Maaike Kooijman Psyche 22 okt 2018, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Wat gebeurt er eigenlijk als je een paniekaanval hebt?

“Ik kan niet bewegen, niet ademen, ik tril alleen maar en begin te huilen.” “Het voelt alsof ik stik, ik ben zo duizelig dat het voelt alsof ik al uren ondersteboven hang, mijn benen tintelen en ik voel mijn handen niet meer.” “Ik voel een soort vibraties in mijn lichaam, alsof ik uit mijn eigen vel spring.” Dat zijn een paar manieren waarop mensen een paniekaanval beschrijven. Maar wat gebeurt er eigenlijk écht?

De Psycholoog, een samenwerkingsverband van een aantal psychologen, omschrijft een paniekaanval als ‘de aanwezigheid van paniekgevoelens in combinatie met de overtuiging dat die gevoelens niet veroorzaakt worden door paniek, maar door iets veel ergers’. Het is een heel heftige angst die plotseling opkomt, waardoor je aan niets anders kunt denken.

De oorzaak van een paniekaanval

In feite is een paniekaanval een versterkte ‘vecht-of-vlucht-reactie’, de stand waarin ons lichaam schiet als het wordt bedreigd. Dat hebben we te danken aan evolutie. Het vreemde aan een paniekaanval is echter dat die niet wordt veroorzaakt door een specifieke gebeurtenis waarbij je daadwerkelijk in gevaar bent, maar door je eigen gedachten – angsten dus. Zo’n aanval duurt meestal slechts enkele minuten, maar dat lijkt dan een eeuwigheid.

Sommige mensen hebben een paar keer per jaar een paniekaanval, andere een paar keer in hun leven of helemaal nooit. Of je er gevoelig voor  bent, hangt af van verschillende dingen, zoals je genen, maar ook levenservaringen. Het risico op een aanval wordt bijvoorbeeld versterkt als je ooit een traumatische ervaring hebt meegemaakt. Mensen met een angststoornis hebben ook weleens paniekaanvallen.

Symptomen van een paniekaanval

Een paniekaanval heeft zowel lichamelijke als psychische symptomen. Je hebt bijvoorbeeld het gevoel dat je doodgaat of er iets anders ergs gaat gebeuren, angst om de controle kwijt te raken. Dat is ‘een onwerkelijk gevoel, alsof je van een afstandje toekijkt’. Vaak wordt het gekke gevoel alleen nog maar versterkt door de angst om ‘echt gek te worden’.

Dit vind je vast ook interessant: En toen kwamen de paniekaanvallen, alsof mijn bewustzijn zich letterlijk vernauwde

Lichamelijke symptomen zijn bijvoorbeeld misselijkheid, zweten en benauwdheid – mensen in paniek worden in films niet voor niets afgebeeld als hyperventilerend in een zakje. Een paar andere fysieke reacties zijn trillen, een snelle hartslag, duizeligheid, kippenvel, pijn in je borst, een tintelend gevoel en ga zo maar door. Neurotransmitters die daarbij een rol spelen zijn noradrenaline en serotonine. Later wordt er natuurlijk ook veel adrenaline aangemaakt, wat je alerter maakt.

Al die symptomen hebben een functie: je gaat bijvoorbeeld zwaarder ademen om meer zuurstof te krijgen, en je hart gaat sneller kloppen om al die zuurstof rond te pompen, schrijft De Psycholoog. Vervolgens krijg je een duizelig gevoel omdat je blik zich focust en je veel zuurstof krijgt. Door al deze dingen samen ben je extra alert om te kunnen reageren als dat nodig is – alleen is het dat in dit geval niet.

Een aanval herkennen

Zulke aanvallen voelen vaak heel plotseling, maar uit onderzoek blijkt dat de lichamelijke symptomen ook zo’n 45 minuten eerder al aanwezig zijn. Deelnemers aan het onderzoek gingen dan al sneller ademen en hadden minder kooldioxide in hun lichaam. Het is echter niet goed om constant waakzaam te zijn voor een paniekaanval: daar word je alleen maar gestrester van.

Meer info over paniekaanvallen

• Last van paniekaanvallen? Zo voorkom je ze in de toekomst
• Zo ben je er voor iemand die paniekaanvallen heeft
• Dit is de beste manier om te ademen als je in paniek bent