Redactie Psychologie 22 jun 2023, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Niet alleen, maar je toch eenzaam voelen: psychiater Dirk De Wachter legt het uit

Tussen alleen zijn en je eenzaam voelen zit een groot verschil. Dirk De Wachter (59), de Vlaamse psychiater die ondertussen een cultstatus heeft verworven in België en Nederland, verspreidt al jaren de boodschap: verbinding tussen mensen is de essentie van het bestaan. Wie zich voldoende verbonden en gewaardeerd voelt, hoeft alleen zijn dan ook niet als een probleem te ervaren.

Het plan was om over dit onderwerp te praten in zijn praktijk in Antwerpen. De plek waar hij niet alleen al 30 jaar lang patiënten ontvangt, maar ook zijn bestsellers Borderline times (2012), Liefde – Een onmogelijk verlangen? (2014) en De kunst van het ongelukkig zijn (2019) schreef.

Maar vanwege het coronavirus werd er omgeschakeld naar videobellen. Daarop praat De Wachter beheerst met een stem die ik herken van zijn optredens op televisie.

Dirk De Wachter over existentiële eenzaamheid

“Veel mensen kunnen de illusie volhouden dat het alleen wel gaat”, legt hij uit. “Of dat ze economisch succesvol en onafhankelijk zijn. Maar heel vaak lopen ze daar toch wel tegenaan. Dat zie ik ook vaak in mijn praktijk: lonely at the top. Alles is goed gedaan: studies, carrière, alles is fantastisch.

Ook interessant: Introvert en eenzaam? Zo voel jij je minder alleen

Maar dan ineens breekt de relatie en zijn ze helemaal alleen. Dan vragen ze: ‘Alles was fantastisch en nu sta ik hier alleen met mijn succes en ik voel me slecht. Wat is er nu toch, dokter? Geef mij een pil. Dan zeg ik: ‘Ja, ja, die pil zullen we nog wel zien. Ga eerst eens zitten, vertel mij eens over uw leven.’” 

De oplossing voor eenzame gevoelens

“Er zijn inderdaad mensen die alleen zijn, in de zin van single zijn, en daar gelukkig mee zijn. Maar goed ook, want er zijn veel singles”, besluit De Wachter. “Die mensen zijn vaak goed verbonden en kunnen terecht bij anderen wanneer dat nodig is. En er zijn anderzijds – hoe raar ook – mensen die zeer eenzaam zijn en tegelijk leven in gezinsverband of in groepsverband.”

De Wachter hanteert een bijzonder concept als oplossing voor deze ‘existentiële eenzaamheid’: alleenigheid. “Ik vind graag nieuwe woorden uit”, licht hij toe over de relatief onbekende uitdrukking. Hij gaat verder: “Daar zit het woord ‘alleen’ in, maar ook ‘lenigheid’. Dus hoe kunnen we zonder dat we de hele tijd met elkaar zijn, lenig bestaan? Hoe kunnen we goed scharnieren tussen het autonoom bestaan?”

Ook lezen: We spraken psychiater Dirk De Wachter over de zin van het leven

Hij benadrukt dat de verbinding met andere mensen daar essentieel voor is. “Daar zit de sleutel. Veel heeft te maken met ontwikkelingspsychologische factoren; de verbinding die ze van hun ouders meekrijgen in hun volwassen leven. Dus je verbonden voelen en weten waar je terecht kan.” 

“Maar, daar moet ik bij zeggen dat we volgens mij in een maatschappij leven waar een te grote nadruk op het autonome ligt. Op de individuele vrijheid. Op de ikkigheid. Ik denk dat een goed leven ook een zekere afhankelijkheid inhoudt. Dat is zelfs een woord dat we bijna niet meer kunnen gebruiken. Maar een al te groot ideaal van onafhankelijkheid is een groot gevaar voor eenzaamheid en lenigheid. Dat is eerder nietsigheid. Zinsloosheid.”

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

Risico’s durven nemen 

De maatschappij legt onafhankelijkheid als ideaalbeeld op, maar kan er ook niet naar gestreefd worden als manier om teleurstelling te voorkomen? De Wachter zou dat liever anders zien.

“Ik denk dat we af en toe risico’s moeten nemen wat betreft het rationele. Als we nooit risico’s nemen in het leven dan blijven we in ons bed liggen natuurlijk. We moeten de wereld intrekken en risico’s nemen om te verbinden. Wetende dat we soms ook ontgoocheld kunnen worden. En dan hoop ik dat we voldoende verbindingen om ons heen hebben om die ene blauwe plek te laten verzorgen.”

Vind je vast ook interessant: Dit is het grote verschil tussen alleen en eenzaam zijn

Er zijn ook mensen die veel tijd alleen móeten doorbrengen. Bijvoorbeeld vanwege het beroep. Verbinden door middel van passies kan op zo’n moment als vervanging dienen voor mensen.

“Maar de meeste mensen hebben het toch nodig om anderen te zien.” Hij neemt de huidige coronacrisis als voorbeeld: “We moeten het directe fysieke contact vermijden door op afstand te blijven. Heel veel mensen hebben daar moeite mee. Er is behoefte om te ontmoeten en elkaar aan te raken, niet alleen op een scherm. Bij de meesten is direct contact zo nodig als eten en drinken”, vertelt de psychiater, terwijl ik instemmend knik en denk aan de piramide van Maslow. 

FOMO

Sommigen geven openlijk toe dat ze enorm kunnen genieten van een avondje op de bank, terwijl de ander last kan hebben van FOMO (Fear Of Missing Out) en dus graag continu omringd is door mensen en in de weer is.

“Degene die kan genieten van een avondje op de bank kan ook nog wel een heleboel andere avondjes hebben”, denkt De Wachter. “Maar kijk, af en toe een beetje terugtrekken en weg zijn van die doordrammende wereld is prima. Maar geen verbindingen hebben is absoluut geen goede doelstelling.”

Leestip: FOMO, wat is dat nou eigenlijk echt? (en wat doe je ertegen)

Ik geef tijdens het gesprek toe dat De Wachter ongelooflijk gedreven is in zijn manier van praten over het onderwerp. “Maar ik wil niet spreken vanuit een groot gelijk”, drukt hij me op het hart.

“Dit is wat ik denk, ik geef dit mee aan mensen, men mag luisteren, maar mensen hoeven het niet eens te zijn en mogen iets anders denken. Ik geef het mee als reflectie maar het is geen monolithische waarheid. Het is het inzicht van een twijfelend mens die zelf ook niet goed weet hoe het allemaal zit, maar die door zijn beroep als psychiater al meer dan 30 jaar verhalen krijgt en daar iets van probeert te denken. En dat geef ik mee aan een breder publiek, ter overweging.”

Dit artikel is geschreven door journalist Daphne Dorgelo. Ze komt uit Nederland, maar woont nu in Antwerpen waar ze een master journalistiek doet. Ze schrijft daarnaast als freelance copywriter over lifestyle en gezondheid en verdiept zich graag in mode. Ze eindigt een dag van seminars en schrijfwerk vaak met een meditatiesessie incluis etherische oliën.

Meer Bedrock?

• Van verdriet naar betekenisgeving en waarom rouw hierbij zo belangrijk is
• Stel jezelf deze simpele vraag voor een gelukkiger leven
• Maakt geld eigenlijk gelukkig? Een gelukspsycholoog vertelt