Kim van den Oord Betere wereld 27 aug 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Wat is permacultuur en hoe pas je het toe in je tuin (of stuk land)?

Lieveheersbeestjes die de luizen opeten, eenden die de gewassen van slakken redden en de zon, wind en regen de rest van het werk laten doen. Dat klinkt als een romantische droom voor iedereen die graag bezig is met (zelfvoorzienende) landbouw en tegelijkertijd in harmonie wil leven met de natuur. Maar als je de inspirerende documentaire The Biggest Little Farm hebt gezien, weet je dat het onderhouden van een permacultuur lang niet altijd even makkelijk is en je ontzettend veel geduld en doorzettingsvermogen moet hebben. Wat is permacultuur precies en hoe kan je het zelf toepassen?

Voor wie er nog nooit van gehoord heeft, is permacultuur misschien een vaag begrip. Daarom leggen we alles uit over deze regeneratieve manier van landbouw en geven we tips over hoe je permacultuur zelf toe kunt passen. Spoiler: het kan zelfs in een (kleine moes)tuin.

Wat is permacultuur?

Permacultuur heeft alles te maken ecosystemen en landbouw. Kort gezegd is permacultuur een ontwerpsysteem om functionele ecosystemen mee te maken, oftewel: ontwerpen met de natuur.

Je ontwerpt hierbij de natuur letterlijk om de mens heen en beschouwt de mens als onderdeel van het gehele ecosysteem en niet als iets wat ernaast of erboven staat.

Dit vind je vast ook interessant: Must see: de docu Terra op Netflix (over wat mensen de natuur aandoen)

Het doel van permacultuur is dan ook een samenwerking tussen mens en natuur, gericht op een lange termijn overleving van beiden. En dat is precies waar regeneratieve landbouw om de hoek komt kijken: je maakt hierbij gebruik van landbouwmethodes waar we mét de natuur werken, in plaats van ertegen.

Op deze manier kunnen we problemen als ontbossing, een uitgeputte grond en aangetaste biodiversiteit opnieuw herstellen en zelfs weer vitaal maken. En zo kan een gebied waarin wordt gewerkt ook weer teruggebracht worden naar de originele en vooral gezonde staat.

De oorsprong van permacultuur

Het begrip permacultuur komt oorspronkelijk uit Australië en is daar al een lange tijd een ingeburgerd begrip. Het begon in de jaren ’70 met een onderzoek van de biologen Bill Mollison en David Holmgren in de bossen in Tasmanië. Ze stuitten hierbij op problemen als ontbossing, verwoestijning en bodemerosie, onder andere veroorzaakt door de industriële monocultuur.

Lees ook: Wat betekent biodiversiteit eigenlijk en wat kun jij daaraan bijdragen?

Het duo verdiepte zich in regeneratieve landbouw en zocht naar een manier om de patronen en processen van een natuurlijk ecosysteem na te bootsen. En zo kwamen ze bij permacultuur: een samenstelling van de begrippen permanente agricultuur en permanente cultuur, waarbij mens en natuur hun kennis dus bundelen en samenwerken.

Hoe werkt permacultuur?

Een permacultuur wordt gemaakt door te kijken naar de 3 ecologische hoofdfactoren van dit systeem: zon, water en wind en hoe deze geïntegreerd kunnen worden in een bepaalde omgeving. Bodemstructuur en reliëf spelen hierbij een grote rol.

Het ontwerp per permacultuur kan verschillen en hangt af van de functie en het gewenste doel dat iemand wil bereiken. Zo kan een permacultuur onder andere gericht zijn op voedselvoorziening, waterzuivering, bosbrandwering, maar kan het zich ook op meerdere functies tegelijk richten.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

De 3 hoofdfactoren zijn dus van groot belang: zonlicht (de eerste factor) zorgt voor energie, zoet water (factor 2) zorgt voor voedingsstoffen en wind (factor 3) heeft invloed op de groeirichting. De combinatie van deze 3 ecologische hoofdfactoren staat aan de basis van de groei van planten en de gewassen die je wilt laten groeien.

Door slim te ontwerpen en gewassen zo te plaatsen dat je zo efficiënt mogelijk gebruik kan maken van zowel de zon, water als wind, levert een permacultuursysteem winst op voor zowel de planten die er in staan als voor de mensen die er gebruik van maken.

Hoe pas je het zelf toe (in je tuin)?

Wil je graag op een milieuvriendelijke manier beginnen met het verbouwen van je eigen voedsel, maar ben je niet zo goed in het onderhouden van je tuintje? Dan zou je zelf ook aan de slag kunnen gaan met permacultuur. Deze manier van tuinieren vraagt namelijk weinig onderhoud en kan zelfs in een kleine (moes)tuin mogelijk worden gemaakt, mits je rekening houdt met de 3 hoofdfactoren.

Ook interessant: Save the soil: zo belangrijk is de aarde onder onze voeten (en hoe we het beschermen)

In Nederland is het namelijk belangrijk om je permacultuurontwerp zo te maken dat er veel zon wordt opgevangen en dat sterke wind worden omgeleid (ter vergelijking: in droge landen worden de ontwerpen juist vooral gemaakt voor optimale wateropvang en -behoud). Dit vereist wat planning en onderzoek, maar levert uiteindelijk wel een héél voldaan resultaat op.

Een aantal basics voor het zelf toepassen van permacultuur:

• Ontwerp een omgeving voor iedereen: bij permacultuur is het de bedoeling dat inspeelt op de behoeften van zoveel mogelijk betrokken partijen. Dat wil dus zeggen dat je niet alleen rekening houdt met je eigen wensen, maar ook die van je bezoekers. Denk aan insecten, vogeltjes, vlinders en bijen: kortom, iedereen die iets bij kan dragen aan jouw mini-ecosysteem.
• Stap af van het traditionele idee van een moestuin: waar je bij een moestuin vaak veel van één gewas zaait en er onkruid komt zodra je het even niet bijhoudt, gaat het bij permacultuur om het zelfregulerende vermogen. Zo voorkomt mulch (compost) de groei van onkruid en zorgt het voor geleidelijke aanvoer van voedingsstoffen en trekken veel verschillende gewassen diertjes aan die bijdragen aan het herstel van de grond.
• En daar draagt goede compost ook aan bij: maak bijvoorbeeld gebruik van een wormenhotel – ben je meteen je GFT afval kwijt – voor natuurlijke compost, of neem wat kippen die de grond composteren én tegelijkertijd ongedierte als slakken voorkomen.
• Ontwerp voor een lange termijn: de aandacht bij permacultuur ligt op meerderjarige planten. Dit zijn planten die meerdere seizoenen overleven en jaar in jaar uit voedsel blijven produceren.
• Heb geduld. Het belangrijkste is dat je al doende leert om zo de kennis van de natuur optimaal leert toe te passen. Door hier langzaam in te groeien zal je het meeste (duurzame!) geluk uit je tuintje kunnen halen.

Happy farming!

Meer lezen over landbouw?

• Jouw supermarktgedrag helpt: de biologische landbouw in Nederland groeit!
• Dit hypermoderne landbouwdistrict middenin de stad moet Shanghai gaan voeden
• Waarom we meer natuurlijkvriendelijke landbouw nodig hebben – en wat jij daaraan kunt doen!