Redactie Betere wereld 1 aug 2020, 06:00

Leestijd: 8 minuten

Soms voel je je op een (lange) reis neerslachtig: hoe komt dat eigenlijk?

Als psychologiestudent probeer ik vaak mijn eigen gedrag te verklaren. Waarom doe ik mijn benen op precies dezelfde manier over elkaar als mijn gesprekspartner? Of, waarom vind ik het heel normaal wanneer mensen niet binnen vier jaar afstuderen?

Waar ik in het dagelijks leven mijn eigen psycholoog probeer uit te hangen, deed ik dit ook tijdens mijn beide lange reizen naar Azië.

Moeilijke momenten op reis

Ondanks een uitstekende fysieke gesteldheid kan het voorkomen dat je je op (een lange) reis weleens neerslachtig voelt. Niet omdat je al een paar uur op een bus zit te wachten die maar niet lijkt te vertrekken of omdat je al weken niet echt in een schoon hostel zit, maar een somberheid waarvan je eigenlijk niet weet waar die vandaan komt.

Wanneer je dit gevoel een plekje probeert te geven, sleur je jezelf alleen nog dieper de afgrond in omdat het geen gelegitimeerde reden heeft.

Relativeren van het nare gevoel zorgt ervoor dat je je schuldig gaat voelen over je eigen neerslachtigheid. Je hebt namelijk het privilege om de mooiste plekken van de wereld te bezoeken, het eten is heerlijk en spotgoedkoop, en iedereen is aardig en staat open om nieuwe vriendschappen aan te gaan.

Er zijn even geen verplichtingen, niemand heeft onmogelijke verwachtingen over jouw prestaties, en aan de buitenkant van het glas van de ijskoude cocktail die je net hebt besteld parelt een druppel water naar beneden.

Waarom voel je je dan zo beroerd?

Net zoals een mens de basisbehoeftes voedsel en water nodig heeft om te overleven, heb je ook psychologische basisbehoeftes om gemotiveerd door het leven te gaan.

Dit zijn verbondenheid (ergens deel van uitmaken), competentie (ergens goed in zijn), en autonomie (de mate waarin jij je eigen leven bepaalt).

Samen maken zij deel uit van de zelfdeterminatietheorie – één van de best onderbouwde psychologische theorieën die er is – en verklaren ze de mate van intrinsieke motivatie die we voelen.

Intrinsieke motivatie

Intrinsieke motivatie is plezier halen uit een activiteit omdat de activiteit zelf de beloning is, en de uitkomst van de activiteit dat niet per se is.

Als je stopt met eten begeeft je lichaam het langzaam en trekt het na drie weken de stekker eruit. Water is minder tolerant en doet dit na drie dagen al. Wanneer je je lichaam niet voedt stopt het er op een gegeven moment mee.

Datzelfde geldt voor je psyche, alleen is dit minder zwart-wit dan bij de fysiologie van je lichaam. Je moet je psychologische basisbehoeftes voeden om niet als een apathisch hoopje mens te eindigen.

Voed je psyche

Het voeden van jouw psychologische basisbehoeftes werkt hetzelfde als met eten en drinken. Je moet zelf aanvoelen wat jouw lichaam je vertelt. Heb je een knorrende maag? Dan ram je er wat eten in. Weg honger, hallo energie, en je kan weer verder. Het is niet zo lastig om dit vervelende gevoel weg te werken omdat je dat al je hele leven doet.

Aanvoelen of er niet voldaan wordt aan de psychologische basisbehoeftes is lastiger; je kan geen plek aanwijzen die vervelend voelt (zoals een knorrende maag).

Daarnaast voel je niet direct het effect als je één van de behoeftes verlicht. Oorzaak en gevolg liggen namelijk ver uit elkaar in tegenstelling tot het directe effect dat voedsel heeft. Hierdoor maken jouw lichaam en geest niet de onbewuste koppeling dat deze twee zaken samengaan.

Hoezo overkomt mij dit?

Het leven in Nederland, of welk ander land je je thuisland noemt, is zo ingericht dat het de psychologische basisbehoeftes redelijkerwijs goed bevredigt. Je stippelt je carrièrepad uit zodat je het werk doet waar je goed in bent, of doordat je voor een langere tijd één bepaalde baan hebt word je er vanzelf goed in. Hier wordt aan competentie voldaan.

Je zoekt vrienden uit waar je een goede band mee hebt, die dezelfde interesses hebben, en zit misschien bij een sportclub of een andere vereniging met gelijkgestemden die jou een groepsgevoel geven. Hier komt verbondenheid vandaan.

Autonomie is iets lastiger omdat wij vaak het gevoel hebben dat we dingen ‘moeten’ doen. Maar voor veel van deze dingen hebben we zelf gekozen. Ook door onze welvarendheid hebben wij veel mogelijkheden om zelf te kiezen wat we doen en wat we niet doen.

Wanneer je jouw ritme verstoort, bestaat er de kans dat daar ongemakken van ontstaan omdat alle basisbehoeftes waar jij je thuis aan vast kunt houden nu onder je voeten wegvallen.

Deze kunnen lichamelijk zijn, zoals een voedselvergiftiging of diarree omdat jouw systeem niet gewend is aan drie keer per dag rijst. Maar ze kunnen ook psychologisch zijn. Door een ander ritme verstoor je daar ook de balans van.

Ook interessant: Waarom de zoektocht naar geluk geen vloek is + een tip om je een handje te helpen

Drie voorwaarden voor een mentaal gezonde reis

Voel je apathie, neerslachtigheid, of misschien een microdepressie opkomen? Kijk dan hoe het op dat moment met jouw autonomie, verbondenheid en competentie is gesteld. Probeer te herkennen hoe jouw huidige staat is, en hoe je dit naar jouw voordeel zou kunnen veranderen.

1. Zoek een reismaatje

Tijdens een lange reis ontmoet je ongelooflijk veel mensen. Een gesprek aanknopen met een andere backpacker is namelijk het makkelijkste dat er bestaat. ‘Uit welk land kom je?’, ‘Waar ben je net geweest?’ En, ‘Waar ga je hierna naartoe?’ zijn de openingszinnen waarmee iedereen is bewapend. Super cliché, maar super effectief.

Daarnaast zorgt het saamhorigheidsgevoel van mensen met grote tassen voor een oprechte interesse in elkaar. Het enige nadeel van de vele ontmoetingen is dat de meeste vriendschappen zo vluchtig kunnen zijn als eb en vloed.

Nieuwe mensen leren kennen is leuk en het voelt goed, maar voor je het weet vertel je drie keer per dag je gehele levensverhaal aan een vreemdeling.

Omdat je steeds weer een vriendschap vanaf de bodem moet opbouwen kan dit op den duur zorgen voor een verminderde verbondenheid.

De aan- of afwezigheid van verbondenheid heeft niks te maken met hoe oppervlakkig of diepgaand de connectie is die je met iemand hebt gemaakt, maar met de terloopsheid van de relatie.

Telkens wanneer het goed met iemand klikt, scheiden de wegen omdat de reisplannen net iets anders zijn. Een manier om aan deze psychologische basisbehoefte te voldoen is voor een langere tijd met één persoon, of een klein groepje te reizen.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

2. Neem je eigen beslissingen

De baas zijn van je eigen leven is een belangrijke factor in jouw psychologische gezondheid. Ben je op een groepstour? Maak je niet meer je eigen beslissingen? Loop je continue achter andere mensen aan zonder dat jij een stem hebt in wat je gaat doen?

Dan zou het kunnen dat dit een van de redenen is dat je je niet meer zo fris in je hoofd voelt. Dram wat vaker jouw zin door, of reis desnoods een tijd echt alleen (als dat niet de verbondenheid enorm in de weg gaat zitten). Hierdoor ben je zeker dat alle dingen die je doet echt jouw beslissing zijn en je meer autonoom wordt.

Ook lezen: Waarom willen we altijd meer en is het nooit goed genoeg?

3. Doe iets waar je goed in bent

Iets doen waar je goed in bent geeft voldoening, en ergens goed in worden vergt oefening. Doordat je een bepaalde taak vaak herhaalt word je er én beter in, én is het ook nog eens fijn om te doen. Het is een positieve opwaartse spiraal.

Reizen kunnen we niet echt een vaardigheid noemen, dus hier is ook niet echt competentie uit te halen. Verder zijn er weinig repetitieve vaardigheden die je op dagelijkse basis uitoefent wanneer je voor een langere tijd op reis bent.

Jouw gevoel voor competentie neemt daardoor gestaag af. Dit gaat onopgemerkt, maar is erg simpel op te lossen. Doe iets waar je goed in bent!

Heb je al lang niet meer jouw sport gedaan? Zoek een plek waar je dat kan doen. Welke vaardigheden uit jouw dagelijkse leven geven jou voldoening? Verzin een manier om die uit te oefenen.

4. Zoek jouw zen

Psychologie is geen exacte wetenschap, plus er moet altijd rekening gehouden worden met persoonlijke verschillen. Als je duizend man een week geen drinken geeft sterven er daar duizend van.

Als je duizend man een maand lang ontbeert van autonomie kan je alleen maar een inschatting maken dat ze zich slechter gaan voelen. Wat voor de één werkt, hoeft dus niet automatisch voor de ander te werken.

Glinsterende druppel

Het kan zijn dat de voorbeelden die ik heb genoemd jou voor geen millimeter uit het negatieve gevoel helpen, maar de onderliggende constructen – verbondenheid, autonomie, en competentie – zullen dat zeker wel doen.

Wees dus creatief in het zoeken naar een oplossing die voor jou werkt, en voor je het weet heb je ervoor gezorgd dat de druppel water aan de buitenkant van je cocktail weer gaat glinsteren.

Vincent is student, reiziger, voetbalfan, filatelist, filantroop, fanatiek quilter, keramisch kunstenaar, treinspotter, aanbidder van symmetrische grindpaden, en heeft een kleine paarse gekko als spiritueel leider.

Reizen beïnvloedt je denken:

• 3 wetenschappelijke redenen waarom reizen goed voor je is
• 6 manieren waarop reizen een positieve invloed heeft op je gezondheid
• Levenslessen die je sneller leert door te reizen
• Waarom je jezelf het beste leert kennen door te reizen