Viktoria Susovits Welzijn 6 aug 2018, 06:00

Leestijd: 9 minuten

Reactie op de ophef omtrent het hormoonspiraal: interessant onderzoek, maar het kan in de prullenbak

Uit een onderzoek van het Erasmus MC bleek dat het hormoonspiraal mogelijk negatieve bijwerkingen heeft. Vrouwen met een hormoonspiraaltje bleken tijdens stress-testen hogere cortisolwaarden en een hogere hartslag dan vrouwen die andere vormen van anticonceptie gebruikten.  Het onderzoeksresultaten riepen veel vragen en verontwaardiging op. Is het hormoonspiraal verantwoordelijk voor de stress, depressie of burn-out van vele vrouwen? Is het hormoonspiraal eigenlijk ongezond en af te raden? Kan het geen kwaad om kunstmatige hormonen binnen te krijgen? Seksuoloog Dr. Rik van Lunsen van het AMC in Amsterdam legt de andere kant van het onderzoek uit: “dit onderzoek is wetenschappelijk interessant, maar heeft geen waarde voor het individu.”

Uit het onderzoek en de reacties op het onderzoek bleek dat veel vrouwen negatieve bijwerkingen ervaren van het hormoonspiraal. Hoe kijk jij daar tegenaan?

“Vrouwen met een hormoonspiraal houden hun eigen hormoonspiegels met alle maandelijkse hormoonschommelingen en stemmingsschommelingen die je ook zonder het spiraal zou hebben met je eigen cyclus. Als vrouwen al zouden merken dat ze wat feller reageren op een stress-prikkel, dan is dat waarschijnlijk het gevolg van het feit dat je naast je eigen hormonen reageert op het kleine beetje van een testosteronachtig hormoon dat je via het hormoonspiraal er nu bij krijgt.

Vrouwen gaan als het ware een beetje op een ‘mannelijke’ manier reageren op stress, met meer testosteron. De meeste vrouwen zullen daar helemaal niets van merken. In allerlei klinische studies die er zijn over effecten van het spiraaltje zie je ook geen effecten op depressie en burn-out. Bij negentig procent van de vrouwen heeft dat kleine beetje testosteronachtige stof mogelijk een positief effect op de seksualiteit, want de gevoeligheid voor seksuele prikkels neemt iets toe.

Als je een gevoelige huid hebt en last hebt acne, dan moet je door het androgene effect juist niet aan het hormoonspiraal beginnen. Het onderzoek is wetenschappelijk interessant, maar voor de praktijk heeft het eigenlijk geen betekenis. Het is een leuke studie, de interpretaties en de conclusies zijn op zich interessant, maar daarna kun je het weggooien. In de praktijk hebben we er niks aan.

Als vrouwen toch wat meer stress ervaren na het plaatsen van het hormoonspiraal, dan komt dat in veel gevallen doordat ze zijn overgestapt van de pil. Dat zie je ook in dat onderzoek; vrouwen op de pil reageren met aanzienlijk minder cortisolproductie dan vrouwen die geen anticonceptie gebruiken. Sommige vrouwen merken ook bij de pil dat hun stemming wat vlakker wordt. Het gaat hier om subtiele verschillen die per persoon weinig zeggen, maar ben je stressgevoelig, dan wordt dat in elk geval niet beter op het hormoonspiraal.”

Zou een burn-out of depressie te wijden kunnen zijn aan het hormoonspiraal?

“Nee, dat is onzin. Het gaat echt om hele subtiele verschillen die op individueel niveau nauwelijks merkbaar zullen zijn. En bij vrouwen schieten de hormoonspiegels sowieso alle kanten op. Dus dit lijkt op de hormonale situatie bij vrouwen die niks gebruiken tijdens de eisprong. Dan ben je geiler, levendiger. Je zou het dus ook een positief effect kunnen noemen.”

Het innemen van niet lichaamseigen, farmaceutische hormonen, daar zijn verschillende meningen over. Is het slikken van hormonen ongezond?

“Nee, zeker niet. Ik vind dat altijd zo’n onzin. Dat is hetzelfde als zeggen dat je geen vitaminen zou moeten slikken omdat ze in een fabriek gemaakt zijn. En die worden ook massaal geslikt. Sommige niet helemaal lichaamseigen hormonen hebben wel wat bijwerkingen die vervelend kunnen zijn, maar hormonen zijn de mooiste stofjes die er zijn. Mensen zijn van zichzelf hormonenbommen en wat extra hormonen toevoegen is zeker niet ongezond. Ook is het niet ongezond met hormonen je cyclus te onderdrukken.

Wat we wel weten is dat bepaalde gezondheidsrisico’s toenemen bij lang pilgebruik, zoals trombose. Maar andere risico’s nemen juist af; minder darmkanker, minder eierstokkanker, minder baarmoederkanker. Dit komt door de hormonen. Er wordt altijd heel eenzijdig gedacht over hormonen, het is inmiddels een eng woord geworden.”

Het feit dat het geen lichaamseigen hormonen zijn maakt ook geen verschil?

“Nee, niet echt. Er zijn zeer subtiele verschillen, maar die geven je geen grote risico’s of bijwerkingen. Ik weet niet waar het aan ligt, maar we associëren hormonen met iets vreselijks, het is een vies woord. Terwijl hormonen geweldige stofjes zijn. De werking van een hormoon is prachtig; op één plaats in je lichaam wordt een stof geproduceerd en die werkt als een sleutel op een slot dat alleen op bepaalde plaatsen in je lichaam zit. Het is naast ons centraal zenuwstelsel de tweede methode om boodschappen over te brengen in je lijf. Zonder hormonen kunnen we niet leven, maar het lijkt wel alsof we er bang voor zijn.”

Waarom gaan mannen niet aan een vorm van anticonceptie? Denk je dat dat in de toekomst gaat gebeuren?

“Vrouwen hebben natuurlijk hartstikke gelijk als ze vinden dat die mannen eens aan de pil moeten, maar die pil is er niet en komt er ook niet. De belangrijkste reden daarvoor is dat de farmaceutische industrie de investeringen in het onderzoek naar de mannenpil heeft stopgezet, omdat ze hebben ontdekt dat de markt voor deze pil erg klein is.

De enige vrouwen die een man zouden vertrouwen die zegt de mannenpil te gebruiken zijn hoogopgeleide, Noord-Europese vrouwen met een langdurige, monogame relatie. Anders vertrouwen vrouwen het niet als een man zegt de pil te slikken. Niet de man wordt zwanger, maar de vrouw. De man kan altijd weglopen van een zwangerschap, de vrouw wat lastiger. Dan is dat vaak haar probleem.

De conclusie van het onderzoek is dat vrouwen beter voorgelicht moeten worden over de bijwerkingen van het hormoonspiraal.

Vrouwen moeten op de hoogte worden gebracht dat zij bij het hormoonspiraal hun eigen hormonen houden met alle voor- en nadelen die daarmee gepaard gaan. Er komt een klein beetje van een testosteronachtig hormoon bij dat effect op de huid kan hebben. Dat is dus anders dan grote effecten op je brein. Je wordt er hoogstens iets alerter van, misschien is het voor zakenvrouwen juist heel positief om in hun werkveld wat meer mannelijk te reageren. Je reageert misschien een klein beetje mannelijker met het hormoonspiraal. Het heeft geen relevantie voor het individu in de praktijk.”

Wat is het verschil tussen het hormoonspiraal en de pil als het gaat om verminderd libido en sombere gevoelens?

“Wat je moet snappen is dat je met de pil de eierstokken plat legt. Daarmee ontneem je vrouwen ook gemiddeld zestig procent van hun testosteron. Nu heeft dat voor veel vrouwen geen effect, maar sommigen die daar gevoelig voor zijn merken dat ze minder gevoelig worden voor seksuele prikkels. Als deze vrouwen in de stopweek wél zin hebben om te vrijen, dán weet je dat het door de pil komt. In 99 procent van de gevallen komt het doordat de kerel van ze niet deugt. Bij het hormoonspiraal is de kans juist groter om gevoeliger te worden voor seksuele prikkels door de toevoeging van een beetje een testosteronachtig hormoon. Je zal bij het hormoonspiraal over het algemeen eerder geprikkelder zijn vergeleken met de pil, dat heeft ook op gevoelens een meer ‘neutraliserend’ effect.”

Kan je eens uitleggen wat het hormoonspiraal precies doet?

“Het hormoonspiraal is net als het koperspiraal een klein voorwerp dat in de baarmoeder wordt gebracht. Door het feit dat er een vreemd voorwerp in de baarmoeder zit, zorgt het eigenlijk al voor anticonceptie. Het zorgt voor een ontstekingsreactie (geen infectie) in de baarmoeder en daardoor komen er een aantal stoffen vrij waardoor de bewegelijkheid van spermacellen en eicellen wordt aangetast zodat ze minder makkelijk bij elkaar kunnen komen.

Daarnaast wordt door het effect van de hormonen op de baarmoeder en met name op het baarmoederslijm de slijmprop bij de baarmoedermond ondoordringbaar voor zaadcellen. Die komen er niet eens meer in. In noodgevallen, mocht er toch een bevruchting plaatsvinden, wat zelden tot nooit gebeurt, dan kan het eitje zich niet verder ontwikkelen doordat het baarmoederslijmvlies ongeschikt is voor innesteling. Maar dat is echt de achterdeur.

En het hormoon wat het spiraaltje afgeeft daar komen hele kleine beetjes van in de bloedbaan. Die krijg je dus bij je eigen hormonen. Bij sommige vrouwen, een absolute minderheid, komt er zoveel van dat hormoon in het bloed dat ze dezelfde effecten hebben als bijvoorbeeld de prikpil, namelijk dat de eierstokken platgelegd worden. Maar bij de meeste vrouwen gaan de eierstokken gewoon door met het produceren van oestrogeen en progesteron in een cyclisch patroon. Het is alleen niet meer gekoppeld aan cyclisch bloedverlies dus je herkent je eigen cyclus minder goed. Maar heel veel vrouwen voelen nog steeds hun eisprong. En alle vrouwen hebben op het hormoonspiraaltje, net zoals vroeger, qua stemming, vitaliteit en stressreacties dezelfde cyclische schommelingen, ups en downs en dan hangt het er maar vanaf of je daar veel last van had.

Als je vroeger last had van PMS, dan moet je niet aan het hormoonspiraaltje beginnen. Dan hou je PMS zonder menstruatie. Als je PMS hebt, heb je dat omdat je een eisprong hebt. Wat in dat geval zou helpen is de eisprong remmen, dus met bijvoorbeeld de pil.”

Wat zou je jonge meiden willen meegeven, een laatste advies.

“Zorg dat je goed geïnformeerd bent over de voor- en nadelen van de verschillende vormen van anticonceptie. En kies die vorm die het beste bij je past. Dat kan per persoon erg verschillen. Als mensen mij vragen wat dé beste vorm van anticonceptie is dan zeg ik dat weet ik niet. Het is heel persoonlijk.”

Is de huisarts de beste persoon om daar hulp bij te vragen?

“Ja, de huisarts, maar dan hoop je dat je iemand treft die hierin geïnteresseerd is. Maar jongeren onder de 25 kunnen 2 x per jaar gratis naar de GGD en daar krijg je goede adviezen. Of neem contact op via www.sense.info of www.anticonceptie-online.nl

Meer lezen over anticonceptie?

• Waarom de pil voor mannen niet bestaat (en niet per se een goed idee is)
• Na de pil blijkt ook het hormoonspiraaltje ongewenste bijwerkingen te hebben
• We kunnen depressief worden van de pil (én alternatieve hormonale anticonceptiemiddelen)

Blijf je graag op de hoogte van de beste Bedrock-content? Meld je aan voor de Bedrock-Weekly!