Maartje Laterveer Seks 1 feb 2019, 06:00

Leestijd: 7 minuten

‘Ook nu staat de seksualiteit van de gemiddelde vrouw nog in dienst van de man’ (deel 1)

Het is amper voor te stellen, maar nog geen eeuw geleden waren talloze vrouwen verstoken van seksueel genot. In plaats daarvan faketen ze zich een weg door een verplicht seksleven en werden ze gekweld door een algehele twijfel aan hun vrouwelijkheid. Mijn grootmoeder, mijn moeder misschien nog wel. Ik kan het ze helaas niet meer vragen, want ze zijn er beide allang niet meer. Maar sinds ik een boek schreef over vrouwen en seks (getiteld, eh, Vrouwen en seks) weet ik wel dat zeker tot de jaren zestig niet veel meer bekend was over seks dan wat Freud hierover had bedacht, en dat was dat vrouwen moesten klaarkomen via coïtus – zeg maar: de man in de vrouw en pompen maar.

Met een beetje pech heb je een lieverd die nog steeds denkt dat dat het doet voor vrouwen. Dat doet het niet, althans niet voor de meeste vrouwen. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de vrouwelijke seksualiteit en inmiddels weten we dat Freud het faliekant verkeerd zag: het vaginale orgasme bestaat niet. En er is niets mis met vrouwen wanneer ze niet klaarkomen door coïtus.

Ontevreden over ons seksleven

Toch komt nog steeds twee derde van de vrouwen niet klaar tijdens partnerseks, en zijn we volgens onderzoek in toenemende mate ontevreden over ons seksleven. We vrijen minder dan we zouden willen. Dat is te wijten aan verschillende oorzaken. Ten eerste hebben we weinig tijd en veel stress, een geheid recept voor een uitgeblust seksleven. We zijn ook onzekerder aan het worden. Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen, zij het dat mannen onzeker worden over hun prestaties, vrouwen over hun uiterlijk.

En dan is er nog een toenemende preutsheid gaande, signaleren verschillende seksuologen. Die lijkt paradoxaal: leven we niet in een tijd waarin we juist heel open zijn over seks en seks bovendien overal aanwezig is, van billboards tot films tot die porno die we allemaal op onze smartphone hebben? Klopt, maar dan hebben we het over hoe het eruit moet zien, over perfecte lichamen, over technieken, over ‘goed’ zijn in bed. Over prestatieseks. Niet over echte seks. Echte seks heeft niks te maken met prestaties, maar met kwetsbaar durven zijn. Met aandacht, voor de ander en diens behoeftes, maar ook voor jezelf.

Dat laatste geldt misschien nog wel het meest voor vrouwen. Want ondanks alle ontdekkingen over de vrouwelijke seksualiteit, zijn er nog steeds vrouwen die niet weten wat ze lekker vinden – laat staan dat ze erom durven te vragen. ‘Om klaar te kunnen komen bij iemand anders, moet je domweg egoïstisch kunnen zijn’, vertelde seksuoloog Rik van Lunsen me toen ik hem interviewde voor mijn boek. ‘Je moet je kunnen focussen op je eigen opwinding. De hogere regionen van seksuele opwinding, zeg maar het moment vlak voor het orgasme en het orgasme zelf, noemen we de solofase. In deze fase moet je jezelf toestemming geven om solo te gaan. Dat betekent dat je de context en de ander als het ware moet loslaten. Dat vinden vrouwen gemiddeld moeilijker dan mannen, omdat vrouwen geneigd zijn om hun eigen orgasme niet als van zichzelf te beschouwen.’

Tot zover de seksuele bevrijding

Ik moest deze laatste zin even op me laten inwerken. Een halve eeuw na de seksuele bevrijding staat de seksualiteit van de gemiddelde vrouw nog altijd in dienst van de man. Er zijn misschien verbeteringen waar mijn oma jaloers op zou zijn – vrouwen mogen masturberen, vrouwen worden niet meer klakkeloos gezien als de hoeders van monogamie, ze kunnen openlijk over seks praten en doen dat ook veelvuldig, er zijn allerhande vrouwvriendelijke seksspeeltjes op de markt gekomen, er is vrouwvriendelijke porno, en dan zijn er nog al die mannen die zich hebben toegelegd op de edele kunst van het vingeren, beffen en voorspel. Zo gezien is er in korte tijd veel bereikt. Er is zelfs sprake van een nieuwe seksuele revolutie. Een seksuele bevrijding – maar dan echt.

De druk om geweldige seks te hebben verpest je seksleven

Want die seksuele revolutie van de jaren zestig, zeventig, die was lang niet zo bevrijdend als de geschiedenisboekjes vertellen. Voor vrouwen althans. Voor mannen wel: die konden het begrip vrije liefde naar hartenlust botvieren op hun vrouw, op de buurvrouw, op alle swingers uit de buurt, zonder bang te hoeven zijn voor repercussies of zwangerschappen. Er was namelijk nog een revolutie gaande, maar dan in de medische wetenschap: die had de pil uitgevonden. Bewapend met de pil hadden we niet langer een reden om nee te zeggen tegen seks. En mannen maakten hier schaamteloos misbruik van, vertellen veel vrouwen achteraf. Het was voor hen onmogelijk om nog nee te zeggen.

Tot zover de seksuele bevrijding, geroemd in boeken en media en tv-series als Mad Men, en geroemd zelfs door veel vrouwen, die zichzelf voorhielden dat ze vrijgevochten waren. Maar hoe vrijgevochten ben je als je je nog steeds onderwerpt aan de behoeften van de man omdat je niet weet wat die van jezelf zijn? ‘De seksuele revolutie’, vertelde Ellen Laan me, ‘ging niet zozeer over seks. Ze ging over reproductierechten, baas in eigen buik, abortus en de positie van de vrouw op de arbeidsmarkt. Vrouwen waren enorm vrijgevochten, dat was heel goed, maar de sekskwaliteit op zich was niet echt een onderwerp. Hoe doe je het nou in bed? Het ging vooral over de regels rondom seks en de timing. Het ging niet om de kwaliteit.’

Een nieuwe revolutie

Daar gaat het nu wel over. ‘Na decennia van onderzoek naar wat er precies gebeurt in het menselijk lichaam in reactie op seks, krijgen we nu eindelijk een vinger achter het waarom en hoe – het proces dat aan die reacties ten grondslag ligt.’ Dat schrijft Emily Nagoski, een jonge Amerikaanse seksuoloog die een geweldig boek over seks geschreven: Come As You Are, waarin ze de vrouwelijke seksualiteit beschrijft en uiteenzet dat deze helemaal niet zo anders in elkaar steekt dan die van mannen, en dat zelfvertrouwen en plezier de allerbelangrijkste ingrediënten zijn voor een fijn seksleven. (Lees het vooral als je dat nog niet hebt gedaan, en kijk meteen even naar haar Ted-talk.)

Dit is revolutionairder dan wat er in de jaren zestig, zeventig gebeurde, met revolutionairder effect. Vrouwen beginnen eisen te stellen aan hoe ze hun seksleven willen inrichten, en hebben nu ook de kennis om de regie in handen te nemen. Dit heeft onder andere tot gevolg dat het gesprek over seks is veranderd. Het gaat niet meer om regels en normen, over of je het wel of niet voor je huwelijk mag doen en hoe vaak. Het discours wordt steeds meer bepaald door de eigen definitie van seks, waarbij seks wordt gezien als persoonlijk en iets wat voor iedereen anders is.

Dat is wat Laan de derde feministische golf noemt, en wat je ook een nieuwe seksuele bevrijding zou kunnen noemen. Want vooral voor vrouwen is dit nieuwe discours bevrijdend. Als seks iets persoonlijks is, dan betekent dit dat het van hen is, dat het niet meer in dienst hoeft te staan van mannen, en dat ze vrijuit hun seksualiteit mogen uitdragen en ontdekken. Dit is de kern van de #metoo-beweging, maar die heeft een negatieve insteek: vrouwen moeten nee kunnen zeggen als ze ergens geen zin in hebben. Hoezeer we hier – helaas – ook een debat over nodig hebben, we hebben ook een gesprek nodig over die andere kant van de vrouwelijke seksualiteit: vrouwen moeten ook weten waar ze ja tegen willen zeggen.

Meer uit The Sex Issue?

• The Sex Issue: dit zegt je persoonlijkheid over je seksleven
• The Sex Issue: de mannenpil als alternatief voor de anticonceptiepil
• The Sex Issue: bestaat er zoiets als een sexual soulmate?