Sophie Borghouts Welzijn 17 jul 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Waarom we voorzichtig moeten zijn met het gebruik van antibiotica

Antibiotica zijn medicijnen die infecties bestrijden. Ze doden de bacteriën of remmen hun vermenigvuldiging. In bepaalde ernstige gevallen zijn antibiotica onmisbaar en heel belangrijk voor het herstel. Maar er wordt tegenwoordig steeds meer antibiotica voorgeschreven en op steeds jongere leeftijd. Hierdoor krijgt ons natuurlijke afweersysteem steeds minder de kans om zich te ontwikkelen, met allerlei negatieve gevolgen van dien.

Antibiotica op jonge leeftijd

Het afweersysteem ontwikkelt zich op jonge leeftijd. Om immuniteit te verwerven moet het afweersysteem worden blootgesteld aan zogenaamde microben (zoals bacteriën en schimmels). Vanuit haar natuurlijke verdediging wordt het lichaam gestimuleerd om antistoffen aan te maken.

Een volgende keer dat het lichaam wordt blootgesteld aan dezelfde bacteriën is het afweersysteem beter in staat hier adequaat op te reageren door de juiste hoeveelheid antistoffen te produceren.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat kinderen die op jonge leeftijd langdurig antibiotica gebruiken, een minder goed afweersysteem ontwikkelen.

Wanneer elke bacteriële besmetting bij de eerste tekens met antibiotica wordt onderdrukt, wordt de natuurlijke verdediging onvoldoende gestimuleerd om efficiënte antistoffen op te bouwen. Het gevolg is dat je steeds opnieuw met dezelfde kiem herbesmet kan raken.

Aandoeningen

Zo concluderen onderzoekers uit Finland, Duitsland en Nederland dat kinderen die langdurig antibiotica van het type macrolide krijgen, later vaker aandoeningen hebben zoals astma en obesitas. Dit komt waarschijnlijk doordat de antibiotica de bacteriesamenstelling van de darmen voor lange tijd veranderen.

Ook blijkt uit recent onderzoek van de Universiteit Utrecht dat kinderen die in de eerste twee jaar van hun leven antibiotica krijgen toegediend, een grotere kans hebben om op latere leeftijd eczeem of hooikoorts te ontwikkelen. Volgens hoofdonderzoeker Fariba Ahmadizar is de kans groot dat dit wordt veroorzaakt doordat de antibiotica het imuunsysteem verstoren, doordat ze effect hebben op bacteriën in de darmen. Hetgeen weer een negatief effect heeft op de afweerreactie van het immuunsysteem.

Ook lezen: Waarom de zorg ons zieker maakt

Al jaren bestuderen wetenschappers de stijgende allergiecijfers in ontwikkelde landen. Lang werd gedacht dat de cijfers stegen door de veranderde blootstelling aan bacteriën, maar de precieze werking hiervan blijft nog altijd onduidelijk. Volgens Adam Finn, professor kindergeneeskunde aan de Universiteit van Bristol, onderschrijven bevindingen de nadelen van het langdurig gebruik van antibiotica.

Medici zijn al langer bezorgd over de opkomst van resistentie tegen antibiotica, die in Nederland het meest aan kinderen worden voorgeschreven.

Antibiotica resistentie

Naast het feit dat antibiotica vaker worden toegediend aan jonge kinderen zijn we ook steeds meer antibiotica gaan gebruiken. Gevolg daarvan is dat steeds meer bacteriën resistent zijn geworden. De bacterie is dan niet meer gevoelig voor het antibioticum.

Dat proces wordt versterkt doordat antibiotica geen onderscheid maken tussen de goede, ongevaarlijke bacteriën die we nodig hebben om bijvoorbeeld voedsel te verteren en de ziekteverwekkende bacteriën. Ze maken alleen een onderscheid tussen gevoelige bacteriën die vernietigd worden, en ongevoelige bacteriën die overleven.

Ook interessant: Voeding gebruiken als medicijn: een voedingsdeskundige legt uit

Omdat we steeds meer antibiotica zijn gaan gebruiken worden steeds meer goede en onschuldige bacteriën vernietigd, die worden vervangen door andere bacteriën. Als deze nieuwe bacteriën resistent zijn, dan worden wij dus ook in toenemende mate drager van resistente bacteriën, die wij ook weer kunnen overdragen aan onze omgeving.

Antibioticatherapie

In minder dan 50 jaar antibioticatherapie is een deel van onze goede, ongevaarlijke bacteriën in toenemende mate resistent aan het worden tegen bijna alle gekende antibiotica soorten. Het gevaar hiervan is dat bepaalde infecties onbehandelbaar worden of dat artsen er voor moeten kiezen om antibiotica te gebruiken waar minder ervaring mee is of die meer bijwerkingen hebben.

Om resistentie te voorkomen is het belangrijk dat we zorgvuldig omgaan met antibiotica en altijd goed afwegen of gebruik ervan echt noodzakelijk is.

Hebben we antibiotica nodig?

Ja zeker! Antibiotica zijn van groot belang bij de behandeling van zieke mensen en dieren. Het gebruik van antibiotica kan daadwerkelijk levens redden en is heel belangrijk bij operaties waarbij organen en andere delen van het lichaam bereikt moeten worden die extra gevoelig zijn voor slechte bacteriën en infecties.

Denk aan hartoperaties, keizersneden en biopsies bij verdenking van een bepaalde aandoening als kanker of een ontstekingsziekte. Het probleem is niet zozeer het medicijn zelf, maar vooral het onnodige en te snelle gebruik ervan. Antibiotica worden regelmatig voorgeschreven bij de griep of kleine infecties die vaak ook opgelost kunnen worden met andere (meer natuurlijke) middelen.

Antibiotica in onze voeding

Als laatste is het met betrekking tot antibiotica ook belangrijk om je bewust te zijn van de voedingsmiddelen die je kiest. Een Britse studie legt bloot dat er nog steeds teveel antibiotica in ons vlees en onze vis zit, waardoor we resistent kunnen worden tegen die medicatie.

Wetenschappers hopen op een striktere regulering door overheden wereldwijd, maar in afwachting daarvan is het belangrijk om er zelf op te letten om zo min mogelijk antibiotica via voeding binnen te krijgen. Eet bijvoorbeeld vegetarisch of kies in ieder geval altijd voor biologisch vlees of een veilige slager die je vertrouwt. Let ook op vis en schaaldieren van buiten de EU.

In lage loonlanden, zoals bijvoorbeeld in Azië, worden vaak antibiotica toegevoegd aan kweekvijvers, of veel antibiotica gebruikt om het langdurige transport naar Europa zonder ziektekiemen te laten verlopen. Ook hier is de keuze voor biologisch weer het veiligst. En daarnaast is het belangrijk om zelf zoveel mogelijk vers te koken, zodat je weet wat je binnenkrijgt.

Meer over gezondheid?

• De discussie over verkeerd medicijngebruik en medische fouten
• Gember als natuurlijk medicijn? Dit zijn de 7 bewezen gezondheidsvoordelen
• Ayurveda versus Westerse geneeskunde: de 3 belangrijkste verschillen