Lisanne de Vaan Psychologie 1 mei 2020, 06:00

Leestijd: 4 minuten

We lachen heel wat af, maar niet omdat we iets grappig vinden

Lachen is een universele, maar ook vreemde taal. We associëren het vooral met humor. Er is niet voor niets het gezegde ‘een dag niet gelachen is een dag niet geleefd.’ Het impliceert dat lachen iets is wat we doen omdat iets leuk of grappig is, maar dat is lang niet altijd het geval. Waarom doen we het dan?

Voor het antwoord op deze vraag kijken we naar het werk van Robert Provine, een neurowetenschapper en hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Maryland. Hij schreef het boek ‘Laughter: A Scientific Investigation’. Voor zijn boek hield hij zich bezig met het observeren van de lach.

Samen met collega’s nam hij meer dan 1000 lachgeluiden op met tape recorders. Niet door aan mensen te vragen of ze even konden giechelen voor de opnamen, maar door de lach ‘in het wild’ te observeren. Zo ging hij naar barretjes, winkelcentra, feestjes, en zelfs een klasse reünie.

Waar lachen we om?

De resultaten waren (zelfs voor Provine) verrassend. Minder dan 20% van de lach-opnamen waren als reactie op iets dat grappigs was. Waar mensen wel om moesten lachen? Om onschuldige uitspraken als ‘ik begrijp wat je bedoelt’ en ‘ik zie jullie later’. In de meeste gevallen was het niet de persoon die luisterde die moest lachen, maar juist de persoon die aan het woord was.

Ook lezen: Je af en toe vervelen is goed voor je (en je relaties)

Als je écht om iets moet lachen (omdat het zo grappig is dat je het niet in kunt houden) wacht je niet tot iemand is uitgepraat. Het overkomt je. Maar dit was niet het geval in het onderzoek van Provine. In slechts 8 van de 1200 gevallen onderbrak het gelach wat iemand zei.

Je zou denken dat er dus maar 8 keer een opmerking werd gemaakt die écht grappig was. In 99 procent van de gevallen deed lachen zich voor in natuurlijke pauzes van het gesprek. Het werd meer gebruikt als zijnde van punctuatie, zoals een punt of uitroepteken aan het einde van een zin. Niemand zei bijvoorbeeld ‘Waar ga je, haha, naartoe’.

Lachen doe je samen

Provines ontdekkingen suggereren dat lachen in zijn kern een vorm van communicatie is, en niet alleen een reactie op iets dat grappig is. Lachen is iets dat je samen doet. Hoe vaak komt het voor dat je thuis voor de tv zit en gierend over de vloer rolt? Zelden.

Als we iets grappig vinden hebben we de behoefte om dat te delen met anderen. Uit het onderzoek van Provine blijkt dat mensen gemiddeld 30 keer vaker lachen bij anderen dan wanneer ze alleen zijn. Waarom is dit?

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

Een mogelijke verklaring vinden we bij evolutionair bioloog David Sloan Wilson. Hij stelt dat lachen is geëvolueerd op twee verschillende punten in de menselijke ontwikkeling. Het eerste punt ligt zo tussen de 2 miljoen en 4 miljoen jaar geleden. De lach (welke de naam ‘Duchenne lach’ kreeg) is het soort dat veroorzaakt wordt door iets grappigs.

Volgens Wilson is het een uitvloeisel van het gehijg dat primaten (in het bijzonder chimpansees) maken tijdens hun spel. Het wordt gebruikt om aan te geven dat de dingen op dat moment oké zijn; dat er gespeeld kan worden zonder bang te hoeven zijn voor gevaar. Je kunt het zien als een oer signaal van veiligheid, waarmee dieren tegen elkaar zeggen ‘we zijn niet van plan om elkaar te doden’.

Geforceerd lachen

Honderdduizend jaren later, theoretiseerde Wilson, ontstond het tweede soort gelach: het soort dat niet afhankelijk is van iets dat grappig is. Naarmate we ons hebben ontwikkeld als mens, heeft ons repertoire van lachen dat ook. We hebben geleerd om het spontane gedrag van het lachen na te bootsen, om te kunnen profiteren van de gevolgen ervan.

Must read: Op deze 7 manieren creëer je een goed karma

Het nabootsen van een lach is een manier om anderen te manipuleren. Volgens Wilson wordt het gebruikt in agressieve, nerveuze of hiërarchische contexten en heeft het de functie om te sussen, te manipuleren, te bespotten of te ondermijnen.

Not so funny

Vandaag de dag hebben we nog steeds het instinct om te lachen wanneer we ergens gelach horen, ongeacht de omstandigheden of intentie. Het is zo’n groot deel van de sociale norm, dat wanneer we niet lachen het echt een krachtige boodschap is, stelt Eden King – universitair hoofddocent psychologie aan de George Mason University.

Wanneer we wél lachen, kan dit verschillende redenen hebben weten we nu. Maar hoewel het onderzoek van Provine veel duidelijkheid schept in de vraag ‘waarom lachen we’?, zijn de resultaten ook een beetje teleurstellend. Blijkbaar zijn we helemaal niet zo grappig (als we zelf denken)…

Meer Bedrock?

• Zijn mannen grappiger dan vrouwen? Het verlossende antwoord
• Mensen die van zwarte humor houden schijnen slimmer te zijn
• Het jongste kind is meestal de grappigste en de oudste heeft meer succes (een psycholoog legt uit)