Lisanne de Vaan Psyche 27 jul 2019, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Waarom oogcontact vermijden soms beter is dan de ander aankijken

Wil je iemand vertellen hoe je je voelt? Of wil je een kind dat zich niet gedraagt eens eventjes de les lezen? Dan is het vooral belangrijk om oogcontact te maken. Althans, dat is wat ons vaak verteld wordt. Maar nu blijkt dat het vermijden van oogcontact soms een veel betere optie is. In een artikel van de Volkskrant worden nieuwe inzichten uit de psychologie aangehaald, die bestaande ideeën over oogcontact onderuithalen.

Een van die bestaande ideeën is dat een gesprek beter wordt wanneer je je gesprekspartner in de ogen kijkt. Maar als we Harold Bekkering mogen geloven – hoogleraar cognitieve psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen – klopt dat niet helemaal. “Anderen gebruiken onze oogbewegingen onbewust om te voorspellen wat we gaan doen,” zegt hij. “Als je opeens opvallend lang naar iemand kijkt, wordt de ander al snel zenuwachtig. Diegene zal denken: hé, waarom kijkt deze persoon me zo lang aan? Wat wil hij of zij van me? Is er iets mis?”

What ya lookin’ at?

Een andere opvatting is dat oogcontact in de kroeg gelijk staat aan sjans. Maar dat iemand je nét wat langer aankijkt dan nodig is hoeft helemaal niets te zeggen, blijkt uit het artikel. Gewezen wordt op een onderzoek van het University College in Londen. In het onderzoek, dat gepubliceerd is in het Journal Royal Society Open Science, werd aan proefpersonen een videoclip voorgeschoteld waarin een acteur of actrice ze secondenlang stilzwijgend aankeek. Vervolgens werd aan de proefpersonen gevraagd om de acteur of actrice in kwestie te beoordelen op aantrekkelijkheid. Ook moesten ze aangeven op welk moment ze het oogcontact ongemakkelijk begonnen te vinden.

Lees ook: Heb je blauwe of juist bruine ogen? Dit zegt de kleur van je ogen over jou

De individuele verschillen waren groot, vertelt hoofdonderzoekster Nicola Binetti aan de Volkskrant. “Sommige mensen hadden na een seconde al genoeg van het staren, anderen hielden vier seconden oogcontact.” En dat had niets te maken met de mate waarin proefpersonen de actrice of acteur in het filmpje aantrekkelijk vonden, stelt Binetti. Ook proefpersonen die het warm kregen van de persoon op het scherm kregen soms na een seconde al een ongemakkelijk gevoel. Dat betekent dus dat niet aantrekkingskracht bepaalt of we iemand kort of lang in de ogen kijken, maar de mate waarin we ons daar gemakkelijk bij voelen.

Oogcontact vermijden

Als je met iemand in gesprek bent voelt het misschien een beetje onbeschoft om je ogen regelmatig af te wenden, maar het is soms wel de beste optie, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Kyoto in Japan. Hierin werden proefpersonen gevraagd een taalspelletje te doen waarbij ze woorden moesten bedenken. Een menselijk gezicht op een computerscherm gaf ze een zelfstandig naamwoord, en het was vervolgens de taak van de proefpersonen om hierbij een passend werkwoord te vinden. Wat blijkt? Proefpersonen waren beter in het spelletje wanneer ze oogcontact zoveel mogelijk vermeden.

Dit vind je vast ook interessant: Heb je een ‘resting bitch face’? Dan kun je misschien beter communiceren

Volgens Bekkering is de verklaring eigenlijk heel simpel. “Als je in de ogen van je gesprekspartner kijkt, ga je automatisch bedenken wat hij of zij denkt, voelt of zal gaan doen,” zegt hij in het artikel. “Daardoor kun je je moeilijker concentreren op die andere taak: in dit geval het bedenken van de juiste woorden.”

Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor het voeren van een (intiem) gesprek. Als je je gevoelens wil uiten kun je de ander maar beter niet te veel aankijken. De kans is namelijk groot dat je je gevoelens veel beter kunt overbrengen als je even de andere kant op kijkt. Te veel oogcontact kan ons enorm afleiden. Maar, dat betekent volgens Bekkering niet dat we elkaar niet meer aan moeten kijken als we met elkaar praten. Het gaat tijdens een gesprek niet alleen om het vinden van de juiste woorden, zegt hij. “Je wilt niet alleen de juiste woorden vinden, je wilt ook weten of de boodschap is overgekomen. Daarvoor is oogcontact enorm belangrijk.”

Alhoewel…

Oogcontact om te overtuigen

Als we Frances Chen mogen geloven – een psychologe die verbonden is aan de University of British Columbia – helpt oogcontact niet om iemand te overtuigen. “Van jongs af aan leren we dat oogcontact maken belangrijk is bij confrontaties. Wanneer je ouders je als kind de les lezen, zeggen ze vaak: kijk me aan als ik tegen je praat. Maar het gekke is dat de boodschap bij die aanpak waarschijnlijk minder goed tot je doordringt.’

Deze conclusie trok Chen aan de hand van een onderzoek dat ze uitvoerde aan de Universiteit van Freiburg. De Volkskrant schrijft hierover het volgende: “Ze liet tientallen studenten kijken naar filmpjes waarin politici en opiniemakers standpunten verkondigden over precaire onderwerpen zoals kernenergie en het asielbeleid. Sommige proefpersonen kregen de opdracht zich vooral op de ogen van de spreker te focussen, andere richtten hun blik op de mond. Wat bleek? De studenten die oogcontact vermeden, werden het meeste geraakt door de betogen.”

Meer lezen over psychologie?

• Hoe je aan de ogen kunt aflezen of iemand de waarheid spreekt
• De simpelste en nummer één tip voor betere communicatieskills
• Hoe word je een pro in communiceren?

Luister nu ook naar Bedrock

Geef jij om ook het welzijn van de wereld en wil je graag bijdragen een mooiere plek? Dan is onze nieuwste podcast Bedrock Talks een perfecte match voor jou! Rosa en Lisanne interviewen in de derde aflevering klimaatjournalist van de Correspondent Jelmer Mommers.

Spoiler: Jelmer vertelt waar de opwarming van de aarde mee begon, dat het niet te laat is en vooral: wat wij kunnen doen. Want dat we iets kunnen doen, dat is zeker. Maar dat we dat nú moeten doen, is nog niet het gesprek van de dag.

Tip: Luister en volg Bedrock Talks via Spotify en iTunes & Apple Podcasts!