Maaike Kooijman Betere wereld 20 okt 2021, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Wat we kunnen leren over duurzaamheid van Inheemse volkeren

Gecompliceerd. Dat is misschien wel het woord waar de huidige klimaatsituatie het beste mee te omschrijven is. We weten allemaal dat het slechter gaat met het klimaat, maar er worden ook een heleboel andere factoren in meegenomen: economie, politiek, ons luxe leven dat we graag willen behouden… Maar wat als het júist ongecompliceerd moet zijn? Dit is wat Inheemse volkeren ons kunnen leren over (omgaan met) het klimaat.

Voor de duidelijkheid: met Inheemse volkeren bedoelen we de oorspronkelijke bewoners van een gebied. In Nederland zijn die er niet, maar op andere plekken in Europa wel, en in andere werelddelen nog veel meer.

Het belang van Inheemse kennis

Omdat Inheemse mensen de oorspronkelijke bewoners van een bepaald stuk land zijn, hebben zij er een enorm goede band mee opgebouwd. Al eeuwenlang leven ze in harmonie met de natuur.

Deze kennis over omgaan met je omgeving, is enorm belangrijk. Wist je dat Inheemse volkeren wereldwijd zo’n 80 procent van de biodiversiteit in bossen en regenwouden beschermen? Terwijl wij maar blijven kappen voor de productie van palmolie en papier, zetten Inheemse mensen zich juist in voor het behoud van planten en dieren. Die diversiteit is belangrijk voor een gezond ecosysteem van de aarde.

10 manieren waarop je het regenwoud kunt beschermen

Probleempje: door het westerse kapitalisme en kolonialisme wordt dat enorm bemoeilijkt – en dat beïnvloedt ons allemaal.

Hoe deze kennis nu vergaat

Neem bijvoorbeeld de Sami in Scandinavië, één van de weinige Inheemse volkeren in Europa. Zij bewonen al eeuwenlang een deel van Lapland; vroeger als nomaden, nu vaak als visser of in de landbouw. Ze hebben een heleboel eigen kennis en manieren van werken opgebouwd rondom de omgang met de natuur.

Vissers weten bijvoorbeeld hoe ze in moeten spelen op de veranderende seizoenen, het weer en het tijdstip op de dag. Ze hebben respect voor elke vis, weten naar welke je wel een niet kunt vissen en weten óók dat ze niet te veel moeten vissen. Je vangt nooit naar meer zalm dan je nodig hebt, en het liefst helemaal geen zalm in het paarseizoen. En je neemt pauzes, zodat ze vissen ook rust krijgen.

Door de wetgeving van bijvoorbeeld Noorwegen, is dit samenspel met de natuur helemaal veranderd. Aan de ene kant worden de Sami tegengehouden in hun omgang met de natuur, aan de andere kant zijn er andere mensen die júist aan overbevissing doen. En zo zijn er nog een heleboel andere voorbeelden.

10 documentaires over klimaatverandering die je ogen openen

Het verdwijnen van kennis komt bovendien niet alleen doordat westerse praktijken alle andere (willen) overstijgen, maar ook doordat Inheemse mensen onderdrukt en achergesteld worden, onder andere omdat ze vaak tegen westerse economische belangen ingaan om de natuur te beschermen. Hoewel zij hun cultuur graag willen eren, wordt dat hen erg moeilijk gemaakt.

En dat moet anders! Uit onderzoek blijkt zelfs dat het behouden en uitbreiden van de rechten van Inheemse bevolkingsgroepen een ‘goedkope manier’ is (daar is de economie weer) om ontbossing en klimaatverandering tegen te gaan.

Wat wij kunnen leren van Inheemse volkeren over het klimaat

Maar hoe gaan ze dan precies met de natuur om? Er zijn honderden verschillende Inheemse bevolkingsgroepen, die allemaal andere ziens- en werkwijzen hebben. Toch hebben de meeste wel een paar goede lessen over het klimaat met elkaar gemeen:

Onderdeel van, geen controle over

In al onze pogingen om klimaatverandering tegen te gaan, vergeten we één ding: het is niet onze taak als mensen om de natuur onder controle te houden. We staan niet boven de natuur, maar zijn er onderdeel van. Het land en de zee zijn dan ook niet van ons, maar van alle levende wezens.

Zolang we ons dat niet realiseren, kunnen we ook geen respect hebben voor de natuur – die er juist voor zorgt dat we zuurstof hebben, voedsel, en een plek om te leven.

Shocking: binnen 5 jaar is de klimaatlimiet bereikt (en dit kan jij doen)

Respect voor de natuur

Ook zonder dit respect voor de natuur om ons heen kunnen we klimaatverandering niet tegengaan. Het klinkt misschien overdreven om te zeggen dat je respect moet hebben voor elke gevangen vis, maar deze vorm van bewustzijn is wel de basis van hoe we ook respectvol omgaan met de rest van de wereld.

En zeg nou eerlijk, mogen we niet eens wat vaker stilstaan bij hoe bijzonder de natuur om ons heen eigenlijk is? Die nemen we veel te vaak voor lief.

Aanpassen op lokaal niveau

Landbouwtechnieken van Inheemse bevolkingsgroepen zijn aangepast aan extreme klimaten: op grote hoogtes worden aardappelen verbouwd, in extreme droogte weer andere gewassen. Dat is alleen mogelijk als je eerst het gebied leert kennen waar je mee te maken hebt.

Verschillende werkwijzen zijn dus niet zomaar op meerdere plekken toepasbaar, zoals de ‘efficiënte’ westerse manier van denken hoopt, maar moeten juist aangepast worden aan lokale omstandigheden. Het gaat allemaal om het aanpassen aan én stimuleren van het lokale ecosysteem om de biodiversiteit te behouden.