Tanja Terstappen Spiritualiteit 20 feb 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Mindfulness zoals het oorspronkelijk bedoeld is

We zijn allemaal véél te druk, volgepland, bezig met 100 dingen tegelijk. Veel mensen raken overprikkeld en lopen zelfs tegen een burn-out aan. Om alles een beetje te kunnen managen, volgen we een cursus mindfulness. Een techniek om met aandacht in het hier en nu je drukke schema voor elkaar te krijgen. Toch? We zochten uit waar mindfulness vandaan komt en hoe je het oorspronkelijk beoefent.

First things first. Wat is mindfulness? John Kabat-Zinn, grondlegger van het Mindfulness Based Stress Reduction Program en min of meer de uitvinder van de moderne mindfulness, omschrijft het als volgt:

“Mindfulness is een beoefening ontstaan vanuit het boeddhisme, waarbij de aandacht opzettelijk in het nu gehouden wordt, op basis van moment tot moment-veranderingen. Het versterkt de kracht van herkenning en karakteriseert zich door nieuwsgierigheid, openheid en acceptatie.”

Verlichting

Oorspronkelijk is mindfulness onderdeel van het boeddhistische achtvoudige pad naar verlichting:

1. juiste aandacht;
2. juist zien, of juist denken;
3. juiste intentie;
4. juiste spraak;
5. juist levensonderhoud;
6. juiste actie;
7. juiste mindfulness;
8. juiste concentratie.

“De Boeddha was iets ambitieuzer dan mindfulness tegenwoordig,” vertelt mindfulness-onderzoeker en coach Marnix van Rossum. “Mindfulness-meditatie wordt in het boeddhisme vaak ‘vipassana’ genoemd. ‘Vi’ betekent dieper, en ‘passana’ betekent zien. Boeddhistische mindfulness wordt daarom vaak inzichtsmeditatie genoemd. De methodiek komt van oorsprong uit een boeddhistische tekst: de Satipatthana. De Boeddha zou over deze tekst gezegd hebben: ‘Mediteerders, dit is het directe pad voor het afnemen van leed en het verwezenlijken van bevrijding’. Mindfulness is nu vaak gericht op de afname van klachten, zoals angst of stress. Maar de Boeddha had oorspronkelijk een hoger doel: volledige verlichting van alle innerlijke verstoringen gerelateerd aan onwetendheid, verlangen en afgunst.”

Meer persoonlijk en therapeutisch

De benadering van mindfulness is tegenwoordig wat meer persoonlijk en therapeutisch dan in de originele boeddhistische vorm. “Moderne mindfulness betekent voor veel mensen een achtweekse cursus. Het doel is dan bijvoorbeeld om efficiënter te leren werken, terwijl in de originele vorm het veel interessanter is om juist je ambities los te laten,” zegt Marnix.

De juiste beoefening van mindfulness levert helderheid op, rust, contact met je lichaam, meer vrijheid en compassie naar jezelf en anderen. Maar daarvoor is het ook belangrijk om je donkere kanten te onderzoeken. Marnix: “Soms wordt er een verkeerd beeld geschetst door mindfulness te presenteren als feel good-instrument.

Luistertip: Bedrock Reads: Bedrock’s eerste luisterartikel staat nú voor je klaar

De Boeddha gaf echter als eerste waarheid (van de vier edele waarheden) lijden aan. Eerst moeten we ons probleem zien, de pijn. Daarna is er ruimte om het te begrijpen.

Het is in mindfulness heel belangrijk om met een onderzoekende houding overal voor open te staan. Als je mediteert met het doel om van je angsten af te komen, denk je dat er iets mis is, terwijl je eigenlijk progressie boekt. Je blijft er dan waarschijnlijk langer in hangen dan nodig. Als je dieper in meditatie komt, kan het donker worden. Ook wel de donkere nacht van de ziel genoemd.”

Populair

“Het is niet gek dat mindfulness aan populariteit wint, ondanks dat het moeilijk is”, vindt Marnix. “We hebben er steeds meer behoefte aan. In een oude boeddhistische tekst, de Dhammapada 34, zou de Boeddha gezegd hebben: ‘De normale staat van geest is als een vis, net op het land gegooid. In blinde paniek en nooit voor een moment stil.’

Lees ook: Breien is de ideale mindfulness voor iedereen die niet stil kan zitten

Dat was dus al het geval toen er nog geen mobiele telefoons en duizenden keuzeopties bestonden. Kun je nagaan hoe de staat van geest volgens de Boeddha nu zou zijn.”

“Veel onderzoeken laten bovendien de gunstige effecten zien van meditatie. Mijn voorspelling is dat mindfulness-meditatie net zo vanzelfsprekend gaat worden als gezond eten en sporten, zoals in dit filmpje wordt uitgelegd,” aldus Marnix.

Zo beoefen je mindfulness in z’n oorspronkelijke vorm:

• Doe minimaal 2 keer per dag een zitmeditatie van 10 minuten. Leer om ‘in jezelf’ op te merken en los te laten.
• Zit zonder doel: mediteer niet om rustig of gelukkig te worden. Vergelijk jezelf met een natuurwetenschapper; die observeert bomen, dieren, de scheikundige reacties. Hij registreert data, maar vindt er niets van. Kijk zo naar je eigen acties en reacties.
• Let gedurende de dag op hoe je ademt. Hoe we met onze adem omgaan, reflecteer hoe we met ons leven omgaan.
• Maak er een gewoonte van om met nieuwsgierigheid je adem, lichamelijke gewaarwordingen en geestelijke toestand te observeren, terwijl je iets aan het doen bent. Het resultaat is inzicht in wat je waarom op een bepaalde manier beïnvloedt.
• Doe elke dag iets waar je in eerste instantie weerstand tegen hebt. Iets opruimen of een administratief taakje bijvoorbeeld. Het is vreemd, maar vaak kom je daarna in een flow van positieve energie, kracht en zelfvertrouwen.
• Ben je bewust van je eigen vergankelijkheid. Denk aan de zekerheid van je sterven. Dit kan rust geven, je helpen minder te hechten aan je lichaam en een waarachtig en spiritueel leven te leiden.
• Probeer met regelmaat in retraite te gaan. Afzondering is belangrijk om in te zien waar je vast zit en te reflecteren op de diepere betekenis in ons leven.
• Doe iets voor het maatschappelijk belang, of vrijwilligerswerk. Dat geeft voldoening. Leef sober en gewen jezelf te delen en te geven.

Marnix van Rossum is afgestudeerd op een onderzoek naar mindfulness aan de Universiteit van Amsterdam. Hij woonde zes jaar in tempels en meditatiecentra in Azië, waaronder 1,5 jaar als boeddhistische monnik. Hij onderzocht oosterse vormen van vipassana-mindfulness en schrijft daarover het boek ‘Mindfulness uit Azië’.

Meer mindfulness?

• Waarom mindfulness goed is voor kinderen (en je er niet jong genoeg mee kunt beginnen)
• De keerzijde van mindfulness en meditatie (we verleggen het maatschappelijke probleem)
• Eindelijk: een mindfulness guide voor dummies