Remko Kuipers Welzijn 16 jun 2018, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Een pleidooi: Waarom je juist wél vlees en vis moet eten

Een paar jaar geleden kreeg ik op een van mijn artikelen over evolutionaire geneeskunde en ons OER-dieet een ingezonden brief van een lezer die stellig beweerde dat we weer allemaal vegetarisch moeten gaan eten, omdat we evolutionair afstammen van de apen: en die zijn ook vegetarisch. Inmiddels heb ik veel meer argumenten horen langskomen. Morele argumenten: omdat het slachten van dieren voor consumptie zielig is. Culinaire argumenten: mensen die vlees niet lekker of juist heerlijk vinden. Maar ook wetenschappelijke argumenten: dat vegetariërs gezonder zijn en langer leven dan de gemiddelde mens. En tenslotte duurzaamheidsargumenten: er zou op mondiaal niveau onvoldoende ecologisch draagvlak zijn, onvoldoende weide- en visgrond, om iedereen elke dag vlees te kunnen laten eten.

En er zijn vast nog veel meer argumenten. Zelf ben ik, behalve een grote natuurliefhebber overigens, vooral wetenschapper. Ik zal in deze blog dit vraagstuk dan ook vooral wetenschappelijk benaderen, vanuit gezondheidsperspectief.

Zuurstof en evolutie

Volgens de evolutietheorie is al het leven begonnen in een soort oersoep waarin hele simpele organismen leefden. Langzamerhand ontstonden er meer en ook steeds iets complexere levensvormen.

Sommige van die oerorganismen produceerden met hun stofwisseling zuurstof, waardoor de atmosfeer van de aarde gestaag meer zuurstof begon te bevatten.

Ook interessant: Is de mens wel gemaakt om constant gelukkig te zijn? Evolutionaire psychologie zegt van niet

Zuurstof bleek een belangrijke katalysator voor het leven op aarde want toen de hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer ongeveer 500 miljoen jaar geleden een bepaalde waarde bereikte explodeerde het aantal levensvormen op aarde ineens exponentieel.

Deze zogenaamde Cambrische explosie wordt ook wel ‘de oerknal van het leven’ genoemd. Ook voor de mens is zuurstof onmisbaar. Vanuit de organismen die vervolgens allemaal ontstonden ontwikkelden zich ongeveer 56 miljoen jaar geleden de primaten, de verre voorouders van de mens.

Die hierboven genoemde lezer heb ik, zoals je nu begrijpt, geantwoord of hij het geen beter idee vond om alleen nog maar zuurstof te gaan ademen, want we stammen immers allemaal af van zuurstof ademende bacteriën…

Vlees en evolutie

Vlees is letterlijk het spierweefsel van gewervelde dieren. Ook gevogelte en vis zijn dus vlees. Maar voor de wetenschappelijke onderbouwing van de gezondheid van vlees eten zal ik een duidelijk onderscheid maken tussen deze 3.

De mens is ongeveer 6 miljoen jaar oud, maar zes miljoen jaar geleden was er qua uiterlijk nog nauwelijks verschil tussen de mens en de andere primaten die op dat moment in Oost-Afrika leefden.

Tip: Must see: deze short movie laat de link tussen vlees eten en ontbossing zien

Innerlijk gebeurde op dat moment echter iets heel belangrijks. Een verandering die onze evolutie van aap tot mens, zoals we nu zijn, mogelijk heeft gemaakt. Je zou dit moment de oerknal van de mensheid kunnen noemen.

Vanaf 6 miljoen jaar geleden was er namelijk een wereldwijde klimaatverandering, waarbij oerwouden plaatsmaakten voor savanne. Er bleef een groep primaten in het oerwoud (de huidige apen), en er trok een groep primaten de savanne in (de huidige mens).

De voeding van de groep oerwoudprimaten bestond voornamelijk uit groente, terwijl de savanneprimaten steeds meer vlees begonnen te eten. Dat vlees was als het ware de zuurstof van de evolutie van de mens.

Niet alleen was vlees een veel meer geconcentreerde bron van energie dan groente en fruit, vlees bevat daarnaast ook bepaalde vetten die onmisbaar waren voor de ontwikkeling van onze gigantische hersenen. In een bestek van enkele miljoenen jaren nam de grootte van onze hersenen toe van amper 400 tot ruim 1400 kubieke centimeter.

Vlees, vis en gevogelte

Alle soorten vlees bevatten relatief meer energie dan groente en fruit, maar die vetten die zo belangrijk waren voor de ontwikkeling van onze hersenen zijn de zogenaamde visvetzuren (de omega-3 vetten) en die vinden we dus vrijwel alleen in vis (en in de hersenen van andere dieren).

Archeologische opgravingen en ook onze stofwisseling (o.a. onze behoefte aan jodium en selenium) laten veel meer aanwijzingen zien dat vooral vlees uit het water (vis, schaal- en schelpdieren) essentieel waren voor onze ontwikkeling van aap tot mens.

Ook interessant: Er bestaat veel verwarring over: welke vis kunnen we wél met een gerust hart eten?

Sterker nog, het lijkt er op dat vlees van andere zoogdieren niet alleen een povere bron van die omega-3 vetzuren is, maar dat het bovendien bepaalde eiwitten bevat die boven een bepaalde inname tot ontstekingsreacties in ons lichaam leiden, en zo uiteindelijk tot chronische welvaartsziekten als suikerziekte, hart- en vaatziekten en ook kanker kunnen leiden.

Experimenten hebben laten zien dat rood vlees (het vlees van zoogdieren) om die reden beter niet vaker dan één tot maximaal twee keer per week gegeten zou moeten worden. Gevogelte bevat die ongezonde eiwitten overigens niet.

De wetenschap over vlees

Vanuit wetenschappelijk oogpunt is het eten van vlees, net als het ademen van zuurstof, een essentieel onderdeel van de menselijke evolutie geweest.

Het eten van vis is vooral voor (aanstaande) moeders, die tijdens de zwangerschap en lactatie de hersenen van hun kinderen opbouwen (en willen voorkomen dat daarvoor in diezelfde periode hun eigen hersenen worden afgebroken), van groot belang.

Tip: Podcast tip: Big Vegan Sister (over meer dan alleen veganisme)

Maar die visvetzuren spelen ook op andere plekken in ons lichaam, zoals in onze bloedvaten, een belangrijke rol in onze gezondheid. Het eten van voldoende vis is daarom ook in mijn optiek een hoeksteen van een gezond voedingspatroon.

Het feit dat vegetariërs gemiddeld gezonder zijn en ouder worden is onmiskenbaar waar, maar heeft vooral te maken met de gemiddelde gezondheid (en het gemiddelde voedingspatroon) van de gemiddelde Nederlander.

Als we de gezondheid van vegetariërs zouden vergelijken met die van iemand met een vergelijkbare gezonde levensinstelling met als enige verschil het eten van vis (en helaas is dat onderzoek nog nooit gedaan) dan zou ik mijn geld inzetten op de laatstgenoemde.

Conclusie

Het eten van vis vormde de katalysator voor de ontwikkeling van onze grote hersenen. Visvetzuren hebben bovendien verschillende essentiële functies in ons lichaam, waardoor de consumptie van vis één van de belangrijke onderdelen is van een gezond voedingspatroon.

Rood vlees daarentegen kan in ons lichaam juist tot ongezonde ontstekingen leiden en hoeft dus niet, maar mag tot maximaal enkele keren per week worden gegeten.

Hoe we uiteindelijk de gehele wereldbevolking gezond willen laten eten, daar moeten wetenschappers, ethici en milieuorganisaties nog maar eens samen voor om de tafel: en ik schuif graag aan!

Meer lezen?

• Interessant: Singapore wordt het eerste land waar je kweekvlees kunt kopen
• Vega(n) zijn wordt steeds makkelijker: de nieuwste vleesvervangers op een rij
• Vleeseters opgelet: dit type vlees is het meest vervuilend