Tanja Terstappen Psyche 7 jul 2020, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Schaamte is niets om je voor te schamen

We praten te weinig over schaamte. Achter veel onzeker, onrustig of zelfs agressief gedrag zit schaamte verscholen. Brené Brown onderzocht waar schaamte vandaan komt en waarom het ons ervan weerhoudt kwetsbaar te durven zijn.

Schaamte is dat stemmetje in jezelf dat zegt: je bent niet goed genoeg. En: wie denk je eigenlijk dat je bent? Iedereen heeft er in bepaalde mate last van. Schaamte heeft volgens onderzoekshoogleraar Brené Brown direct verband met problemen als een laag zelfbeeld, verslaving, pesten, agressie of eetproblemen.

Schaamte is universeel

En het zit diepgeworteld. Diepe schaamte gaat niet over een schuldgevoel, omdat je iets gedaan hebt ‘waarvoor je je schaamt’. Schuld gaat over gedrag, schaamte gaat over jezelf. Schaamte is universeel en een van de meest primitieve emoties die we als mens ervaren, vertelt Brown in haar boek ‘De moed van imperfectie‘.

Lees ook: Wanneer perfectionisme een depressie kan verbloemen

Schuldgevoel heeft vaak uiteindelijk een positieve invloed op mensen. Het is geen fijn gevoel, maar het kan nuttig zijn in je ontwikkeling. Als je je schuldig voelt ga je het bijleggen met iemand, word je wakker geschud en probeer je jezelf te verbeteren. Schaamte daarentegen is eerder destructief. Het draait om angst en houdt je juist tegen jezelf te verbeteren of te veranderen.

Collectieve schaamte

Voor iedereen voelt ‘niet goed genoeg zijn’ anders, maar er bestaat een soort collectieve schaamte in onze maatschappij, vertelt Brown in haar TEDTalk. Schaamte voor vrouwen zit ‘m in alles perfect willen doen, onrealistische verwachtingen van jezelf hebben, alle ballen in de lucht willen houden zonder te laten zien dat het je moeite kost.

Voor mannen betekent diepe schaamte niet zwak durven zijn, nooit je kwetsbaarheid mogen laten zien.

Praat erover

We moeten leren praten over schaamte, zegt Brown. Het onderzoeken in onszelf en iemand vinden aan wie we ons verhaal durven te vertellen. Iemand die het verdient ons verhaal te horen en er een open oor voor heeft. Schaamte beïnvloedt hoe we werken, hoe we onze kinderen opvoeden en hoe we naar elkaar kijken.

Must read: Waarom het een goed idee is om anderen om hulp te vragen

We gaan het gevoel het liefst uit de weg; we zijn geneigd in onze schulp te kruipen of juist met destructief gedrag schaamte te verbloemen. Maar hoe minder we over schaamte praten, hoe meer last we ervan hebben.

Een oefening

Volgens Brené Brown kunnen de antwoorden op de volgende vragen je leven veranderen:

1. Wat gebeurt er met je wanneer je door schaamte in een hoek wordt gedreven?
2. Hoe bescherm je jezelf?
3. Bij wie kun je terecht met je neiging om van je af te bijten, je al huilend te verstoppen, of je uit te sloven voor anderen?
4. Wat is het moedigste wat je voor jezelf kunt doen wanneer je je heel klein en gekwetst voelt?

Het is belangrijk om in te zien dat kwetsbaarheid niet zwak is. Dat het juist moedig is om erover te praten. Dat kwetsbaar zijn aan het begin staat van innovatie, creativiteit en verandering.

Meer psychologie?

• Zo werkt emotie-eten in quarantaine-tijd (de psychologie achter je eetgedrag)
• Een psychologische kijk op het ongeluk van vrijdag de dertiende
• Heb je een dipje? Zo werkt ons psychologische immuunsysteem