Annemarie Hartsuiker Psyche 16 jan 2023, 10:41

Leestijd: 4 minuten

Was jij het favoriete kind en wat doet het met je als je als kind wordt achtergesteld?

Ben je opgegroeid met broertjes en zusjes? Dan kan het zomaar zijn dat jij thuis het favoriete kind was, of juist niet. In een groot aantal gezinnen zien we oogappels en zwarte schapen, ook wel de lievelingen en kinderen die worden achtergesteld. Wat doet dat met je als kind? En hoe vormt dit je als volwassenen?

Dat het een feit is dat er verschillen zijn tussen het favoriete kind en achtergestelde kinderen, is een feit. Uit onderzoek van Journal of Family Psychology is gebleken dat 70 procent van de ouders een oogappel heeft.

Dit betekent dat zeven op de tien ouders een lievelingskind heeft. Het is dan ook niet zo gek dat een op de acht volwassenen hier op latere leeftijd nog last van heeft. Dit bleek uit onderzoek van Kinship Panel Study (NKPS) naar familiebanden in Nederland.

Favoriete kind

Dat een fors aantal opvoeders een lievelingskind heeft, blijkt uit verschillende onderzoeken. En dat kinderen dit merken en hier last van hebben, komt ook naar voren. Zo voelen kinderen het haarfijn aan als een broer of zus wordt voorgetrokken. Soms krijgen ze zelfs het gevoel dat ze ‘niks goed kunnen doen’ en ‘overal de schuld van krijgen’.

Het ene kind voortrekken

Vreemd, horen we je denken. Toch zijn deze gevoelens terecht en is het écht zo dat vaders en moeders het ene kind voortrekken ten opzichte van het andere kind. Ze luisteren bijvoorbeeld beter naar het oogappeltje en geven meer aandacht.

Niemand is hetzelfde

Natuurlijk vloeit dit ook voort uit de specifieke behoefte van het kind, niemand is immers hetzelfde. Van nature heeft het ene kind meer sturing en aandacht nodig dan het andere kind. Klinisch psychologe Rozemarijn Jeannin deed een doctoraal-onderzoek en kwam tot de conclusie dat dit gedrag volledig legitiem is. Kinderen ongelijk behandelen noem je ook wel differentieel opvoeden en dat is iets anders dan voortrekken.

Differentieel opvoeden is normaal want het ene kind heeft nou eenmaal wat meer hulp of aandacht nodig dan het andere kind. Toch kunnen kinderen deze opvoedingsverschillen opvatten als voortrekken en zich daardoor achtergesteld voelen. Als ouder is het belangrijk om daar alert op te blijven.

Wat een huilbaby

Ouders hebben vaak niet door dat het voortrekken of achterstellen van een kind al in de babytijd begint. Zo schrijft de Britse psychotherapeut Sue Gerhardt dat huilbaby’s veel vaker een afkeurende blik van ouders krijgen. Hierdoor wordt er meer stresshormoon in het babybrein aangemaakt, waardoor ze nog meer gaan huilen en nog vaker een boze blik van ouders krijgen toegeworpen.

Als een broertje of zusje als baby veel lacht, krijgt hij of zij vanaf de geboorte al veel meer liefdevolle reacties. Er worden daardoor meer positieve verbindingen in het brein aangemaakt en de eerste patronen voor de rest van het leven worden gelegd.

Achtergestelde kinderen hebben een lager zelfbeeld

Uit onderzoeken blijkt dat kinderen die zich achtergesteld voelden, veel vaker te maken krijgen met een laag zelfbeeld, onzekerheid en depressies.  Ze hebben een onstilbare honger naar erkenning en zoeken altijd bevestiging.  Ook vinden ze het moeilijker om verbindingen aan te gaan. Daardoor sneuvelen relaties eerder in het volwassen leven. Dit komt omdat ze angstig gehecht zijn.

Ben je onveilig gehecht? Zó kun je als volwassene je hechtingsstijl herstellen

Overigens geldt dit niet alleen voor de achtergestelde kinderen, ook broers of zussen van het zwarte schaap krijgen te maken met schuldgevoelens waardoor er ook sprake is van een onveilige hechting.

Zorg voor gelijkheid

Favoritisme komt in elke familie voor, maar als ouder heb je de taak om gelijkheid te creëren. Hier hebben alle gezinsleden baat bij en het is de makkelijkste manier om niemand voor te trekken. Zo kun je ervoor zorgen dat alle kinderen hetzelfde aantal cadeaus krijgen, dat ze allemaal een hobby mogen kiezen en evenveel voor gelezen worden.

Als ze op latere leeftijd gaan studeren, is het belangrijk om of voor alle kinderen de studie te betalen of voor geen enkel kind. Hetzelfde geldt voor overige kosten zoals woonruimte.

Ook is het belangrijk om alle kinderen evenveel complimentjes te geven. Misschien is de een wat sneller met leren, maar dan is hij of zij vast ergens anders heel goed in.

Stop met vergelijken

Ieder kind heeft unieke eigenschappen, maar wanneer je de eigenschappen van verschillende kinderen gaat begrijpen, zorgt dit voor verwarring en minderwaardige gevoelens bij een kind. Denk aan simpele vergelijkingen als: “kijk eens hoe netjes Eva haar kamer opruimt? Dat zou jij ook moeten doen.” Kinderen willen van nature de ouders pleasen, en als je altijd hoort dat het andere kind het beter doet, creëert dit stress.

Natuurlijk mag je een kind wijzen op onredelijk gedrag, alleen kan dit prima zonder een vergelijking te maken met het andere kind.

De basis voor de rest van jouw leven wordt in de kindertijd gelegd. Natuurlijk gaat dit niet altijd over rozen en dat hoef je je ouders niet kwalijk te nemen, struggles komen in de beste families voor. Bij de een meer dan bij de ander, en als je hier op latere leeftijd last van hebt, is therapie wellicht noodzakelijk om eroverheen te komen. Gelukkig zijn de meeste Nederlandse kinderen veilig gehecht.