Redactie Column 10 apr 2020, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Waarom we in een pandemie juist alert moeten zijn voor ethiek in de medische wetenschap

Afgelopen week verschenen 2 Franse dokters in een inmiddels hevig omstreden TV-debat. Jean-Paul Mira, het hoofd van de intensive care unit van het Cochin ziekenhuis in Parijs stelde voor om een proef te doen om te kijken of het vaccin tegen tuberculose ook werkt tegen corona, ergens in Afrika.

Een soortgelijke proef wordt momenteel gedaan in Europa en Australië, maar omdat de proefpersonen in die regio’s makkelijk toegang hebben tot gezichtsmaskers en gezondheidszorg om ze weer op te lappen, is het moeilijker om dan vast te stellen of het tuberculose-vaccin werkt. Afrikaanse landen, waar gezichtsmaskers schaars zijn en deze proef dus levensgevaarlijk zou zijn, leek Mira een uitstekende plek om dit uit te proberen.

Mira zei letterlijk: “Zouden we deze studie niet doen in Afrika, waar er geen maskers, geen behandelingen, geen reanimatie is?” Alsof deze opmerking nog niet misselijkmakend genoeg was, werd het gesprek vervolgd met de volgende zin:

“Een beetje zoals het ging bij AIDS-studies. Toen werd er getest op sekswerkers omdat we weten dat ze grote kans hebben om de ziekte op te lopen en ze zichzelf niet beschermen.”

Parallelstudie in Afrika

Camille Locht, hoofd van de Inserm Health Research group, verkondigde dat hij inderdaad aan het nadenken was over een parallelstudie in Afrika. Het gesprek zette zich ongestoord voort alsof een gerespecteerd dokter niet net had voorgesteld om Afrikaanse mensenlevens op het spel te zetten voor een medisch probeerseltje. Er werd vrolijk doorgebabbeld onder het mom van wetenschappelijke vooruitgang, en de dodelijke sneer naar sekswerkers werd ook niet meer genoemd.

Lees ook: Een ode aan de vrouwelijke dokters van China

Het is niet voor het eerst dat de medische wereld haar voorkeur voor witte mensenlevens uit. In tegendeel, de wetenschap van de gezondheidszorg heeft een grote blinde vlek voor racisme, afstammend uit de koloniale geschiedenis.

Competentie en superioriteit

In de tijd van gewelddadig imperialisme werd slavernij goedgepraat door medische mythes, die fysieke verschillen tussen de zwarte en de witte mens linkte aan competentie en superioriteit, schreef Linda Villarosa in The New York Times. Sommige van deze mythes worden nog steeds geloofd door medische professionals. In een onderzoek uit 2013 is bijvoorbeeld gebleken dat zwarte mensen tekort wordt gedaan wanneer ze naar de dokter komen met pijnklachten.

Een ander voorbeeld is het project om malaria-muggen genetisch te modificeren in Burkina Faso. Het idee is om muggen zo te muteren dat ze alleen nog maar mannelijke nakomelingen produceren, die geen malaria met zich meedragen. De technologie hierachter heet een Gene Drive.

Ook interessant: Hoe ik naar gelijkheid streef en daar grandioos in faal

Meer dan 1000 mensen gingen de straten van hoofdstad Ouagadougou op om te protesteren tegen de Gene-Drive muggen. “We refuse to be guinea pigs!” is de noodkreet die de protesteerders uitslaan. De VN heeft een verbod op de Gene-Drive overwogen op aandringen van de bevolking van Burkina Faso, maar heeft dit verbod toch laten varen. Er wordt nog steeds geëxperimenteerd met genetisch gemodificeerde muggen in Burkina Faso.

Blinde vlek voor racisme

Natuurlijk drukt een pandemie als de huidige corona-crisis ons met onze neus op het feit dat de medische wereld vitaal is voor ons voortbestaan. Juist in een tijd waarin wij ons lot in de handen van medische professionals leggen, is het essentieel dat we niet zomaar toekijken hoe de wetenschap bokkensprongen maakt ten koste van Afrikaanse landen en haar inwoners.

De blinde vlek voor racisme in de medische wereld is geen bijzaak die zomaar genegeerd kan worden gedurende een pandemie. Het is belachelijk om dit te moeten zeggen, maar experimenteren met Afrikaanse mensenlevens is onethisch en doordrenkt van koloniaal gedachtegoed.

Tessel ten Zweege is kunstenares en oprichtster van feministisch collectief PISSWIFE. Ze is recentelijk afgestudeerd van Literary & Cultural Analysis aan de Universiteit van Amsterdam en werkt nu als freelance schrijfster en illustratrice aan feministische content. Met PISSWIFE maakte ze tot dusver 3 zines: onafhankelijke tijdschriftjes vol kunst en persoonlijke verhalen.