Julia van Buuren Maatschappij 27 dec 2023, 11:04

Leestijd: 4 minuten

Deze effecten heeft TikTok op de mentale gezondheid van jongeren

De kans is groot dat ook jij ook weleens TikTok hebt geopend. Deze social media app is namelijk enorm populair onder vooral een jonge doelgroep. Welke effecten heeft TikTok op de mentale gezondheid? Wij vroegen het aan ontwikkelingspsycholoog Wendy de Pree.

TikTok is een app waarmee gebruikers korte, creatieve filmpjes kunnen maken en plaatsen. De video’s duren 15 tot 160 seconden en er zijn veel filters en effecten te gebruiken.

Verslaafd

Waarom is TikTok zo populair? Ten eerste is de app snel en dynamisch, iets wat helemaal past bij de huidige maatschappij en met name bij generatie Z. “Deze generatie heeft door het internet en smartphones al van jongs af aan geleerd om in een vluchtige en snelle wereld te zijn”, benoemt De Pree. Daarnaast maken beelden veel impact, meer dan woorden.

“Aan het algoritme van TikTok raak je direct verslaafd”, vertelt De Pree. Dit komt omdat je niet hoeft te wachten of een keuze hoeft te maken. “De filmpjes beginnen onmiddellijk en je wordt er helemaal in meegezogen.” Dit gebeurt vaak onbewust.

Dopamineshot in de hersenen

Veel jongeren vinden TikTok fijn omdat je viraal kunt gaan zonder dat je beroemd bent. Dit streelt het ego. Het daagt daarnaast uit om een risico te nemen; iedereen kan tenslotte een TikTok-ster worden. “Hier zit ook het gevaar in, jongeren willen erbij horen en doen daar erg hun best voor. Ze zijn nog zoekende naar hun identiteit en de mening van anderen is extra belangrijk voor hen. Ze kunnen hier moeilijk afstand van doen en in combinatie met het risico van verslaving heeft dit een negatieve invloed op de mentale gezondheid”, vertelt De Pree.

De hersenen van jongeren zijn pas volgroeid bij 25 jaar en de delen die nodig zijn om goed te kunnen studeren en keuzes te maken, zijn nog niet volgroeid. “Rationeel denken, plannen en controle houden over je emoties ligt vaak nog buiten het bereik van jongeren”, vertelt De Pree. Het TikTok-gebruik leidt dan ook vaak af van het schoolwerk.

Jongeren zijn daarnaast erg gevoelig voor beloningen en het falen of slagen in de omgang met leeftijdsgenoten. Hier speelt TikTok ook op in. “Bij elke like krijg je een dopamineshot in je hersenen en dat is verslavend. Dit is voor veel jongeren ook een stuk interessanter dan taken doen voor school en luisteren naar hun ouders”, beschrijft De Pree. Daarnaast is er nog fomo, oftewel the fear of missing out. Jongeren zijn altijd bang om iets te missen, want de filmpjes op TikTok eindigen nooit.

Concentratieproblemen

TikTok zorgt voor veel overprikkeling in de hersenen en dit kan leiden tot concentratieproblemen, geheugenproblemen, slaaptekort en een taalachterstand bij kinderen (omdat ze niet meer lezen). Ook leren ze niet meer hoe ze moeten omgaan met hun emoties. “70 procent van de jongeren blijkt afleiding te zoeken op social media nadat ze moeilijke emoties of gebeurtenissen ervaren. Ze leren niet om om te gaan met hun emoties en verdrinken erin. Piekeren bevordert bovendien het risico op angsten en depressies“, vertelt De Pree.

Negatief zelfbeeld door TikTok

Uit onderzoek blijkt dat TikTok ook een negatieve invloed heeft op het zelfbeeld van vooral jonge meisjes. “Zij kijken op naar het luxe en perfecte leven dat influencers leiden en haalbaar laten lijken, maar dit is vaak niet de realiteit”, volgens De Pree. Veel influencers hebben een onrealistische en ongezonde levensstijl en vooral jongeren met een lagere sociaal-economische status lopen het risico om zich daaraan te spiegelen en te denken: ik heb gefaald.

Online is er tevens veel pestgedrag en negatieve reacties zorgen voor een verhoogd risico op angsten en depressies. Er is veel nepnieuws te vinden, en dit is voor jongeren lastig te onderscheiden van echt nieuws. “Veel jongeren raakten bijvoorbeeld zwanger omdat influencers zeiden dat de pil niet goed zou zijn”, zegt De Pree.

Positieve effecten

Toch zitten er ook positieve effecten aan TikTok. Jongeren vinden het fijn om contact te hebben met leeftijdsgenoten en lotgenoten die met dezelfde conflicten te maken hebben, zoals genderproblemen, autisme, ADHD etc. Ook zijn er steeds meer body positivity influencers die realistische beelden laten zien en jongeren helpen hun zelfvertrouwen op te bouwen of aansporen om meer te gaan sporten. “Deze influencers zijn bijvoorbeeld bezig met mantra’s, dit zijn zinnen die je kunt herhalen zoals: je bent het waard, iedereen is gelijk, noem maar op”, vertelt De Pree.

TikTok zorgt er onder andere voor dat je in je eigen bubbel terecht komt. “Als je iets langer naar een filmpje kijkt, pikt het algoritme dat op en dan kom je in een filterbubbel van je eigen interesses”, concludeert De Pree. Enerzijds wordt je wereld hierdoor beperkt, maar aan de andere kant bepaal jij wat je kijkt.

Desalniettemin is het verstandig, aangezien TikTok zo verslavend is, om jezelf daarin te begrenzen. Zo kun je bewust tijd met én zonder social media inplannen en rekening houden met je kijkgedrag

@leerpositiefdenken

👉 Heb jij ook wel eens zo’n enge gedachte gehad die je aan niemand durfde te zeggen? Een intrusie is een plotselinge gedachte over iets dat je eigenlijk niet wilt: bijvoorbeeld dat je gewelddadig bent naar jezelf of anderen. De hele dag door poppen er non stop duizenden gedachten in ons hoofd op en aan de meesten besteden we geen aandacht. Maar omdat deze intrusieve gedachten zo tegen onze normen en waarden ingaan, vallen deze extra ook. De intrusieve gedachte op zich is dus niet het probleem maar de waarde die we eraan hechten. We kunnen onze gedachten niet stoppen maar wel het idee erover veranderen. Meer hierover in deel 2! ❤️ #intrusies #gedachten #dwang #angst #fy #fyp #voorjoupagina

♬ Piano music – Hiro Hattori

Ontwikkelingspsycholoog en gedragstherapeut Wendy de Pree heeft het boek ‘Wat echt werkt bij kinderen die snel angstig zijn’ geschreven en is daarnaast actief op haar TikTok-kanaal Leer Positief Denken. Hier plaatst zij video’s over mentale gezondheid in ‘gewone mensentaal’ en benoemt plekken waar jongeren terecht kunnen voor hulp. 

Dit doen de vele beautyfilters op social media met je zelfvertrouwen