Redactie Psyche 27 jan 2020, 09:00

Leestijd: 5 minuten

Vliegangst? Zo kom je er vanaf (een psycholoog legt uit)

Vorige zomer vloog ik in een propellervliegtuigje van Washington naar New York. Na het opstijgen maakte het vliegtuig een vrije val waarbij ik 10 centimeter boven mijn stoel zweefde. Slingerend van luchtzak naar luchtzak leerde ik wat vliegangst is. Ook al sprak ik mezelf continu moed in: turbulentie is een comfortprobleem, geen veiligheidsprobleem.

Vliegtuig als veiligste transportmiddel

Een vliegtuig is na de lift het veiligste transportmiddel. De kans om een vliegtuigongeluk mee te maken is één op 4 miljoen. De kans om daarbij om het leven te komen is nog vele malen kleiner.

Uit onafhankelijk Amerikaans onderzoek blijkt dat zelfs bij een ernstig ongeluk in 96 procent van de gevallen de passagiers ongedeerd naar buiten wandelen. Vliegtuigen waren al veilig, maar sinds de jaren 80 is extra aandacht besteed aan veiligheid aan boord.

Dat betekent dat je na een (eventuele!) crash niet bekneld raakt in je stoel, dat de bagagerekken niet openschieten, er brandwerende en niet-giftige materialen worden gebruikt, en dat ook als het cabinepersoneel buiten westen is, een leek de nooduitgang kan vinden en openen.

Vanwaar komt vliegangst?

Maar hoe komt het dat mensen zó bang voor vliegen kunnen zijn als het zó veilig is? ‘Niemand wordt met vliegangst geboren,’ zegt luchtvaartpsycholoog Lucas van Gerwen. ‘Het ontstaat vaak op momenten dat je psychisch kwetsbaar bent.

Must read: Een psycholoog tipt: 20 manieren om je mentale gezondheid te beschermen

Je kunt bijvoorbeeld een keer zware turbulentie meemaken en daarvan schrikken. Van de 100 mensen zijn er 5 mensen die na zo’n gebeurtenis bang blijven. De kans is groot dat die 5 mensen op dat moment al niet goed in hun vel zaten. Ze voelen zich daardoor extra kwetsbaar.’

Kan je van vliegangst afkomen?

Volgens Van Gerwen kan iedereen van zijn vliegangst afkomen. Maar daarvoor moet je wel eerst weten welke andere angst erachter schuilgaat. ‘Bij de helft van de mensen met vliegangst speelt controledwang een rol,’ zegt de luchtvaartpsycholoog. ‘Vaak zijn het mensen die het ook niet prettig vinden om bij iemand anders in de auto te zitten.’

Technische informatie, bijvoorbeeld over hoe het kan dat zo’n zware kist als een veertje in de lucht blijft hangen, kan al helpen. Of te weten bijvoorbeeld dat er in een jaar wereldwijd maar 11 vliegtuigongelukken met fatale gevolgen plaatsvonden.

Inspelen op de angst

Helaas is er een groep mensen met vliegangst die ongevoelig zijn voor dit soort feiten. Hun angst gaat vaak gepaard met claustrofobie of hoogtevrees. ‘Het eerste wat ik hun uitleg,’ zegt van Gerwen, ‘is dat angst een emotie is. Het is een normale, menselijke reactie die je niet kunt afleren. Je moet alleen leren ermee om te gaan tijdens een normale situatie als vliegen.’

Vind je vast ook interessant: Een angststoornis kan je fysieke gezondheid op lange termijn beïnvloeden (dit is hoe)

Maar welke angst er ook achter schuilgaat, vliegangst is niets anders dan een buitengewone reactie van het zenuwstelsel op een relatief onschuldige gebeurtenis. Je lichaam reageert alsof je daadwerkelijk in groot gevaar bent.

Omgaan met de adrenaline

Je bent uiterst alert en door de extra adrenaline is je waarneming heel scherp. Je ziet elke beweging aan de vleugel en hoort elk geluidje van de motor. Je kunt je leven aanpassen aan die angst door nooit meer te vliegen, maar je kunt ook je angstpatroon doorbreken door je lichaam in een andere stand te zetten.

Afleiding zoeken, ontspanningsoefeningen doen of je richten op je ademhaling. Je kunt zelfs je brein voor de gek houden door te doen alsof je in een bus zit. De bewegingen die je voelt zijn gewoon hobbels in de weg.

Of bedenk: het vliegtuig waarmee je vliegt is geen bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog. Grote kans dat je op weg bent naar je vakantiebestemming. En een zeer grote kans dat je daar levend aankomt.

6x tips voor een relaxte vlucht

Tot slot delen we nog 6 tips voor een relaxtere vlucht.

1. Vermijd caffeïne

Gebruik geen cafeïnehoudende dranken (koffie, thee, cola) of chocola vlak voor of tijdens de vlucht. De effecten ervan – snellere hartslag, trillen, enzovoort – lijken op angst en kunnen angstgevoelens tijdens de vlucht vergroten.

2. Weet dat vliegen veilig is als je vliegangst hebt

Blijf jezelf vertellen hoe ongelooflijk veilig vliegen is. Als je het risico te verongelukken zo klein mogelijk wilt houden, zou je in theorie zelfs het best je hele leven in de lucht kunnen doorbrengen.

3. Schrik niet van vertraging

Schrik niet van vertraging bij vertrek. Waarschijnlijk is het op de plaats van bestemming te druk om te landen. Vroeger bleven vliegtuigen bij grote drukte boven het vliegveld van aankomst cirkelen.

Een van de veiligheidsverbeteringen in de luchtvaart bestaat eruit dat het wachten nu op de plaats van vertrek gebeurt.

4. Zoek niets achter elk geluid

Let niet op ieder geluidje. Vliegen gaat, net als autorijden, niet geluidloos. Net als de motor van een auto maakt een vliegtuigmotor meer geluid als hij meer toeren draait. Het veranderende geluid tijdens de landing wordt veroorzaakt doordat een vliegtuig op de motor remt.

De motoren draaien op dat moment de andere kant op. Piepen en kraken hoort er ook bij en betekent niet dat de vleugels van het vliegtuig gaan vallen. Net zoals de pling die regelmatig klinkt geen teken is dat een van de motoren is uitgevallen, maar gewoon dat er een wc is vrijgekomen of dat de magnetron in de pantry is uitgedraaid.

5. Blijf rustig bij turbulentie

Aanvaard dat het toestel soms van koers verandert. Een plotselinge daling kan betekenen dat de piloot een gebied met turbulentie verwacht en naar een lagere luchtlaag gaat. Zie het als een auto die van baan verwisselt.

En komt het toestel toch in een gebied met turbulentie terecht, dan vraagt de piloot je niet om je riem vast te maken omdat je gaat neerstorten, maar omdat je je door plotselinge schommelingen van het toestel zou kunnen bezeren.

6. Neem geen alcohol of pillen tegen de vliegangst

Probeer je angst niet te onderdrukken met alcohol of pillen. Ze helpen je niet van je angst af, maar onderdrukken alleen de symptomen ervan. Richt je liever op je ademhaling.

Adem in, adem uit en feliciteer jezelf af en toe: hoera, je leeft nog!

Meer over angst?

• Voel je je angstig en gestrest? Dit voedsel kan helpen
• Ben je een angstig persoon? 3 eigenschappen die daar achter kunnen zitten
• CBD olie tegen angsten en pijnen: wat is het nu eigenlijk en hoe werkt het?