Joanne Wienen Psyche 26 jan 2021, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Psycholoog Adam Alter legt uit waarom je niet van je smartphone af kunt blijven

De grootste bedreiging voor onze toekomst zit in je broekzak, schreef The New York Times naar aanleiding van Adam Alter’s boek ‘Superverslavend’. Een tijd terug was de auteur in Nederland en vroeg Bedrock hem naar zijn bevindingen over ons smartphonegebruik.

In zijn boek onthult Alter de opkomst van gedragsverslaving. Voor het eerst in onze geschiedenis zijn niet drugs of alcohol de meest verslavende middelen, maar nieuwe technologieën die specifiek gemaakt zijn om verslavingen te creëren.

Zo beschrijft hij in zijn boek de geheime trucs waarmee softwareontwikkelaars hun producten zo verslavend mogelijk maken en toont hij hoe gigantisch groot de impact van verslavende technologieën aan het worden is.

Is het woord ‘verslaving’ niet een beetje overdreven?

“Zeker niet. Gedragsverslaving is het grootste probleem van onze tijd. Een gedragsverslaving is een actie die je dwangmatig blijft doen omdat het op de korte termijn een goed gevoel geeft, terwijl het afdoet aan je welzijn op de langere termijn.

De technologieverslaving waar ik het over heb, voldoet aan deze definitie omdat het ons welzijn kan beïnvloeden op vier verschillende manieren. Op sociaal gebied, doordat het de relaties met vrienden en familie kan beïnvloeden.

Ook interessant: Deze emotie ligt ten grondslag aan de meeste verslavingen zeggen onderzoekers

Psychologisch zorgt het ervoor dat we ons niet meer kunnen vervelen en een zeer korte concentratieboog hebben. Ook fysiek kan het gevolgen hebben als we liever zitten te gamen op de bank dan naar de sportschool te gaan.

Tot slot kan het ook op financieel gebied invloed hebben als we te veel geld uitgeven aan sociale media of bijvoorbeeld in-game aankopen wanneer we bepaalde verslavende spelletjes spelen.”

Wat gebeurt er dan precies in onze hersenen als we smartphones, apps en social media gebruiken?

“Mensen denken bij verslaving al snel aan iets wat er in onze hersenen gebeurt, maar dat is een vergissing. Ja, wanneer we een ijsje eten, gokken of drugs gebruiken, maakt ons lichaam dopamine aan.

Maar die dopamine wordt ook aangemaakt als we diep inademen nadat we onze adem lang hebben ingehouden. Dat maakt ademen nog niet verslavend natuurlijk.

Lees ook: Of je introvert, extravert of ambivert bent hangt af van hoe je dopamine verwerkt

Om iets verslavend te noemen, moet iets een negatief effect hebben op de langere termijn en een psychologisch gemis compenseren. Wanneer je iets gaat doen om je niet te vervelen, niet eenzaam te voelen, of om geen angst, depressie of verdriet te voelen bijvoorbeeld.

Dan wordt iets verslavend. Ademen dus niet, omdat we dat niet doen om een ander naar gevoel te vermijden. Verslaving is dus niet alleen iets wat in de hersenen gebeurt.”

Dus je bent niet meteen verslaafd als je vaak je telefoon pakt of het belangrijk vindt hoeveel likes je Instagramfoto heeft?

“Nee, het wordt pas een probleem als je het zó belangrijk gaat vinden dat je andere aspecten uit je leven gaat verwaarlozen.”

In je boek vergelijk je technologie daarom zelfs met drugs en suiker.

“Inderdaad. Ons brein reageert namelijk op dezelfde manier op een plezierige ervaring als op plezierige substanties. Zowel drugs als suikers als bepaald gedrag kunnen daarom gebruikt worden om psychologische behoeften te stillen.”

Weten de ontwikkelaars van apps, games en social media dat ze iets verslavends maken?

“Jawel. Maar natuurlijk zouden ze zelf niet zeggen dat ze opzettelijk iets verslavends maken. Maar het effect – mensen verleiden dóór te blijven gaan – is hetzelfde.

Ze denken in ieder geval niet na over wat goed is voor het welzijn van de gebruikers – ongeacht hoe het product gebruikt wordt.”

Is de één gevoeliger voor een gedragsverslaving dan de ander?

“Het komt voor in allerlei verschillende groepen – leeftijd, geslacht, etniciteit, opleidingsniveau doen er niet toe. Er is wel wat bewijs dat mensen die geneigd zijn veel risico’s te nemen én mensen die vatbaarder zijn voor eenzaamheid, depressie of angsten gevoeliger zijn voor verslavingen in het algemeen.”

Hoe kunnen we onszelf tegen zo’n gedragsverslaving beschermen?

“Neem af en toe ‘vrij’ van technologie en spendeer meer tijd in de echte wereld. Zet bijvoorbeeld je telefoon op vliegtuigmodus in het weekend en ban telefoonschermen van de eettafel tijdens het diner. Het klinkt simpel, maar het is het beste wat je kunt doen om jezelf tegen de gevaren van technologie te beschermen.

Tip: Klaar voor een digital detox? Deze tips slepen je er doorheen (het is het zó waard)

Het is onmogelijk om technologie helemaal te vermijden. En zelfs als het zou kunnen, is het niet wenselijk. Er zitten te veel voordelen aan technologie om het volledig uit te bannen.”

Er is de afgelopen decennia al zoveel veranderd op technologiegebied. En ongetwijfeld staat ons nog van alles te wachten. Waar maakt u zich het meest zorgen over?

“Ik maak me grote zorgen om virtual reality, omdat het nóg meeslepender en verleidelijker gaat worden dan smartphones ooit zullen zijn.”

‘Superverslavend. Waarom smartphones, apps en social media zo verslavend zijn (en wat je eraan kunt doen)’. (Maven Publishing) is te koop voor €20,- 

Meer over smartphonegebruik

• Deze apps houden precies bij hou verslaafd jij bent aan je smartphone.
• Verslaafd aan je smartphone? Deze 5 apps helpen je bij het afkicken (aanrader!)
• Je telefoon meer mindful gebruiken? Volgens deze neurologen doe je dat zo