Joanne Wienen Betere wereld 11 jun 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Een lijntje cocaïne snuiven? Dat is een stuk schadelijker dan je denkt

Een snuifje tijdens het uitgaan hoort er in sommige kringen inmiddels net zo bij als een biertje. Maar terwijl het gebruik steeds normaler lijkt te worden, blijft de productieketen een even schimmig zaakje als altijd.

In 2015 had naar schatting 1 op de 25 Nederlanders (4,3 procent) weleens cocaïne gebruikt. 1 op de 60 daarvan (1,6 procent) deed dit in 2018. De meeste snuivers zijn hoogopgeleid en wonen in een stad. En terwijl het aantal cocaïneverslaafden in de verslavingszorg de afgelopen jaren gedaald is, hoef je in een gemiddelde club maar om je heen te kijken om te weten dat het gebruik daarmee absoluut niet is afgenomen. (bron: Nationale Drugs Monitor)

Cocaïnegebruik in Nederland

Ook Janneke Nijmeijer, oprichter van de organisatie Fairtrade Coke, kwam als student in aanraking met de drug. “Ik was als student antropologie niet vies van experimenteren. Tegelijkertijd werd duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen hot,” vertelt ze.

Er is slaafvrije chocola, de schappen liggen vol met eerlijke bananen en we drinken massaal fairtrade koffie. Maar hoe zit dat dan met drugs, vroeg Janneke zich af. “Ik concentreerde me op coke omdat ik die verhouding schever vond. Coke is in vergelijking met andere drugs vrij duur en hoogopgeleiden gebruiken het twee keer zo vaak als laagopgeleiden. En dat terwijl armoede en uitzichtloosheid juist een motivatie is om de drugshandel in te gaan.”

Ook lezen: Een pilletje op een festival lijkt steeds normaler, maar hoe duurzaam is het eigenlijk?

Met een paar klikken op de muisknop stroomt je beeldscherm vol met informatie over de schade die drugs in het leven van gebruikers kan aanrichten.

Geweld

Veel minder aandacht is er voor de schade die drugs aanricht binnen andere samenlevingen, bij de mensen en landen die betrokken zijn bij de productie en smokkel. Ten eerste is geweld een belangrijk aspect. Cocaïne is illegaal. En als iets illegaal is dan is het lastig (lees: onmogelijk) om daar rechtsgeldige afspraken over te maken.

Een contract wordt een loos stukje papier. Afspraken waar veel geld mee gemoeid is, moeten dus op een andere manier ‘verzekerd’ worden. Janneke: “Als contracten niet rechtsgeldig zijn, is geweld een manier om overeenkomsten af te dwingen. En ook concurrentie wordt met geweld uit de weg geruimd.”

Dat geweld is de reden dat steden in Zuid-Amerika, en zeker degene op de route naar het Westen, de gevaarlijkste van de wereld zijn. Steden in Honduras, Venezuela en Mexico kennen de hoogste moordcijfers ter wereld. Janneke: “Zo zijn in Mexico tussen 2007 en 2014 meer dan 164.000 mensen vermoord. Dit zijn meer moorden dan dat er doden vielen in Afghanistan en Irak bij elkaar opgeteld tijdens de Amerikaanse bezetting.”

Corruptie

Nog een aspect waarin cokegebruik schade brengt aan andere samenlevingen is corruptie. Janneke: “Overheidsfunctionarissen, douaniers, rechters, advocaten worden omgekocht om cocaïne van A naar B te krijgen. Het geweld wordt ook nog eens ernstiger omdat het rechtssysteem ondermijnd wordt. Hierdoor kunnen onschuldige burgers niet terugvallen op een betrouwbaar rechtssysteem.” De situatie in die landen kun je simpelweg niet los zien van het cocaïnegebruik in het Westen.

En dan is er nog de ecologische schade. Coca is het belangrijkste bestanddeel van cocaïne. De cocateelt is dan ook het grootste illegale landbouwgewas ter wereld, met een geschatte opbrengst van 80 – 100 miljard dollar per jaar. Colombia, Peru en Bolivia kennen het meest ideale klimaat om de cocaplant te verbouwen.

Regio’s met oeroude ecosystemen en een enorme biodiversiteit. Op de bergvlakten van die landen worden hectares van oeroude bossen gekapt om de illegale plant te verbouwen. En aangezien je voor één gram cocaïne 400 gram cocabladeren nodig hebt, vraagt dat om nogal wat grond.

Colombia

Colombia – goed voor 50 procent van de cocaïneproductie – had in 2015 een geschatte oppervlakte van 159.377 hectare waarop coca werd geteeld. Zo lang de vraag niet afneemt, zal ook de teelt niet afnemen. Ook wordt de cocateelt bestreden door een door de VS gesponsord gif – glyfosaat – dat over vermeende plantages wordt gesproeid.

Dit tast niet alleen de cocaplanten aan, maar ook de andere gewassen en landbouwgrond. Het gevolg: de (coca)boeren moeten zich verplaatsen, waardoor nóg meer bossen worden gekapt.

Janneke: “Enerzijds is er voor cocaïne veel landgrond nodig, anderzijds is er door de bestrijding nóg meer waardevolle landgrond nodig.” VU-ecoloog Rien Aerts pleitte daarom in Vrij Nederland voor het einde aan het opjaagbeleid van de cocaboeren. “Als zij met rust werden gelaten, zou de ecologische schade enorm verminderen.”

De oplossing?

Waar ligt de oplossing? Het ziet er niet naar uit dat mensen uit zichzelf hun lijntje voortaan links zullen laten liggen. En zolang cocaïne een illegaal product is, zal de productie worden bestreden. Controle op een eerlijke, duurzame keten is dan ook onmogelijk. Zou cocaïne dan uit de illegaliteit gehaald moeten worden?

Misschien wel, stelt criminoloog Dirk Korf in Vrij Nederland. “De regels die ooit zijn ­gemaakt om mensen te beschermen tegen verslaving zijn achterhaald: ze maken ­schone coke onmogelijk en zorgen voor enorme natuurvernietiging.”

Maar legale coke? Daar staat de internationale gemeenschap niet bepaald voor open. Toch vindt hoogleraar politieke theorie Martin van Hees dat dat debat vaker gevoerd moet worden. “Als er geen internationale wetgeving was die cocaïne volledig in de ban deed, zouden we een discussie kunnen voeren die verder ging dan ja of nee. Dan zouden we restricties kunnen opleggen die passen bij wat de maatschappij wenselijk vindt, zowel voor consumptie als voor productie, zegt hij in VN.

Legalisering

Ook Wolfgang Wagner, hoogleraar internationale veiligheid, vertelt aan Vrij Nederland dat hij voordelen van legalisatie ziet. Volgens hem vormt cocaïnehandel namelijk een belangrijke bron voor ­illegale oorlogseconomieën, zoals in West-Afrika. Ook een organisatie als Al-Qaida krijgt een deel van haar inkomen door cokehandel.

Wagner: “Legalisatie zou de inkomsten van criminelen en gewapende groepen significant kunnen verminderen. De jacht op cocaïnehandel maakt het product namelijk duurder, waardoor handelaren meer winst maken.”

Lees ook: 7 gezondheidsvoordelen van wiet, volgens de wetenschap

Maar legalisatie van cocaïne is geen realistische optie omdat er op dit moment nooit een democratische meerderheid voor zo’n wetswijziging zou zijn.

“Legalisatie is niet iets wat alleen de Nederlandse overheid kan bepalen. Op dit moment zie ik niet voor me hoe cocaïnegebruik op een eerlijke, duurzame manier kan. Ik heb wel begrepen dat coca, dus bijvoorbeeld gemalen cocabladeren, een duurzaam en natuurlijk alternatief is. Er is veel minder landgrond voor nodig. Anders dan bij cocaïne zitten er geen chemische toevoegingen bij. Inheemse volkeren gebruiken het al eeuwen. En ja, het effect zal iets minder spannend zijn, maar het is wél een natuurlijk stimulerend middel.”

Meer lezen?

• Een pilletje in plaats van alcohol: is dat nou zo’n ramp?
• De gigantische impact van ál die festivals (en hoe we dat kunnen verminderen)
• In Have A Good Trip op Netflix vertellen celebrities over psychedelica