Annemarie Hartsuiker Psyche 27 sep 2023, 10:29

Leestijd: 5 minuten

Zo ga je om met rouwanalfabeten: mensen die rouwen niet lijken te snappen

Wees niet verbaasd als mensen rare, totaal verwarrende dingen doen of zeggen als jouw wereld instort. Deze goedbedoelde woorden van mensen komen hard aan, maar zogenaamde ‘rouwanalfabeten’ proberen juist een hart onder de riem te steken.

Het woord ‘rouwanalfabeten’ is bedacht door Kris Carr, auteur en welzijnsactivis, want rouwen is niet voor iedereen bekend terrein weet ze als geen ander.

Niemand van ons leert hoe je om kunt gaan met intens verdrietig verlies. Je leven staat totaal op z’n kop en je wordt overspoeld met emoties. Iemand verliezen is vaak de grootste, maar ook meest realistische angst van mensen.

Ik heb het inmiddels meerdere malen meegemaakt. Van heel dichtbij toen mijn vader na een paar slopende jaren overleed aan de spierziekte ALS. Of de dag dat ik hoorde dat mijn nichtje en beste vriendin op haar eenentwintigste een dodelijk auto-ongeluk had gehad.

Uiteindelijk overkomt het iedereen, maar voordat het zover is, weet je niet hoe rouwen voelt.

Rouwen valt niet te leren

Rouwen is een intens en persoonlijk proces. Even voor de duidelijkheid: het is niet zo dat je alleen kunt rouwen om een overleden persoon.

Rouwen omvangt ook scheidingen of andere vormen waarbij je iemand ongewild verliest. Ook als je ongewenst kinderloos blijft, rouw je. Alleen de dood is het meest definitief.

Je krijgt iemand nóóit meer terug en dat is moeilijk te verkroppen. Op het moment dat het je overkomt, word je in het diepe gegooid wat rouwen betreft. Simpelweg omdat je nog niet wist hoe het zou zijn.

Toch zijn er manieren om jezelf een klein beetje voor te bereiden. Om de klap te verzachten (al is dat bijna onmogelijk), maar vooral je meelevender en minder ongemakkelijk te voelen bij rouwende om je heen.

Dit is wat rouwanalfabeten zeggen

“Je bent jong; je krijgt nog een baby…” (Ik wil deze baby!)

“Hij of zij is nu op een betere plek…” (Een betere plek is bij mij!)

“Er zijn meerdere vissen in de zee…” (Ik wil geen vis. Ik wil mijn liefde van mijn leven.)

“Het was maar een hond; waarom ben je zo verdrietig?” (Omdat mijn hond mijn kind voor mij is.)

“Ben je er nog niet overheen? Er zijn inmiddels maanden verstreken.” (Het spijt me dat ik niet zo terugkom als jij. Er is geen einde; er is alleen maar een einde.)

“Hij of zij heeft tenminste een lang leven gehad…” (Er bestaat niet zoiets als ‘tenminste’ bij verdriet.)

“Er is een reden voor alles…” (Nee, dat is er dus niet.)

“Het is God’s wil.” (Eh… er bestaat geen god als er zoiets oneerlijks gebeurt!)

“Tijd heelt alle wonden.” (En dat helpt je nu?)

Als je deze opmerkingen scant, zie je hoe pogingen om iemand te troosten, juist zorgen voor afstand.

Wees bereid om te luisteren en om vragen te stellen hoe het met iemand gaat. Waar kan jij hem of haar bij helpen? Kom voor iemand op en sta aan zijn of haar zijde.

Dit zou je wel kunnen zeggen

“Het spijt me zo dat je dit nu meemaakt.”

“Ik weet niet zeker wat ik moet zeggen, maar ik ben hier om te luisteren.”

“Ik weet niet hoe je je voelt, maar ik ben hier om te helpen waar ik kan.”

“Ik sta naast je en ik hou van je.”

“Ik voel aan dat je nu wel wat hulp kunt gebruiken. Wat dacht je ervan als ik een avond op de kinderen pas, iedere zondag mee ga wandelen of een keer per week voor je kook?”

Hier zijn een paar manieren waarop je een rouwende persoon kunt steunen

Erken de gevoelens: verander niet van onderwerp omdat je het moeilijk vindt om over het verlies te praten. Deel mooie herinneringen, vooral herinneringen waar ze misschien geeneens weet van hebben. Misschien kende je de persoon niet, maar dan kun je vragen stellen over hoe hij of zij was. Wat er zo mooi was.

Regelmatig inchecken: stuur een kaartje, een bos bloemen of bel even om te laten weten dat je aan iemand denkt. Een berichtje sturen is ook goed en vat het vooral niet persoonlijk op als iemand niet reageert. Wees empathisch, probeer aan te voelen of iemand behoefte heeft aan praten. Of misschien juist helemaal niet. Als je het niet kunt pijlen, vraag het dan recht op de man af. Als iemand zich isoleert is het juist belangrijk om regelmatig te checken hoe het gaat.

Bied proactief specifieke ondersteuning: breng de lasagne, pas op de kinderen, doe boodschappen, help met het regelen van de begrafenis – OMG, help daar alsjeblieft mee als iemand nog geen hulp heeft… een begrafenis in je eentje regelen is zo moeilijk. En bied niet alleen aan om te helpen in eerste weken na het verlies.

Als je kunt, ga dan door, of blijf in ieder geval inchecken. Zodra het afscheid  voorbij is, gaat iedereen weer terug naar normaal. Maar er is geen normaal voor degenen die achterblijven.

Zelfs de normaalste dingen kunnen een dagelijkse struggle worden. Denk aan voor de eerste keer alleen binnenkomen op een verjaardag. Verschrikkelijk! Vraag of je iemand kunt vergezellen.

Het blijven erkennen van de mijlpalen (jubilea van overlijden, verjaardagen, diploma-uitreikingen) is de definitie van medeleven.

Voor mij was het zo speciaal dat sommige vriendinnen of de sterfdag van mijn vader een berichtje bleven sturen. En zelfs zes jaar later komen we met de familie bij elkaar om stil te staan bij het verlies.

In de jaren die verstreken heb ik ook heel wat rouwanalfabeten meegemaakt. Gekke opmerkingen of onbegrip dat ik nog steeds een dag vrij neem op de sterfdag van mijn vader (terwijl het mijn eigen vrije in te delen uren zijn!)

Uiteindelijk zijn er geen magische woorden die de pijn kunnen wegnemen van degenen die rouwen en het is ook niet onze taak om dat te doen; ik kan dit niet genoeg benadrukken. Het is niet jouw taak om het beter te maken.

Het is jouw taak om te luisteren, ze te omhelzen en ruimte open te laten voor alle gevoelens die geuit moeten worden.

En onthoud: rouwanalfabeten bedoelen het ook niet verkeerd. Ze zijn alleen onwetend.

Vrouwen kiezen vaker voor emotioneel vreemdgaan, dit is waarom