zenboeddhisme heel populair en het verspreidde zich in de eeuwen daarna ook verder uit naar Korea, Vietnam en Japan. Pas in dat laatste land ontstond de naam ‘zen’; in Japan spraken mensen het Chinese karakter ‘Chan uit als ‘zen’.

Dat het zenboeddhisme zich zo snel verspreidde, betekent helaas niet dat het altijd zonder problemen beoefend werd. In de 9e eeuw werden boeddhisten in China vervolgd. Maar het goede nieuws is dat het zenboeddhisme de vervolging overleefde. Rond 1960 en 1970 werd zenboeddhisme bekender buiten Azië. Nu beoefenen mensen het overal ter wereld.

Zazen

Bij zen ligt de nadruk op zazen, dat is namelijk een meditatie als middel tot verlichting. Zazen betekent ‘zittend mediteren’. Deze vorm van meditatie doe je op een kussentje of een bankje en je kan het alleen of in een groep doen.

Meditatie kent meerdere vormen. In het boeddhisme in het algemeen past men twee vormen toe, vipassana (aandachtig iets opnemen met je zintuigen) en samatha (concentratie van je geest). In het zenboeddhisme ligt de nadruk op samatha.

Boeddhisme voor dummies: waar gaat deze religie nu eigenlijk om?

Kort samengevat is zazen daarbij het middel waarmee je tot verlichting komt. Samatha is de methode, de vorm van meditatie die je daarvoor gebruikt.

Hoe kan je het zenboeddhisme beoefenen?

Boeddhistische meditatietechnieken zijn populair geworden in het westen, maar zij hebben daarbij wel andere vormen aangenomen. Zo wordt mindfulness bijvoorbeeld gebruikt als hulpmiddel om stress of angst te verminderen.

Dat betekent niet dat je niks kan doen om zen te worden zoals het zenboeddhisme dat oorspronkelijk meer bedoelt. Zen is een oefening in aandacht voor het dagelijks leven om je heen. Je wil eigenlijk beginnen met het loslaten van vooroordelen en stoppen met onderscheid maken tussen bijvoorbeeld jij/ik en waar/onwaar.

Waarom ‘leegte’ volgens het boeddhisme het mooiste is dat je kan overkomen

Doe je dit, dan kijk je neutraler en met minder bias naar je omgeving. Als je zen beoefent, wil je alles doen met volle aandacht en zonder de vooropgezette ideeën die je soms hebt. Vandaar ook tip nummer één; het loslaten van vooroordelen.

We hebben het met elkaar dan weleens over zen, maar echte zen is dus wel wat anders dan dat. Je bereikt het niet zomaar, maar het is het zeker waard. Wil je het graag proberen, dan kan je eens een cursus zenmeditatie volgen.