Annemarie Hartsuiker Psyche 20 feb 2023, 08:19

Leestijd: 4 minuten

Sociale vergelijking doet weinig voor je zelfvertrouwen, waarom doen we het dan?

Sociale vergelijking lijkt vandaag de dag meer dan ooit aan de orde. Het begrip werd in 1954 binnen de sociale psychologie al door Leon Festinger beschreven. De uitspraak ‘het gras is groener bij de buren’ is ook niet nieuw. Liesbeth List en Ramses Shaffy zongen het al in 1971: ‘Het gras zal altijd groener zijn aan de andere kant van de heuvels.’ Hoe zit het eigenlijk met dat jaloersmakende groene gras bij de buren?

Sociale vergelijking is van alle tijden, en met de komst van (sociale) media worden gevoelens van ontevredenheid, onzekerheid en jaloezie nog meer aangewakkerd.

Het vergelijken met anderen heeft invloed op wat wij als mensen ergens van vinden, op ons gedrag en onze visie. Iedereen vergelijkt zichzelf eigenlijk de hele dag met anderen. Dat gebeurt op verschillende gebieden, waaronder werkprestaties, salaris, uiterlijk, mode en bezittingen.

Sociale vergelijking

Dat we ons vergelijken met anderen is dus een feit. Vergelijken is onmisbaar om te bepalen waar je zelf staat in het leven. Onze samenleving wordt steeds ingewikkelder waardoor we het overzicht kwijtraken. Iedereen is immers verantwoordelijk voor zijn eigen geluk. Dat is iets moois en het geeft vrijheid, maar het zorgt ook voor een zware last.

Want als het jou niet lukt om gelukkig te zijn, heb je dat aan jezelf te danken. Dit zorgt voor schuldgevoelens, twijfel en nog meer vergelijkingsdrang. Want als je om je heen kijkt, is er altijd wel iemand te vinden die het beter doet dan jij. Het gras lijkt altijd groener bij de buren. Waarom lukt het daar wel?

Sociale vergelijking gebeurt dus omdat we een beeld van onszelf proberen te vormen. Noem het een soort van zelf-evaluatie die gebaseerd is op vergelijkingen met anderen. We doen het omdat we constant ons eigen leven willen verbeteren. We jagen allemaal geluk na, dit zorgt ervoor dat we ergens naar streven, dat we ambitieus zijn en nieuwe dingen willen leren. Het vergelijken is dus ook ergens goed voor.

Het probleem is echter dat we zoveel prikkels binnenkrijgen, en door social media een kijkje in de keuken krijgen bij mensen die normaal gesproken gesloten blijft. We zien alleen de positieve happenings, en daarom lijkt het geluk van een ander altijd groter.

Opwaartse en neerwaartse vergelijking

En hier gaat het mis. Want dit beeld is alles behalve objectief en het is makkelijk om jezelf daar in te verliezen.  Wanneer we vergelijkingen maken, zijn dit met name opwaartse of neerwaartse vergelijkingen.

Opwaartse vergelijkingen houden in dat we onszelf vergelijken met iemand van wie we denken dat hij of zij beter is in een bepaald gebied.  Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat we onszelf vergelijken met een zeer succesvolle collega of met de populairste persoon in onze sociale kring.

Neerwaartse vergelijkingen daarentegen houden in dat we onszelf vergelijken met diegene van wie we denken dat ze op een bepaald gebied slechter presteren dan wij.

Onderzoek wijst uit (1) dat hoe lager ons gevoel van eigenwaarde is, hoe meer we de neiging hebben om opwaarts te vergelijken. De valkuil is dat dit meestal leidt tot een slechter zelfbeeld – met andere woorden, het is een nutteloze cyclus. Opwaartse vergelijking zorgt ervoor dat je het gevoel krijgt, dat je nooit goed genoeg bent.

Mentale klachten verbonden en sociale vergelijking

Opwaartse sociale vergelijking heeft dus een groot nadeel en dit wordt versterkt door social media. De hoeveelheid prikkels die we krijgen, is namelijk enorm gestegen. Waar je jezelf vroeger vooral vergeleek met mensen uit je eigen sociale omgeving (vrienden, buren, collega’s en familie), gebeurt dit nu ook met wildvreemden. We zien overal ‘betere’ lichamen, ‘mooiere’ levens en ‘gezondere’ mensen. Dit is tussen aanhalingstekens want je kunt jezelf te vraag stellen of het een eerlijke vergelijking is die je maakt tussen jou en de persoon die je ziet op social media.

Opwaartse sociale vergelijking op social media lijkt samen te hangen met meer depressieve klachten, angstklachten en/of stressklachten. Ook een negatiever zelfbeeld hangt ermee samen. Dit komt vooral omdat we weinig controle hebben om onze huidige omstandigheden te veranderen. Als we het gevoel krijgen dat we de middelen en het vermogen hebben, om onszelf te veranderen en het einddoel te bereiken, dan voel je je niet slechter bij opwaartse vergelijkingen. Terwijl als je het idee hebt, dat je geen stap verder komt, dan wel.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

En dat is het probleem met social media, je vergelijkt je met mensen die een totaal ander leven hebben. Sommige doelen zijn in dit geval niet realistisch of haalbaar. Het is een gefilterde weerspiegeling van de realiteit. Ja. Iemand ziet er misschien fantastisch uit op een foto maar waarschijnlijk is dit het resultaat van zorgvuldige styling, make-up en is de foto ook nog een beetje opgepoetst. Als je dit niet met een korreltje zout neemt, streef je naar iets wat je nooit zult bereiken.

Daarom is het belangrijk om authentiek en dichtbij jezelf te blijven. Door ons minder te concentreren op de levens van anderen, maar juist op datgene wat ons leidt, stellen we doelen waarover we zelf meesterschap hebben. Je hebt zelf de touwtjes in handen en dat geeft een fijn gevoel.

Waarom het nu nog belangrijker is om jezelf niet met anderen te vergelijken

Bronnen:

1. Richins, M.L. (1991). Social comparison and the idealized images of advertising. Journal of Consumer Research, 18, 71-83.