Annemarie Hartsuiker Psyche 8 mei 2024, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Dit is wat er in je brein gebeurt als je een déjà vu hebt

Ken je dat gevoel? Dat het lijkt alsof je deze plek al ooit hebt bezocht of dat je dit artikel al een keer eerder hebt gelezen. Of iemand vertelt je een verhaal dat je al kent. Alleen weet je dat het niet zo is. Weird. De één verklaart het fenomeen als een scheur in de Matrix, de ander als kortsluiting in je hersenen, maar onlangs ontdekten onderzoekers welke hersengebieden daadwerkelijk actief zijn bij een déjà vu.

Een déjà vu is voor de wetenschap een mysterie. Het wordt verklaard als een foutje van de hersenen, die zich iets verkeerds herinneren. Of als een soort kortsluiting; een beeld slaat zich op, voordat de hersenen zich ervan bewust zijn.

Déjà vu triggeren

Onderzoekers aan de Schotse St. Andrews Universiteit hebben nu een manier gevonden om een déjà vu te triggeren en wél te kunnen uitzoeken wat er precies in de hersenen gebeurt, schreef de New Scientist.

Ze gebruiken voor dit onderzoek een techniek waarmee ze een valse herinnering kunnen oproepen. Aan proefpersonen werd de volgende woordenreeks opgelezen: bed, kussen, nacht, droom. In een later vraaggesprek werd de respondenten gevraagd of ze het woord ‘slaap’ ook gehoord hadden. Omdat alle woorden met slaap geassocieerd kunnen worden, herinnerden de meesten zich dat dat zo was. Ten onrechte dus.

Om een déjà vu te triggeren, werd dezelfde proef gedaan, alleen werd er eerst gevraagd of de respondenten een woord beginnend met de letter ‘s’ gehoord hadden. Nee, was het antwoord. Die herinnering is correct. Toen vervolgens gevraagd werd of de proefpersonen het woord ‘slaap’ gehoord hadden, ontstond er verwarring. Want ze wisten dat het niet zo was, maar het voelde wel zo. Voilà, déjà vu.

Met hersenscans konden de onderzoekers nu eindelijk goed zien wat er precies gebeurde in het brein tijdens die getriggerde déjà vu. Je zou verwachten dat hersengebieden rondom het geheugen actief zouden worden, maar dat was niet zo. Een déjà vu blijkt zich af te spelen aan de voorkant van ons brein, het gebied dat gaat over keuzes maken, lieten de scans zien. Het technische verhaal zie je in onderstaand filmpje:

Een feitencheck

Onderzoeksleider Akira O’Connor concludeert dat de hersenen via dat voorste gebied ons geheugen checken en een signaal verzenden als er iets niet klopt. Een soort feitencheck. Als je déjà vu hebt, wordt er eigenlijk een conflict in je hersenen opgelost en dat zou betekenen dat je hersenen hard aan het werk zijn om zich alles correct te herinneren. Dankzij een déjà vu zou het dus minder vaak voorkomen dat je geheugen niet klopt. Kan kloppen, want déjà vu’s komen vaker voor bij jonge mensen en minder vaak naarmate je geheugen verslechtert.

Overigens hoeft dat niet te betekenen dat er iets mis is als je nog nooit een déjà vu hebt gehad, zeggen de onderzoekers. Want als je gewoonweg geen fouten maakt in je geheugen is zo’n signaal niet nodig. De onderzoekers kunnen nog steeds niet met zekerheid zeggen wat precies de benefits zijn van een déjà vu. Het zou kunnen dat het mensen alerter maakt, omdat je je eigen geheugen niet zomaar vertrouwt, maar daar moet nog verder onderzoek naar gedaan worden.

De beschermende werking van labradoriet