Rosa Bertram Psyche 11 jul 2019, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Wat je tegen iemand kan zeggen die aan het rouwen is

Misschien is het wel één van de moeilijkste dingen die je in een vriendschap (of in welke relatie dan ook) kan doen: iemand steunen die aan het rouwen is. Zelfs mensen die zélf iemand zijn verloren, hebben het er lastig mee. En ik spreek uit ervaring. 

Natuurlijk is de één beter met woorden dan de ander, maar hoe je het went of keert: het steunen van iemand die in een rouwproces zit, is hartstikke lastig.

Wat zeg je tegen iemand die rouwt?

Althans, zo voelt dat. Want wat zeg je in hemelsnaam tegen iemand die net een dierbare heeft verloren? “Het komt wel goed?” Het komt helemaal niet goed. Ja, je voelt je over een tijdje iets minder k*t dan nu misschien, maar ‘goed’ is niet echt het juiste woord. “Gecondoleerd?”, lekker formeel, heb je (helaas) weinig aan.

Dat niet alleen jij en ik daar moeite mee hebben, blijkt uit dit onderzoek. Hierin verklaren een derde van de respondenten – allemaal verpleegsters en thuisverzorgers! – dat ze altijd moeite hebben om naar woorden te zoeken en het altijd moeilijk vinden wanneer er iemand komt te overlijden.

Ook interessant: Hoe ga je met de dood om als je niet in het hiernamaals gelooft?

Wat we dan wél moeten zeggen wanneer we onze steun willen betuigen? De Amerikaans psycholoog Charles Garfield meent dat deze vraagstelling niet de juiste is. Er is namelijk niet ‘iets goeds’ wat je kan zeggen. “Er bestaat geen voorgeprogrammeerd stukje tekst dat overal en ten alle tijden in goede aard valt.”

Oké, maar wat doe je dan wél?

Wat je dan wel wilt doen? Focus je minder op wát jij zegt, maar eerder op het luisteren naar de ander. Je woorden nemen immers de pijn en zeker het verlies niet weg. Wat je wel kan is er (fysiek) voor de ander zijn en zorgen dat je luistert naar wat de ander wilt zeggen.

We zijn snel geneigd de ander advies te geven wanneer we luisteren. Maar dat is vaak niet de beste optie, helemaal niet wanneer je het hebt over ziekte of de dood. Ik heb zelf best veel moeite gehad (en nog steeds) met het overlijden van mijn vader een paar jaar geleden, maar één ding is zeker: de dingen die je zegt maken niets uit. Als je er maar bent, dát maakt uit.

4 tips bij het steunen en luisteren in een rouwproces

Tenzij je een getraind psycholoog of therapeut bent – is het knap lastig om goed te luisteren. Psycholoog Garfield stelde daarom 4 tips op over hoe te steunen en te luisteren wanneer iemand rouwt:

Stop met racen

We hebben het tegenwoordig drukker dan ooit. Een stressvolle dag op werk, druk verkeer en een al-tijd eindeloze to-do-list. In deze gehaaste energie wil je niet bij je vriend(in), familielid, kennis of collega aankomen. Met een mindset waarin je hersenen nog op standje fixen staan. Sta voor je bezoek eens stil bij waarom je langs gaat.

Lees ook: Zo kijkt het boeddhisme naar het leven en de dood (en wat wij daarvan kunnen leren)

Niet om de situatie te verbeteren (gaat helaas niet lukken) of om je op te dringen, maar om er voor de andere te zijn. Eenmaal daar, kan je inschatten wat de ander het meest nodig heeft.

Begin het gesprek

Er zijn veel verschillende manieren om het gesprek aan te gaan. En again: er is geen goede of slechte manier. Het gaat namelijk om de gedachte achter de boodschap die je wilt overbrengen, die van: ‘ik ben er voor je’.

Begin misschien klein en vraag ‘hoe gaat het vandaag?’. Je legt dan de vrijheid bij de ander om uit te wijden over hoe hij of zij zich voelt vandaag. Misschien merk je dat de ander liever niet zoveel praat vandaag of misschien praat de ander juist graag even over iets totaal anders, ter afleiding. Waar de ander ook over wilt praten, luister goed en ga mee in het gesprek.

Blijf terug gaan naar de rol als luisteraar

Garfield vergelijkt luisteren met mediteren. Je wilt gefocust blijven op hetgeen je aan het doen bent (mediteren), maar raakt snel afgeleid. Tijdens de meditatie is het de kunst je gedachten op te merken, er niet over te oordelen, en weer terug te gaan naar je ademhaling.

Je gedachten dwalen misschien af in je hoofd (help, hoelang gaan we het hier nog over hebben? Wat moet ik zeggen?), maar probeer liefdevol weer terug te komen bij wat de ander vertelt. Hoe moeilijk dat soms ook is.

Blijf. Ademhalen.

Iemand steunen in een rouwproces is zwaar. Je natuurlijke instinct zegt soms over lastige dingen: wegwezen. Wanneer je écht om iemand geeft en de ander wilt steunen, is het soms een kwestie van buiten je comfortzone treden en dit voor de ander doen. Stel je open voor wat de ander voelt in plaats van weg te lopen. Zo heb ik het lang moeilijk gevonden dat een goede vriendin weinig van zich liet horen vlak nadat mijn vader overleed. Pas later kwam ik erachter dat ze dichtklapte en niet wist wat ze tegen me moest zeggen. Het gaat dus niet om de inhoud, het gaat erom dat je er probeert te zijn.

Maar, ga hierin nooit over je eigen grenzen. Wanneer jij je niet prettig voelt, hoe kun je de ander dan behulpzaam supporten? De pijn van de ander is immers niet jouw pijn. Probeer dat los te laten en het niet te zien als ook jouw verlies. Een manier die je daarbij helpt? Je ademhaling. Een aantal langzame ademhalingen, kunnen je gedachtes weer helder maken en je focus weer terugbrengen naar de ander. Dit kan je prima doen terwijl je met de ander bent.

Iemand anders helpen tijdens een rouwproces is misschien zwaar, maar ook één van de meest belangrijke dingen die je kan doen in het leven van de ander.

Lees ook: Inzichten over rouw die kunnen helpen als je partner jong overlijdt

Luister nu ook naar Bedrock

Geef jij om ook het welzijn van de wereld en wil je graag bijdragen een mooiere plek? Dan is onze nieuwste podcast Bedrock Talks een perfecte match voor jou! Rosa en Lisanne interviewen in de derde aflevering klimaatjournalist van de Correspondent Jelmer Mommers.

Spoiler: Jelmer vertelt waar de opwarming van de aarde mee begon, dat het niet te laat is en vooral: wat wij kunnen doen. Want dat we iets kunnen doen, dat is zeker. Maar dat we dat nú moeten doen, is nog niet het gesprek van de dag.

Tip: Luister en volg Bedrock Talks via Spotify en iTunes & Apple Podcasts!