Leonie Collombon Psyche 18 mei 2023, 12:35

Leestijd: 4 minuten

Hoe ontstaan familietrauma’s en hoe kun je ervan helen?

Trauma’s kunnen niet alleen ontstaan doordat je zelf een heftige gebeurtenis meemaakt, ze kunnen ook van generatie op generatie worden doorgegeven. We spreken dan van familietrauma’s. Ze herkennen is één ding, maar ook eraan werken is hoognodig om zowel jezelf als een eventuele volgende generatie te bevrijden.

Over het ontstaan van deze familietrauma’s weet therapeut en CEO van de geestelijke gezondheidskliniek Paracelsus Recovery Jan Gerber alles. Volgens hem is het niet eenvoudig om dit type trauma’s te ontdekken. Ze kunnen namelijk constant op de achtergrond ‘meedraaien’, maar intussen wel een sterke impact op jouw dagelijkse leven hebben. Hoe kom je erachter of er in jouw familie een onverwerkte gebeurtenis heerst waar ook jij last van hebt? En hoe ga je ermee om, als je het trauma eenmaal hebt ontdekt?

Zo ontstaan familietrauma’s

Om antwoord op deze vragen te krijgen, is het belangrijk om eerst te ontdekken hoe deze trauma’s ontstaan. Volgens Gerber zijn er twee mogelijkheden: “Traumatische ervaringen leiden meestal tot mentale problemen. Kinderen die opgroeien met mentaal ongezonde ouders ontwikkelen vaak dezelfde patronen. Dat kan zich uiten in (psychisch) misbruik, maar bijvoorbeeld ook in alcoholisme.” Het trauma wordt als het ware doorgegeven omdat de ouders zelf niet weten hoe ze ermee om moeten gaan.

De andere mogelijkheid is via epigenetica. Heftige gebeurtenissen kunnen namelijk een deel van het DNA veranderen. Dat nieuwe DNA wordt vervolgens doorgegeven aan een nieuwe generatie. De therapeut noemt het Holocaust-trauma als bekendste voorbeeld: wetenschappelijk onderzoek wees al vaker uit dat kinderen van Holocaust-overlevers een duidelijke aanpassing in het DNA hadden. Bij het ontstaan van de meeste familietrauma’s spelen beide factoren een rol, in zeldzame gevallen is slechts één factor de boosdoener.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

Moeilijk te herkennen

Een onverwerkt familietrauma zou je een sluipmoordenaar kunnen noemen. Hoewel een trauma dat je zelf ervaart waarschijnlijk heftigere gevolgen voor je leven heeft, is een familietrauma gevaarlijker doordat het moeilijk te herkennen is. “Wanneer iemand zelf iets traumatisch meemaakt en daarna last heeft van paniekaanvallen of depressieve gedachten, weet hij of zij waar het vandaan komt. Hierdoor bezoekt de persoon sneller een therapeut,” legt Gerber uit.

Iemand die een trauma van een eerdere generatie heeft meegekregen, weet vaak niet wat de oorzaak is van zijn mentale problemen. Het probleem identificeren en hulp zoeken is in dit geval lastiger.

Familietrauma herkennen

Wat ook niet bijdraagt aan de identificatie van een doorgegeven trauma is de ouderwetse kijk erop. Moderne wetenschappers laten al jaren zien dat het ontstaan van familietrauma’s echt bestaat, maar desondanks namen generaties lang het niet serieus.

Het herkennen van een familietrauma begint volgens Mark Wolynn, die er in 2017 een boek over schreef, met het analyseren van je emoties en mentale welzijn. Volgens hem moeten we terug naar de kern van ons gevoel om ze beter te kunnen plaatsen. Pas als we de oorzaak van onze gevoelens kennen, kunnen we beginnen met helen.

Jezelf helen van doorgegeven trauma’s

“Bewustzijn van het trauma is een belangrijke eerste stap,” zegt Gerber, “maar het is pas een begin. Het helingsproces kan moeilijk en eng zijn.” Volgens de therapeut is het belangrijk om, wanneer dit (nog) mogelijk is, het gesprek met de generaties boven je aan te gaan. Door te praten over het trauma en de gebeurtenis te erkennen, wordt dat bewustzijn ook in die generatie vergroot. Gerber plaatst echter een kanttekening: “De kans is aanwezig dat oudere generaties het familietrauma ontkennen of het niet als probleem zien.”

In dat geval is het aan jou als individu om het trauma te verwerken. Daarvoor noemt Gerber psychotherapie als mogelijke oplossing, waarbij bekende methodes voor het helen van trauma’s worden ingezet. Een gezonde levensstijl – waarbij zowel voldoende slaap, voeding en beweging van belang zijn – kan volgens de therapeut ook bijdragen aan het helingsproces.

De laatste generatie

Door jezelf te helen, doe je wat vorige generaties niet voor jou hebben gedaan. Je verwerkt het familietrauma en zorgt ervoor dat het niet opnieuw wordt doorgegeven aan een volgende generatie. Gerber: “Door bewust te helen, zeg je het volgende: ‘Ik heb geleden door het trauma en weet nu waarom. Ik wil niet dat mijn kinderen en kleinkinderen op dezelfde manier lijden en daarom werk ik nu hard om te helen en transformeren.’ Je bent het niet alleen jezelf, maar ook alle toekomstige generaties verschuldigd om niet weg te kijken maar juist het toxische patroon te doorbreken.”

Hoe maak je je eigen familieopstelling?