Redactie Relatie 16 apr 2019, 06:00

Leestijd: 7 minuten

Dit is waarom de meest gelukkige stelletjes vreemdgaan

Overspel komt in de beste relaties voor, zo blijkt. Maar waarom zou je verliefd worden op een ander als je al gelukkig was? Daarvoor moet je eerst weten wat je precies onder ontrouw verstaat. Ben je overspelig als je dubbelzinnige berichten stuurt naar een collega met wie je elke dag staat te flirten bij het koffie-apparaat? Of ben je pas overspelig als je met diezelfde collega zoenend op het kopieer-apparaat ligt? Vreemdgaan wordt niet bepaald gezien als iets goeds in een relatie. Toch zijn er ook verrassend positieve kanten aan vreemdgaan.

Waarom zou je monogaam zijn?

Wat de definitie ook is, de vraag blijft waarom mensen hun partner ontrouw zijn. Het antwoord is eigenlijk: waarom niet. Maar dat willen de meeste mensen niet horen. Zo lang als er mensen zijn, zo lang worden mensen verliefd op elkaar.

Lees ook: Tip: deze podcast doorbreekt het taboe over polyamorie

En zo lang als er mensen zijn, worden mensen ook verliefd op een ander. Evolutionair psychologen hebben daar een verklaring voor. Mannen moeten hun zaad over zo veel mogelijk vrouwen verspreiden om voor nageslacht te zorgen. Hou dat beeld vast.

Mannen én vrouwen gaan vreemd

En dan: met wie gaan die mannen eigenlijk vreemd? Met andere mannen? Of is er een select gezelschap alleenstaande vrouwen met wie al die mannen vreemd gaan? Grote kans is dat mannen net zo vaak vreemdgaan als vrouwen.

En toen dat eind vorige eeuw voor het eerst grondig werd onderzocht, bleek dat te kloppen. Overspel laat zich moeilijk vastleggen in laboratoriumonderzoek, maar met anonieme online vragenlijsten bleek ineens dat ook in elke vrouw een overspelige minnares schuilt. Het beeld was jarenlang vertekend omdat mannen het aantal bedpartners en affaires graag overschatten en vrouwen het aantal systematisch omlaag bijstellen in hun rapportages.

Uit al die nieuwe onderzoeken bleek ook waarom mannen en vrouwen vreemdgingen. Heel lang werd gedacht dat mannen vreemd gingen voor de seks en vrouwen omdat ze op zoek waren naar emotionele verbinding, intimiteit.

Om te weten of dat waar is, zou je de volgende vraag kunnen voorleggen aan je mannelijke en vrouwelijke vrienden: wat heb je liever? Iemand die met jou vrijt maar denkt aan een ander? Of iemand die met een ander vrijt maar daarbij denkt aan jou? Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat mannen massaal kiezen voor optie 1 (als ze maar seks hebben) en vrouwen voor optie 2 (de romantische gedachte dat er ergens iemand is die zelfs tijdens de seks nog met zijn gedachten bij jou is).

Dit vind je vast ook interessant: Alain de Botton legt uit hoe de romantiek onze verwachtingen van liefde heeft verpest.

Mannen vs. vrouwen

Gek genoeg bestaat er relatief weinig onderzoek naar de vraag waarom mensen overspel plegen. Onderzoekers geloofden heel lang dat vooral mannen overspelig waren. Misschien waren ze ook wel in de meerderheid want de vrouwen melden zich pas na de introductie van de pil en vanaf het moment dat ze massaal buitenshuis gingen werken. Wel weten we nu beter dan voorheen hoe veel mensen vreemdgaan.

De meest betrouwbare gegevens daarover zijn dan afkomstig van grootschalige, langlopende onderzoeken. Daaruit blijkt dat 40 procent van de vrouwen en 60 procent van de mannen weleens een buitenechtelijke relatie heeft gehad.

Tip: Een interview met een seksuologe over vreemdgaan: waarom maken we er zo’n punt van?

Bij mannen komt overspel in alle leeftijdscategorieën evenveel voor, met een kleine toename vanaf midden veertig. Maar de meeste vrouwen gaan pas vreemd na hun veertigste.

Vrouwen koesteren heel lang het beeld van de eeuwigdurende romantische liefde, en pas later ontstaat het idee dat zelfontplooiing belangrijker is dan seksuele trouw. Ze beginnen daarom gemiddeld op latere leeftijd met buitenechtelijke affaires.

Vreemdgaan op latere leeftijd: waarom?

En dan nu de belangrijkste vraag: waarom doen ze dat? Niet omdat ze veel nakomelingen willen, niet omdat ze hun partner willen verlaten, niet omdat ze ongelukkig zijn of op zoek zijn naar seks, liefde, aandacht. Uit de eerder genoemde onderzoeken naar overspel blijkt dat de helft van de ondervraagde overspeligen zelfs heel tevreden was met zijn of haar eigen relatie. Mensen gaan vreemd omdat het kan.

Het idee dat mannen vooral op seks uit zijn en vrouwen op liefde en aandacht, is onderuit gehaald door een Noors onderzoek uit 1998. Mannen en vrouwen hebben verschillende talen om hun seksualiteit te uiten, zo constateerden Noorse wetenschappers. Vrouwen vertalen hun seksuele gevoelens naar emoties en communicatie. Mannen uiten hun gevoelens van stress, woede en verliefdheid in seks. Maar in wezen, zo zeggen de onderzoekers, zitten emoties en seksuele gevoelens in hetzelfde spectrum.

TED talk: Waarom gelukkige mensen vreemdgaan

Tot diezelfde conclusie komt ook de Belgische psychotherapeute Esther Perel. Haar TED Talk over waarom gelukkige mensen vreemdgaan, werd al meer dan 2 miljoen keer bekeken. Daarin zegt ze: ‘Monogamie betekende altijd één partner voor het leven. T

egenwoordig betekent het één partner tegelijkertijd.’ Vroeger had monogamie niets te maken met liefde. Je had voor het eerst seks met de man of vrouw met wie je trouwde. Voorbehoedsmiddelen waren er nauwelijks en dus was het belangrijk dat in ieder geval de vrouw trouw was, zodat de man zeker wist dat het kind van hem was, zodat hij ook wist naar wie zijn koeien moesten na zijn dood.

Volgens Perel – en natuurlijk niet alleen volgens haar – is de definitie van een affaire tegenwoordig een stuk lastiger en de grens tussen wat mag en niet mag sterk cultureel bepaald. Maar wie onderzoek wil doen, heeft altijd een definitie nodig.

Perel hanteert de volgende: de relatie is geheim. Zelfs als er anderen zijn die van het bestaan op de hoogte zijn, is het geheime deel ervan de basisstructuur. Je zet niet op Facebook dat je op het punt staat om met je minnaar in te checken bij het Van der Valk Hotel bij Schiphol bijvoorbeeld.

De tweede component is dat er een emotionele band is tussen de overspeligen. Prostitutiebezoek valt daarom wel onder ontrouw, maar niet onder een affaire. De derde component noemt zij seksuele chemie. Je hoeft er niet eens seks voor te hebben. De gedachte dat je je minnaar of minnares uitbundig zou kunnen kussen is soms al opwindend genoeg.

Dit vind je vast ook interessant: Bedrogen met je partner? Dit is wat het met je gezondheid doet.

‘Scheiden in de westerse samenleving is geen taboe meer’

Perel zegt: ‘Het is nog nooit zo makkelijk geweest om een affaire te hebben en het is nog nooit zo moeilijk geweest om het geheim te houden.’ Toen het huwelijk een economische instelling was, bedreigde ontrouw onze economische basis.

Maar nu het huwelijk een romantische aangelegenheid is, bedreigt het onze emotionele basis. Vaste partners willen alles van elkaar zijn: beste vriend, vertrouweling, intellectuele tegenhanger, minnaar, soulmate.

Als één van de twee ineens verliefd wordt op een ander, voel je je als ‘achterblijver’ ook op al die vlakken afgewezen. En dat maakt ontrouw extra pijnlijk. Die ander moet wel afschuwelijk zijn om jou dat verdriet aan te doen.

Of – misschien wel nog erger – heel erg ongelukkig geweest met jou. Nu scheiden of een relatie verbreken in onze westerse samenleving geen groot taboe meer is, heerst de gedachte dat je ook uit alle liefde bij elkaar blijft. Want als je niet gelukkig bent in een relatie, dan ga je weg. Omgekeerd zou je dus kunnen redeneren dat als je weg gaat (lees: een affaire), je dus ongelukkig was.

Volgens Perel zijn de meeste mensen monogaam. Ook de mensen die na ontrouw bij haar in therapie gaan. Het zijn mensen die jaren lang heel gelukkig waren met hun vaste partner en ook nog eens heel trouw. En op een dag gaan ze een grens over die ze nooit dachten over te gaan. Waarom ze dat deden? Omdat het kon.

Je leert van elke relatie

Esther Perel is van mening, dat vreemdgaan goed kan zijn voor je relatie. Het hoeft namelijk niet altijd een afwijzing naar jou te betekenen. Want zelfs geweldige seks kan dodelijk zijn voor je relatie. Toch brengt elke (mislukte) relatie, elke ervaring die je samen deelt en problemen die je doorstaat en overwint, weer dichter bij Mr. Right.

Meer over de liefde?

• We zoeken ons geluk bij een ander (en daar gaat het mis volgens Jan Geurtz)
• Kan je liefde met je hoofd begrijpen? Wij zochten het uit
• Kan ontrouw goed zijn voor je relatie (wat is het nut van ‘monogaam’ zijn)?