Lisanne de Vaan Psyche 10 jul 2018, 06:00

Leestijd: 2 minuten

Zo vind je de woorden die op het puntje van je tong liggen

Ken je dat? Je wilt iets vertellen aan je collega, of aan een vriendin, maar opeens blijf je haperen. Je kunt maar niet op het woord komen dat je zoekt. Het ligt op het puntje van je tong. Het is ehh.. ik bedoel ehh.. je weet wel, dat ene! We hebben allemaal weleens zo’n ervaring, door psychologen omgetoverd tot het puntje-van-de-tongfenomeen. Uit onderzoek blijkt zelfs dat we gemiddeld een keer per week zo’n ervaring hebben. Best veel dus. En vooral ontzettend frustrerend.

Wat is de oorzaak?

In het boek Psychologie: een inleiding wordt uitgelegd hoe dit komt. “Een mogelijkheid die vaak wordt gebruikt bij laboratoriumonderzoeken van het verschijnsel, is ontoereikende contextcues.

Must read: 3 tips van een breincoach om je geheugen te verbeteren

Je hebt dan onvoldoende context om het schema te activeren dat met het juiste antwoord is geassocieerd. Een andere mogelijkheid is interferentie: wanneer een andere herinnering de toegang of het terughalen blokkeert, zoals wanneer je aan Jan denkt, terwijl je Jill onverwacht tegenkomt.

Het puntje-van-de-tongfenomeen treedt dus op als er een slechte verbinding bestaat tussen herinneringscues en de manier waarop het woord in het langetermijngeheugen is gecodeerd.”

Mentale geuf van vergeetachtigheid

Sommige onderzoekers suggereren dat als je eenmaal struggles ervaart met een bepaald woord, je in de toekomst waarschijnlijk moeite blijft hebben met hetzelfde woord (alsof het al niet frustrerend genoeg is). Cognitief wetenschapper Karin Humphreys – die het puntje-van-de-tongfenomeen bestudeert – zegt er het volgende over tegen Mental Floss:

“Iedere keer dat je een naam vergeet, en je gaat die vervolgens opzoeken, versterk je je fout. Hierdoor graaf je de mentale gleuf van vergeetachtigheid steeds dieper.”

Wat kan je doen?

Google raadplegen of iemand’s Facebook pagina checken is dus niet het beste idee als je niet op een woord of naam kunt komen. Wat je veel beter kunt doen is vragen of je gesprekspartner je kan helpen door je voorzichtig te leiden naar het woord dat je in gedachte had.

Dat betekent dus niet dat ze je het hele woord moeten voorzeggen; met een paar hints kom je er ook wel. In een van Humprey’s onderzoeken gepubliceerd in het journal Cognition wordt de techniek nader uitgelegd:

“Wanneer deelnemers in staat waren om zich het woord waarmee ze aan het struggelen waren zelf te herinneren, in plaats van dat ze het antwoord werd verteld, hadden ze minder kans om hetzelfde woord te vergeten bij de volgende test.

En wanneer ze een fonologische aanwijzing kregen, zoals de eerste paar letters van het woord, hadden ze bijna evenveel kans om zich het woord later te herinneren als wanneer ze zich het woord zelf hadden herinnerd.”

Er is alleen een probleempje.. je gesprekspartner kan je alleen maar helpen als hij of zij wéét wat je bedoelt.

Meer lezen over psychologie?

• Waarom onthouden we niet alles? En wanneer sneuvelen herinneringen?
• Leven met minder spullen maakt gelukkiger (een psycholoog legt uit)
• Zo werkt emotie-eten in quarantaine-tijd (de psychologie achter je eetgedrag)