Suze Dijkstra Spiritualiteit 11 aug 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Wat is spiritualiteit nou eigenlijk? Een heldere uiteenzetting

Voor sommige mensen is spiritualiteit een ongrijpbaar fenomeen en dat hoeft niet zo te zijn. Spiritualiteit kan gaan over een manier waarop je in het leven staat. Maar er kan ook een levensstijl worden gecultiveerd. Denkend aan ‘het grote geitenwollensokkengevoel’ en misvormde pompoenen uit de tuin. Plak er nog een Rudolf Steiner bij en we hebben het plaatje rond. Maar dat is maar een beleving. Spiritualiteit kán vaag of zweverig aanvoelen, maar is het niet per se.

Spiritualiteit heeft in de breedste zin te maken met zaken die de geest betreffen. Het woord wordt op vele manieren gebruikt en heeft verschillende betekenissen. In een strikte betekenis wordt er vaak een bewustzijn bedoeld dat in relatie staat tot een hogere werkelijkheid. Dit bewustwordingsproces is eigenlijk ook een diep-religieuze ontwikkelingsweg.

Spiritualiteit en religie

Wie zich in het onderwerp verdiept, kan namelijk bijna niet om de religieuze kant heen. Dat komt doordat spiritualiteit in het hart religieus is. Mensen zien door hun beoefening van meditatie een spiritueel pad om het leven zin te geven, net als bij religie.

Lees ook: ‘Help, mijn partner is niet spiritueel!’

Spiritualiteit was niet hip vroeger. Na de middeleeuwen kreeg je een scheiding tussen spiritualiteit en theologie en werden mystici vaak dom benoemd en theologen knap. Een taakverdeling die nergens op lijkt, vindt hoogleraar spiritualiteit Kees Waaijman.

Als je destijds met spiritualiteit bezig was werd je al snel voor gek verklaard, legt hij uit in een interview. “Je moest je aanpassen, meelopen met de meute. Mond dicht, niet denken maar doén.”

Mindfulness

De grote omkering is een jaar of 15 geleden gekomen, toen het wetenschappelijk onderzoek naar mindfulness enorm begon toe te nemen. Met mindfulness wordt ‘in het hier en nu leven’ aangeduid. Met aandacht dingen doen.

Die omkering is te danken aan de Amerikaanse Jon Kabat-Zinn. Kabat-Zinn studeerde bij boeddhistische leraren en integreerde zijn kennis van het menselijk lichaam met zijn meditatie-ervaring. Deze kennis bracht hij naar het Westen.

Onderzoek wees toen uit dat mindfulness vele positieve effecten heeft op het gehele immuunsysteem, het brein en onze sociale contacten. Volgens Kabat-Zinn is mindfulness een spirituele ontwikkelingsweg en leidt deze naar het spirituele pad.

Tante Anne-Marie

Een steeds groter publiek gaat in spiritualiteit geloven. En dat is niet voor niets. We leven in een tijd waarin we snel worstelen met verwachtingen, acceptatie lastig vinden, en door de opkomst van social media vergelijken we onszelf ook nog eens vaak met anderen.

Ook interessant: Zo pas je spiritualiteit toe op je dagelijkse leven (zelfs tijdens je werk)

Hierdoor kunnen we snel het contact met onszelf verliezen. En dat is niet prettig. Niet voor niks schieten de burn-outs als paddestoelen uit de grond.

Astro-TV

Maar waarom denken sommige mensen bij het woord spiritualiteit dan aan het televisieprogramma Astro-tv? Dat programma waarvan je tenen krommen en je nekharen spontaan van overeind springen. Of aan tante Anne-Marie die thuis meerdere gekke edelstenen op tafel had liggen, waarvan je het bestaan niet wist totdat je ernaar vroeg.

Dat is natuurlijk vrij onnavolgbaar voor velen. Maar tv-programma’s die misschien niet altijd zuiver zijn, maken nog niet een spirituele leer of praktijk vaag en zweverig. Voor spiritualiteit moet je namelijk flink veel oefenen en je verstand bij je gevoel gebruiken. En daar is niks zweverigs of vaag aan. Dat is gewoon keihard werken!

Maar het is het waard om hard aan jezelf te werken. Geen contact met jezelf hebben voelt namelijk knap onrustig. Je maakt verkeerde keuzes, bent bijvoorbeeld sneller moe en je kan moeilijk grenzen aangeven. En als je zelf niet eens weet wat je wil, gaat iemand het anders wel voor je invullen. Zo heb je snel het gevoel dat je wordt geleefd. En dat is vermoeiend. En je focus is ook ver te zoeken.

Must read: Interview met medium Saskia Nefkens: ‘Spiritualiteit wordt steeds toegankelijker’

Aha, daar herken jij je wel in? Nou, dat is dus precies waarmee je aan de slag gaat als je het spirituele omhelst, in feite jezelf dus omhelst. Met alle mooie én minder mooie kenmerken. Met je hele hebben en houwen. Leren dat je er mag zijn. Leren dat je diep van binnen heel goed weet wat je wil en wie je bent, maar er nog niet daadwerkelijk voor durft te gaan.

Bekering

Spiritualiteit is inherent aan intelligentie. Voor spiritualiteit moet je namelijk je hersens gebruiken. Dit zegt Waaijman in een interview, en ik ben het met hem eens. Geluk is maakbaar, maar die theorieën zijn een les naar een nieuwe levensstijl.

En dat vergt discipline. Als je dieet-boeken leest val je ook niet af. Je moet het doen. Elke dag ermee bezig zijn dus. School of Life. Elke dag jezelf de vraag stellen hoeveel is mijn vrijheid waard? Hoeveel ben ik het waard om te zijn wie ik echt ben?

Voelen wie je wil zijn in plaats van wat je wil doen. Als je je klem voelt in de keuzes die je maakt zit het niet goed. Het zijn alsnog de keuzes die jij maakt, ook al voelt het soms niet zo. Ga je mee met je gedachten, met wat je denkt? Of wil je leren bewust te worden en snappen dat wat je denkt je niet bent?

Hoe vinden mensen weer hun eigen fundament terug? Wat is het begin van die zoektocht? Bekering, zegt Waaijman in datzelfde interview. Soms worden mensen overvallen door het onwerkelijke en gaan zich het fundamentele leven afvragen. Sommige mensen worden met een gevoel van schok wakker, krijgen een plotselinge revisie van het verleden.

Tip: Bedrock Talks: over verslaving, liefde en spiritualiteit met Jan Geurtz

Een onafwendbare aandrang tot gebed of handelen, zoals hij mooi noemt. Andere mensen worden lichamelijk ziek en weer anderen hebben gekozen voor het pretpakket, en hebben alles bij elkaar gehad (present!).

Als niets meer zeker is en je niet weet wie je eigenlijk nou echt bent, of je het eigenlijk niet meer kunt herinneren is het tijd om het roer om te gooien. En dan is het begin vaak van je eigen ontdekking. De zoektocht naar het goddelijke, het spirituele. Naar jezelf.

En dat betekent spiritualiteit voor mij. Gewoon, je eigen unieke pad bewandelen om te helen. Weer te leven zoals bedoeld is. Je leren los te koppelen van verwachtingen, je ergste angsten en trauma’s onder ogen zien. Jezelf omarmen met alle mooie én minder mooie kanten. Volledige acceptatie. Kritische begeleiding daarbij is nodig. Dat kan Boeddha, je buurman of een leermeester in India zijn. Of jij zelf. Of iedereen bij elkaar. Wat jij wil.

De manier waarop iemand spiritualiteit beoefent kan voor iedereen anders zijn. De een zoekt de natuur op om zichzelf te kunnen horen. Meditatie en yoga zijn ook bekende manieren. Je kan van alles doen, maar maak het vooral eigen. Zodat het een nieuwe levensstijl wordt in plaats van iets vluchtigs.

Alles zit al in jezelf

Alles zit al in jezelf, je moet je er gewoon aan blijven herinneren (en dus eraan werken) om zo je essentiële jij te zijn. In dat opzicht is dus iedereen spiritueel, maar niet iedereen kan of wil spiritueel leven.

Eigenlijk heel simpel, maar niet gemakkelijk. Alles is er al, je moet alleen alle lagen weghalen. Net zoiets als naar je sleutels zoeken. Je gooit alles in je huis woest opzij, haalt alles overhoop om te vinden wat gewoon al die tijd in je tas op je aan het wachten was.

Meer over spiritualiteit?

• Op zoek naar spiritualiteit in een ashram in India
• Aura’s: wat zijn het en hoe werken de kleuren?
• Oooommm… dit betekent het Om-symbool uit je yogaklas