Kiara Louis Psyche 19 mrt 2018, 06:00

Leestijd: 2 minuten

Kleuren zien bij cijfers en klanken, waar komt dat vandaan? Dit is synesthesie

Synesthesie is een bijzonder fenomeen. Mensen die dit hebben, kunnen bijvoorbeeld kleuren bij nummers zien of smaken proeven bij bepaalde letters – iets wat veel mensen zich maar slecht kunnen voorstellen. Hoe werkt dat precies? Bij synesthesie zijn de cognitieve verbindingen anders dan normaal: het is een neurologische aandoening waarbij reacties op stimuli door elkaar heen lopen. Hierbij leiden prikkels van een cognitieve functie (bijvoorbeeld horen) tot een automatische, onvrijwillige ervaring in een andere cognitieve functie.

Ongeveer vijf procent van alle mensen heeft deze aandoening, en er zijn wel 60 verschillende soorten. De meest voorkomende is grapheme-color-synesthesie, waarbij mensen losse letters van het alfabet linken aan een kleur. Maar ook de combinaties van geluiden en vormen, woorden en smaak, en kleuren en dagen komen voor.

De oorzaak van kleuren proeven

Hoewel er veel onderzoek naar wordt gedaan, blijft synesthesie een mysterieuze aandoening. Een mogelijke oorzaak is dat er abnormale, kruislingse verbindingen kunnen onstaan tussen bepaalde breinonderdelen die normaal van elkaar zijn gescheiden. Zo kan er bij grapheme-color-synesthesie een gekruiste verbinding zijn tussen het gebied dat tekens verwerkt en de visuele cortex, die kleuren verwerkt. Deze twee hersenonderdelen liggen naast elkaar, maar zijn normaal niet op deze manier verbonden.

Bovendien is het lastig te verklaren waarom de ene persoon wel kleuren ziet bij cijfers en een ander niet. Sommige wetenschappers denken dat iedereen met synesthesie geboren is, maar dat bepaalde ontwikkelingen er bij de meeste mensen voor zorgen dat de verbindingen weer worden verbroken.

Synesthesie lijkt in ieder geval genetisch bepaald te zijn, want in sommige families komt het enorm veel voor. Daarnaast is er een grote kans dat geslacht invloed heeft: vrouwen ervaren maar liefst zes keer vaker synesthesie dan mannen, aldus Scientific American.

Dit vind je vast ook leuk: Zo houd je je brein in topconditie.

Heel persoonlijk

De ervaringen van iemand met synesthesie kunnen erg bijzonder zijn. Aan Psychologie Magazine vertelde de 51-jarige Wiersma bijvoorbeeld hoe hij deze neurologische aandoening beleeft:

‘Ik zie kleuren bij cijfers en bij klanken. Vooral bij klinkers. Daarom hou ik van talen die rijk zijn aan klinkers, zoals Italiaans. Dat is voor mij letterlijk een kleurrijke taal. Ik zie die kleuren niet op mijn netvlies zoals je het rood van een rode auto ziet, maar in mijn hoofd, zoals wanneer je denkt aan rood – maar dan opdringeriger. Het is weleens ingewikkeld. Het cijfer 8 is voor mij bijvoorbeeld donkerblauw, op het paarse af, maar de klank van het woord ‘acht’ is geel. Misschien komt het door die kleuren dat ik een beetje blind ben voor cijfers. […] Het blijft toch iets persoonlijks. Laatst zag ik een video van een andere synestheet met muziek en gekleurde beelden. Dat was onzin voor mij. De kleuren klopten niet.’

Voor iemand met synesthesie kan het dus zowel (letterlijk) kleur brengen in zijn of haar leven, als heel ingewikkeld zijn. Wat de oorzaak ook mag zijn, synesthesie brengt breinwetenschappers veel mogelijkheden om te leren. Het is weliswaar een bijzonder verschijnsel, maar ook erg vaag.