Malu Kirschbaum Voeding 18 jul 2023, 09:41

Leestijd: 5 minuten

Dit is wat ultrabewerkt voedsel met ons lichaam doet

In een wereld vol verleidingen en snelle oplossingen lijken we steeds vaker naar ultrabewerkt voedsel te grijpen. Van heerlijke snacks tot kant-en-klare maaltijden. De supermarkten liggen er vol mee en deze producten lijken onze eetgewoonten te bepalen, maar wat is het effect van dit ultra processed food (UPF) op ons lichaam? En waarom is het zo moeilijk om ermee te stoppen?

Samen met wetenschapper, universitair docent en arts Chris van Tulleken kijken we kritisch naar de voedingsindustrie en laten we zien wat ultrabewerkt voedsel doet met ons lichaam, onze gezondheid, ons gewicht en de planeet.

Kunstmatige ingrediënten

Laten we eerst eens kijken wat ultrabewerkt voedsel eigenlijk is. UPF verwijst naar voedsel dat in plastic verpakt is en minstens één ingrediënt heeft dat je normaal gesproken niet in een standaardkeuken zou aantreffen. Ze hebben meestal meerdere bewerkingsstadia ondergaan en zitten vaak vol met toegevoegde suikers, vetten, zout en kunstmatige ingrediënten.

Denk aan bewerkte snacks, frisdranken, fastfood, ontbijtgranen en kant-en-klaar maaltijden. Deze voedingsmiddelen zijn ontworpen om snel en gemakkelijk te consumeren, maar hebben vaak weinig voedingswaarde. Ze zijn opgebouwd uit nieuwe moleculen, waarbij gebruik is gemaakt van processen die in onze evolutionaire geschiedenis niet eerder zijn voorgekomen.

We eten geen echt ‘voedsel’ meer

In De voedselfuik duikt wetenschapper Chris van Tulleken in de wondere wereld van UPF. Hij vertelt dat we de afgelopen 150 jaar voedsel zijn gaan eten, dat je niet eens echt ‘voedsel’ kunt noemen. Chris: “Onze calorieën zijn steeds vaker afkomstig van gemodificeerd zetmeel, van invertsuiker, gehydrolyseerde eiwitisolaten en zaadoliën die zijn geraffineerd, gebleekt, ontgeurd, en gehydrogeneerd.

En uit die calorieën zijn brouwsels samengesteld met behulp van andere moleculen waar onze zintuigen ook nooit eerder aan zijn blootgesteld: synthetische emulgatoren, caloriearme zoetstoffen, stabilisatoren, bevochtigingsmiddelen, smaakstoffen, kleurstoffen, kleurstabilisatoren, carboneermiddelen, verstevigingsmiddelen en vulstoffen en anti-vulstoffen.”

Waarom blijven we ongezond eten?

Het probleem met UPF is dat het onze gezondheid negatief kan beïnvloeden. Doordat deze voedingsmiddelen vaak een overmaat aan calorieën bevatten, maar weinig voedingsstoffen bieden, kunnen ze kunnen leiden tot gewichtstoename, obesitas en andere gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker. Waarom blijven we dan toch ongezond eten?

Volgens Chris zijn er verschillende factoren die hieraan bijdragen. Ten eerste zijn ultrabewerkte voedingsmiddelen vaak goedkoop. In een wereld waar alles steeds duurder wordt, is het verleidelijk om te kiezen voor goedkope maaltijden. Daarnaast zijn deze voedingsmiddelen ontworpen om onwijs lekker te zijn. Ze bevatten de perfecte combinatie van zout, suiker en vet, wat ons brein beloont met een gevoel van “mmm yesss gimme that“.

Vergelijkbaar met drugs

Onze omgeving speelt ook een grote rol. Reclames, marketing, aanbiedingen en verpakkingen van ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn overal om ons heen. Ze lokken ons naar de winkelschappen en verleiden ons tot impulsaankopen.

Daarnaast hebben we vaak te maken met drukke levensstijlen en weinig tijd om te koken. Dit kan leiden tot het gemakkelijk grijpen naar kant-en-klare maaltijden en snacks.

Een andere reden waarom we moeite hebben om te stoppen met het eten van UPF is het feit dat deze voedingsmiddelen verslavend kunnen zijn. Ze stimuleren ons beloningssysteem in de hersenen, dat vergelijkbaar is met drugs. Dit kan leiden tot een cyclus van verlangen, consumptie en schuldgevoelens. Het doorbreken van deze verslaving kan een uitdaging zijn.

Eén op de drie krijg obesitas

Vandaar dat het gemiddelde dieet vandaag de dag in Engeland en Amerika voor maar liefst 60 procent uit UPF bestaat. Veel kinderen krijgen het merendeel van hun calorieën via deze stoffen binnen. En als je denkt dat wij het beter doen, dan heb je het mis. Nederlanders eten met z’n allen namelijk het meeste ultrabewerkte voedsel wereldwijd (tot wel 61 procent).

Chris: “In Nederland is het percentage mensen met obesitas wel lager, maar dat komt waarschijnlijk omdat jullie nog niet zo lang zoveel UPF eten. Tegen de tijd dat jullie kinderen volwassen zijn, zal het aandeel van de Nederlandse bevolking met obesitas stijgen naar één op de drie.”

Wat kunnen we er tegen doen?

Gelukkig zijn er stappen die we kunnen nemen om ons eetpatroon te verbeteren, maar verwacht niet dat De voedselfuik een afslankboek is. Chris: “Ten eerste heeft nog niemand een methode bedacht die mensen helpt veilig en duurzaam gewicht te verliezen, en ten tweede accepteer ik niet dat je gewicht móét verliezen.

Maar ik ben ervan overtuigd dat we om keuzes te kunnen maken allemaal de juiste informatie moeten hebben over de mogelijke risico’s van ons voedsel, en dat we minder blootgesteld moeten worden aan agressieve, vaak misleidende marketing.”

Zelf koken met verse ingrediënten

Het begint dus bij bewustwording en educatie. We moeten leren om voedingslabels te lezen en te begrijpen wat we in ons lichaam stoppen. Het is ook belangrijk dat we onze relatie met voedsel eens goed bekijken. In plaats van ons te laten verleiden door reclames en impulsen, moeten we ons richten op het kiezen van voedzame en verse voedingsmiddelen.

Daarnaast kunnen kleine veranderingen in onze dagelijkse gewoonten een groot verschil maken. Probeer bijvoorbeeld vaker zelf te koken met verse ingrediënten, minder frisdrank en snacks te consumeren, en te focussen op het eten van meer groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten.

Conclusie

Hoe groot de impact van UPF precies is op ons lichaam lees je terug in het boek van Chris, maar het moge duidelijk zijn dat ultrabewerkt voedsel een negatieve invloed heeft op onze gezondheid. Laten we ons daarom richten op voedzame voedingsmiddelen en een gezonde relatie met voedsel ontwikkelen. Ons lichaam zal ons dankbaar zijn voor de positieve veranderingen die we maken.

Dit gebeurt er als je een jaar geen bewerkte voedingsmiddelen eet