Remko Kuipers Welzijn 3 jun 2016, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Wat doe je aan een te hoog cholesterol?

In mijn vorige blog heb ik uitgelegd wat cholesterol is en waarom we niet bang hoeven te zijn voor het cholesterol in onze voeding. Ik sloot echter met de opmerking dat de hoeveelheid slecht cholesterol (LDL) wel van invloed is op onze gezondheid: omdat het LDL-cholesterol gehalte in ons bloed de kans op hart- en vaatziekten (HVZ) voorspelt. Maar hoe zit dat nu precies?

Een hoog LDL-cholesterol is ongezond

Hart- en vaatziekten zijn inmiddels de belangrijkste doodsoorzaak in de westerse wereld. Niet zo gek dus, dat veel mensen de huisarts standaard vragen of hun cholesterol gemeten kan worden. Maar als het slechte, LDL-cholesterol vervolgens te hoog is, dan volgt vaak van zowel patiënt als dokter de verkeerde reactie.

Tip: Bedrock Talks: de nieuwe podcast over voedingstrends en voeding als medicijn staat nú online

Een hoog LDL-cholesterol is namelijk vaak op twee manieren te behandelen. Namelijk door de oorzaak van het hoge cholesterol weg te nemen (leefstijl adviezen) en door een medicijn te gebruiken dat het LDL-cholesterol verlaagt (een cholesterolverlager, bijvoorbeeld een statine).

Beter voorkomen dan genezen

Hoewel iedereen bekend is met de term ‘voorkomen is beter dan genezen’ blijkt in de praktijk dat artsen al heel snel voor een medicamenteuze behandeling van een ongezond cholesterol kiezen. Symptoombehandeling dus.

Een preventieve behandeling wordt wel gegeven in de vorm van leefstijl adviezen, maar helaas ontbreekt bij die adviezen vaak de kennis over de achterliggende oorzaak van het afwijkende cholesterol. Waarom is het LDL-cholesterol bij sommige mensen verhoogd? Om dit te begrijpen moeten we nog iets meer weten over de functies van cholesterol in ons lichaam.

Cholesterol en ontsteking

Uit wetenschappelijk onderzoek weten we inmiddels dat cholesterol een belangrijke rol speelt bij het herstellen van beschadigingen. Bijvoorbeeld bij een ontsteking. Is er ergens in ons lichaam sprake van ontsteking, dan gaat ons lichaam extra cholesterol maken om de beschadiging die wordt veroorzaakt door die ontsteking te herstellen.

Cholesterol is dus een onderdeel van ons immuunsysteem. Meestal denken we bij een ontsteking aan micro-organismen, zoals een bacterie of virus. Maar ontstekingen kunnen ook door andere factoren worden veroorzaakt, zoals bijvoorbeeld giftige stoffen als sigarettenrook en suiker, of door een hoge (bloed)druk.

Lees ook: Dit doet slaap met je lichaam (het kan zelfs ontstekingen voorkomen)

In het geval van een ontsteking door een micro-organisme spreken we over een infectie. In het geval dat de ontsteking niet door een micro-organisme wordt veroorzaakt noemen we het een steriele ontsteking. Beide vormen van ontsteking heten ook wel inflammatie. Een infectieuze ontsteking duurt vaak kort, maar iemand die zijn of haar hele leven rookt of een hoge bloeddruk heeft, leeft daardoor zijn of haar hele leven met een actieve ontsteking.

Die laatste vorm van levenslange ontsteking noemen we ook wel lage graad ontsteking of low-grade inflammatie. Met name deze laatste vorm van inflammatie is levensgevaarlijk. Lage graad ontsteking verhoogt namelijk de kans op suikerziekte, kanker en HVZ.

De relatie tussen cholesterol en hart- en vaatziekten: aderverkalking

Cholesterol is dus betrokken bij het herstel van beschadigingen die ontstaan door inflammatie. Is de wand van een bloedvat, bijvoorbeeld door een hoge bloeddruk of giftige rookdeeltjes, beschadigd dan wordt cholesterol afgezet in de beschadigde vaatwand, waar het zich ophoopt. Die ophopingen van cholesterol in de bloedvaten heet aderverkalking of atherosclerose.

Nu snap je ook waarom mensen met een hoge bloeddruk en rokers naarmate ze ouder worden steeds meer aderverkalking krijgen en daardoor steeds meer kans op een hartinfarct: omdat ze levenslang lijden aan lage graad ontsteking, hoopt zich levenslang cholesterol op in de bloedvaten. Als dat zich zo lang voortzet, dan begrijp je dat de bloedvaten op een gegeven moment dichtslibben. Als een bloedvat in het hart dichtslibt ontstaat een hartinfarct.

Is een hoog cholesterol wel gevaarlijk

Cholesterol is dus belangrijk voor herstel van beschadigingen bij inflammatie. Een eerste vraag die we ons daarom moeten stellen, is de vraag of een hoog cholesterol ook gevaarlijk is als er geen sprake is van lage graad ontsteking. Het lijkt er sterk op dat alleen een hoog cholesterol niet genoeg is om de kans op HVZ groter te maken.

In een grote Nederlandse studie onder mensen met een familiaire hypercholesterolaemie (FH, een ziekte waarbij het cholesterol heel sterk verhoogd is) bleek namelijk dat het LDL-cholesterol geen voorspellende factor was voor het optreden van HVZ. Maar als er wel beschadigingen zijn, is een hoog cholesterol wel een risicofactor: want hoe te meer cholesterol er is, des te meer er ook kan worden afgezet in het bloedvat.

Must read: Zijn vetten echt zo slecht voor je?

Sterker nog, ons lichaam zorgt er zelfs voor dat ten tijde van lage graad ontsteking het cholesterol wordt verhoogd en bovendien extra goed in staat is om in de wand van het bloedvat door te dringen. Daartoe worden de LDL-cholesteroldeeltjes extra klein gemaakt (small-dense LDL) of worden ze extra agressief gemaakt (geoxideeerd LDL).

Meten van de grootte of oxidatie van de cholesteroldeeltjes is in de praktijk dan ook een veel betere voorspeller voor de kans op een hartinfarct dan het meten van het LDL-cholesterol. Helaas is de methode om dat te bepalen vele malen ingewikkelder en dus duurder en wordt dit in de praktijk daarom niet gedaan.

Inflammatie of geen inflammatie, that’s the question

Stel: de dokter vertelt dat je cholesterol te hoog is. Wat nu? Het eerste wat je je hierbij moet afvragen is: is er bij mij mogelijk sprake van ontsteking?

Behalve roken en een hoge bloeddruk zorgen ook suikerziekte, overgewicht, een hoge vet/spier verhouding, chronische stress, lichamelijke inactiviteit, slaaptekort en een ongezonde voeding (teveel calorieën, veel snelle koolhydraten, transvetzuren, een hoge omega-6/omega-3 verhouding) voor inflammatie (voor een complete lijst: zie de tabel in mijn boek: OERgezond).

Lees ook: Dit is wat jouw nagels kunnen zeggen over je gezondheid

Het meten van lage graad ontsteking is lastig, maar het CRP en ook de omega-6/omega-3 ratio in ons bloed zijn manieren om een indruk van de mate van lage graad ontsteking te krijgen. Die laatste meting wordt de laatste tijd door steeds meer bedrijven aangeboden (zelden beschikbaar via de huisarts).

Het cholesterol versus inflammatie verlagen

Laat ik beginnen met: medicijnen die je cholesterol verlagen (bijvoorbeeld statines) zijn in zowel theorie als de praktijk een goede manier om HVZ te voorkómen of te behandelen. In ieder geval vanuit de farmaceutische industrie bekeken.

Statines remmen bovendien niet alleen de aanmaak van cholesterol, maar ook inflammatie. Wie logischer nadenkt begrijpt echter dat in plaats van het cholesterol of inflammatie te ‘behandelen’ het veel slimmer is om inflammatie te voorkómen.

In plaats van het slikken van medicijnen kun je dus beter kiezen voor stoppen met roken, afvallen, sporten, voldoende slapen en gezond eten (voor meer tips: lees OERgezond). Een extra argument om voor die laatste optie te kiezen, is bovendien dat de schade die ontstaat door lage graad ontsteking vaak onherstelbaar (irreversibel) is. Tel uit je winst…

Meer over gezondheid

• 10 simpele tips van therapeuten voor het beschermen je mentale gezondheid
• Hoe vraag je naar een vrije dag voor je mentale gezondheid?
• Bless you! Dit zegt de kleur van je snot over je gezondheid