Suze Dijkstra Psychologie 11 apr 2019, 06:00

Leestijd: 7 minuten

Zo tackel je perfectionisme (en waarom dat nodig is)

‘Ik ben echt een perfectionist’. Het lijkt soms of mensen trots zijn op deze eigenschap. Echter, is perfectionisme naar mijn mening niet echt iets om trots op te zijn. Want het betekent niets meer dan dat je erg onzeker bent, jezelf niet goed genoeg vindt, en een enorme bewijsdrang (naar jezelf vooral) hebt om het tegendeel te bewijzen. Daarom is het zaak deze eigenschap eens flink onder de loep te nemen. Waarom dat sterk nodig is? Omdat perfectionisme álles juist imperfect maakt. Precies wat je niet wil toch?

Perfectionisme maakt júíst niet perfect

De laatste paar jaar tijdens mijn studie kreeg ik een zeer perfectionistische instelling. Ik wilde alles zó goed mogelijk doen, dat ik het vaak niet meer deed. Ik bleef ontzettend hangen in emoties en details, en maakte alles groter dan het was. Ik had het gevoel dat er één perfecte oplossing voor alles was (hallo druk) en dat die trein zich maar een keer aanbood (en als je geluk hebt, twee keer). Daarbij had ik vaak het gevoel iets bij voorbaat niet echt te kunnen en maakte ik het zo groot dat ik al vastliep voordat ik een stap in het nieuwe had gezet. Perfectionisme maakte in dit geval dus niet echt perfect. Hierdoor heb ik flink wat studievertraging opgelopen.

Deze tijd van perfectie kwam vooruit uit een tijd waarin ik best wel laks was op school, en het me vrijwel nooit interesseerde. Ik deed mijn best en dat vond ik altijd genoeg. Met tentamens trok ik altijd een sprintje en zo haalde ik altijd net mijn punten. Tot ik opeens heel erg achterliep, en zoveel moest inhalen. Toen drukte dat op mijn oude wond: ik ben niet goed genoeg. En toen ik de zoveelste herkansing had, kreeg ik bewijsdrang om te laten zien dat ik het wél kon (wacht maar!) en voila: de zaadjes voor mijn perfectionisme. De paar jaar die volgden mocht ik hiervan oogsten. Natuurlijk was het fijn om een (flinke) sprint te trekken en alsnog mijn studie met vlag en wimpel te halen, maar was ik veel te ver doorgerend. Na mijn scriptie was ik dan ook totaal uitgeput voor de rest van het jaar. Dat was ik helemaal zat, en daarom gooide ik mijn oogkleppen definitief de prullenbak in.

Perfectionisme: wat is het precies?

Wat houdt perfectionisme eigenlijk in? Perfectionisme is een onwijze (bewijs)drang naar controle, schijnveiligheid, gebaseerd op een gebrek aan vertrouwen. Dit stuit allemaal op hetzelfde ding: angst.

Werkverslaafd

In de praktijk houdt het eigenlijk in dat je iets zo goed mogelijk wil doen (perfect dus) en dat je er alles aandoet hiernaar te streven. Deze karaktereigenschappen zijn niet per definitie verkeerd. Je wil immers het beste uit jezelf halen en alles wat je doet in het leven.

Ook interessant: We worden allemaal doodongelukkig door het streven naar perfectie

Het wordt alleen een probleem als je daarbij de controle wil houden op de uitkomst van al je inzet. Als je absoluut niet lager mag gaan dan perfect, dan moet je veel ballen in de lucht houden wil je hiernaar streven. Want alles perfect maken, lukt natuurlijk niet altijd. Dit kost dan ook ontzettend veel energie, en kan leiden tot een depressie en/of angst- en paniekklachten.

Perfectionist is een perfect burn-out slachtoffer

Daarbij priegel je als perfectionist over de kleinste foutjes, en raak je afhankelijk van de goedkeuring van anderen. Plezier in werk wordt op die manier overschaduwd door twijfels over de prestaties, en onrust over oordelen van anderen. Perfectionisten zijn dan ook de perfécte kandidaten voor een burn-out.

Als je een bewijsdrang hebt om alles perfect glad te willen strijken, dan komt dit dus voort uit angst. Want je laat je zelfwaardering afhangen van je prestaties. Dit is zowel fysiek als emotioneel een grote taak. Daarom sta je ook niet echt te popelen om kritiek als perfectionist, je bent immers afhankelijk van de waardering van anderen. Als iemand je kritiek geeft op je prestaties en/of gedrag, heb je dus meteen het gevoel niet goed genoeg te zijn.

Ook interessant: Dit is waarom narcisten en HSP’ers elkaar aantrekken

Als je streeft naar extreme perfectie, krijg je ook een tunnelvisie, omdat je heel ver ingezoomd bent op details, waardoor het lastig is een situatie vanuit andere perspectieven te bekijken. Daarom is het ook moeilijk om kritiek te ontvangen en om te groeien, omdat je het totaalplaatje niet ziet. Het is zonde als je geen feedback kunt ontvangen zonder in elkaar te krimpen. Want door te vallen (en hierop gewezen te worden), groeien we als mens.

Je merkt: het is keihard werken om al die ballen perfect in de lucht te houden. Geen leuke en gezonde taak dus.

Perfectionisme tackelen

Wat moet je doen als rasechte perfectionist. Alle ballen maar laten vallen? NEE! Het beste wat je kunt doen, is om je perfectionisme te vervangen door het best haalbare.

Hoe doe je dit praktisch gezien? Het helpt om alles als een proces te zien, waarbij je dus gaat voor een 8 gaat in plaats van een 10. Op veel kunstacademies in Nederland beoordelen leraren werk daardoor niet met een 10. Een 8 is vaak het hoogst haalbare, zodat er ruimte blijft voor verbetering en dus ontwikkeling. We zijn immers nooit uitgeleerd.

Je maakt een fout, je bent geen fout

Je kan op papier emoties scheiden van ratio. Verder helpt het om kritiek ook op te schrijven, zodat je er van een afstand naar kijkt. Zie daarbij kritiek als feedback, en als mogelijkheid om te leren. Snap dat het kritiek op je werk (niet op jou) is en als je een fout maakt, je enkel een fout maakt en niet een fout bent.

Ook helpt het om een paar stapjes terug te doen, zodat je een open blik krijgt op welke situatie dan ook. Hiervoor is er plek voor meerdere visies waardoor je kan leren van anderen. Omdat je ziet dat het een samenwerking is hier in het leven, en we allemaal in groeiprocessen zitten, zul je als het goed is ook een stuk meer ontspannen zijn. Zo ontstaat er namelijk ruimte voor verbetering, en ook in jezelf. En onthoud: we zijn hier niet op aarde om perfect te zijn (en dus eigenlijk stil te staan), we zijn hier om te groeien als mens.

Als je bovenstaande tips uitoefent, kan je alsnog bevlogen en bedreven door het leven gaan. Alleen vervang je je vernauwende tunnelvisie door een breder perspectief. Het is dus een paradox: hoe meer je afstand je neemt, hoe beter je werk wordt: en hoe meer je je blindstaart op een perfecte uitkomst hoe imperfecter je werk wordt, doordat je overzicht verliest op wat écht belangrijk is in een situatie.

Oefen, oefen en oefen

Ben je een perfectionist, en wil je weer vanuit vertrouwen (liefde) leven? Bedenk dat je dit echt bereikt door veel te oefenen. Ook dit proces komt met vallen en opstaan. Blijf je situaties van een afstand bekijken, en leer in te zien wanneer je vanuit angst en krampachtigheid werkt.

Leer dus te vertrouwen op je processen. Houd je focus op je pad en niet op je eindbestemming. Dan verander je vanzelf in een gedreven mens, in plaats van een robot die perfectie nastreeft in een niet-perfecte wereld. Goed is goed.

Donker en licht hebben elkaar nodig om te bestaan, dus alleen het licht nastreven zorgt ervoor dat schaduwen je blijven achtervolgen. Leer samen te werken met deze twee kanten (uit jezelf) en je zal een perfecte harmonie in jouw leven creëren, in plaats van een perfecte uitkomst ;).

Ben jij een perfectionist?

• De schoonheid van imperfectie: wat we kunnen leren van Wabi Sabi
• Met deze tips laat je jouw imperfecties in je voordeel werken
• Moeten en willen, hoe vind je die balans?