Rosa Bertram Betere wereld 1 apr 2021, 06:01

Leestijd: 8 minuten

Waarom kaas en melk eigenlijk nooit ethisch verantwoord kunnen zijn

‘Melk is goed voor elk’, kinderen krijgen regelmatig (zo niet dagelijks) een plak kaas mee naar school op brood of een cracker en we draaien onze hand niet om voor een stukje camembert of brie bij de borrel en natuurlijk een vegetarische salade waar op z’n minst een stuk geitenkaas of blok feta ingaat. In Nederland groeien we op met het idee dat het eten zuivel en kaas de normaalste zaak van de wereld is. Maar is dat het eigenlijk wel? 

Dat valt helaas te betreuren. In eerste instantie denk je misschien: ‘Wat kan dat nou kwaad, het eten kaas en het drinken melk? Er worden immers geen dieren voor geslacht of pijn gedaan. Er zitten voedingsstoffen én het is ontzettend lekker.’ Nou, behalve dat laatste vallen die argumenten helaas vies tegen.

Hoewel we in Nederland bijna niets leren over hoe dieren worden behandeld voor ze op ons bord belanden (of de producten die ze leveren, zoals kaas en melk), is het belangrijk om te weten hoe het mogelijk is dat wij kaas eten en zuivel drinken. En als je dat eenmaal weet, is het bijna onmogelijk om jezelf nog recht aan te kijken in de spiegel.

De herkomst van zuivel als kaas en melk

Helaas leren we op school (of via overheidscampagnes bijvoorbeeld) maar weinig over voeding, het milieu en dierenwelzijn of over waar ons eten nou eigenlijk vandaan komt. Wat weten we er nou eigenlijk van?

Vlees komt uit pakjes uit de supermarkt, net als vis, eieren, kaas, brood en tja, bijna alles eigenlijk. Helaas gaat het er in het echt een stuk minder vrolijk aan toe dan de springende koe of schattige kip op de verpakking doen lijken.

Gelukkig worden steeds meer mensen zich bewust van de effecten van vlees eten voor het milieu (wetenschappers concluderen dat de vleesindustrie de grote vervuiler is van het klimaat), je gezondheid en het dierenwelzijn.

Wat er met je lichaam en hersenen gebeurt als je vega(n) gaat eten

Regelmatig lekken er filmpjes uit hoe verschrikkelijke veevarkens en andere dieren die wij eten, worden behandeld en eten er o.a. om die reden steeds meer mensen grotendeels vegetarisch. Maar bij een vegetarisch dieet eet je ook nog zuivel. Begrijpelijk, want die stap kan best groot zijn. Daarnaast is kaas moeilijk te vervangen voor een écht lekkere vegan variant, althans that’s me.

Maar helaas kunnen we over de herkomst van zuivel als melk en kaas weinig goeds delen.

Indirecte slacht en meer

Het klopt inderdaad dat er voor de productie van zuivel zoals melk en kaas geen dieren direct worden geslacht. Kaas wordt immers gemaakt van melk (van een koe, schaap of geit) en voor het product specifiek hoeft het dier in elk geval niet te sterven zodat wij het kunnen eten, zoals bij vlees wél het geval is.

Maar wat er wel gebeurt is zó verschrikkelijk dat je je kan afvragen hoe ethisch verantwoord het eten van kaas eigenlijk is… Daarnaast worden er wel degelijk kalfjes gedood in het proces van kaas maken.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

Dus: hoe komen we aan melk?

Net als mensen produceren koeien melk wanneer ze zwanger zijn. Een koe draagt haar jong, net als een mens, 9 maanden lang. De melk die wordt aangemaakt in het lichaam, is om om hun jongen mee te kunnen voeden. Precies zoals het er bij ons aan toe gaan dus. Maar nu wordt het gek, want die melk die door de natuur eigenlijk voor de jonge koeien bedoeld is, drinken wij vervolgens op.

Kalfje direct weg bij moeder

Maar dat is nog niet eens het gruwelijkste. Zodra de koe geïnsemineerd wordt – machinaal bezwangerd dus – en het na 9 maanden een kalfje baart, wordt het kalfje direct bij de moeder weggehaald. Want stel je voor dat kalfje de melk zou opdrinken. Er circuleren genoeg filmpjes op internet rond van hoe dit gebeurt: een schreeuwende en krijsende moeder koe als haar jong wordt weggehaald. Hartverscheurend. Of deze documentaire waarin je ziet welke industrie je ermee in stand houdt.

Dit zijn de gezondheidsvoordelen van minder vlees eten

Kalfje aan de restmelk

In plaats haar kalfje te kunnen verzorgen en te kunnen voeden, wordt ze dagelijks aan machines gezet die – met alle ontstekingen van dien – de moedermelk uit haar uiers zuigen. En het kalfje? Die moet het doen met restmelk van de koeien die ziek zijn waar vaak antibiotica in zit en dat wordt aangevuld met poedermelk.

Na 3 maanden gelijk weer

Dat was nog steeds niet alles: melkkoeien worden jaarlijks zwanger gemaakt om dit te blijven doen… 3 maanden na haar bevalling wordt ze dus alweer geïnsemineerd waarna haar jongen wéér direct bij haar worden weggehaald. En dat allemaal zodat wij melk, kaas, yoghurt, boter kunnen eten.

Is het kalfje vrouwelijk? Dan ziet ze eenzelfde toekomst als haar moeder tegemoet en wordt zelf ook een melkkoe. Een mannelijk kalfje en worden gebruikt om te eten en mag na 6 tot 8 maanden naar het slachthuis.

Als je dit weet, dan wordt dat plakje kaas op je brood in eens een stuk minder lekker…

Is soja nou goed of slecht voor je gezondheid en het milieu?

Hebben we melk überhaupt nodig?

Hoewel we opgroeien met het idee van ‘melk is goed voor elk’ – ooit bedacht door een slimme marketeer van Campina – en we krampachtig blijven vasthouden aan deze out dated slogan, blijkt dat we als mensen koeienmelk helemaal niet nodig hebben om aan onze voedingsstoffen te komen of om sterke botten te krijgen.

Hormonen

Sterker nog: het drinken van koemelk kan invloed hebben op de groei van een kalfje maar óók op jouw hormoonlevels. Hoe denk je anders dan een kalf van 40 kilo kan groeien naar een koe van 600 kilo in slechts 24 maanden?

Deze hormonen hebben ondermeer invloed op je huid. Volgens onderzoekers van de Harvard School of Public Health hebben tieners die meer dan een halve liter melk per dag drinken, bijna 50 (!) procent meer kans op acne dan leeftijdsgenoten die zelden of nooit melk drinken.

Is vegetarisch eten ook per se gezonder?

Intoleranties

Daarnaast is het is je vast opgevallen dat steeds meer mensen (vooral jongeren) lactose-intolerant zijn en koemelk steeds minder goed verdragen. Volgens dit onderzoek zouden wel 46 procent van de 16 tot 24-jarigen van mening zijn een koemelkallergie te hebben.

Van de volwassenen blijkt 65 procent het lactase-enzym dat nodig is om lactose (melksuiker) te kunnen verteren, niet te hebben. Verder is caseïne, een eiwit uit melk (80 procent van de eiwitten in melk is caseïne) één van de moeilijkste eiwitten om te verteren voor ons lichaam. Het lijkt namelijk op een gluteneiwit, daarom kunnen mensen die allergisch zijn voor gluten vaak ook niet goed tegen melk(producten).

Pus

Daarnaast kan je je afvragen hoe natuurlijk de hoge melkproductie van koeien is. Omdat koeien zóvaak zwanger zijn (lees: worden gemaakt), hebben ze vaak grote en zwarte uiers die vaak ontsteken. Pijnlijk voor de koe en een grotere kans dat er pus in de melk terecht komt.

Is vegetarisch eten ook per se gezonder?

Antibiotica

Om ziektes bij koeien te voorkomen en dus opbrengsten (anders moeten de koeien ‘weg’), krijgen koeien vaak preventief en als behandeling medicatie zoals antibiotica toegediend. En yup, dat zit dus ook in het vlees en in de melk die jij in je lichaam stopt en komt zo ook jouw lichaam binnen. Hoewel melk van koeien met antibiotica officieel niet verkocht mag worden, kreeg Campina daar eerder wél een boete voor.

En de voedingswaarde dan?

Ook voor de voedingswaarde hoef je koemelk ook niet te drinken, want in sojamelk zit slechts de helft aan calorieën, de helft aan vetten en slechts een derde aan de koolhydraten terwijl het evenveel proteïne en calcium bevat.

Maar pas op, want soja hoeft ook niet per se de beste melkvervanger te zijn. Gelukkig zijn er andere melk vervangers als amandel- of havermelk en kun je met een de juiste voeding (groenten, peulvruchten, noten en zaden en B12-supplementen) makkelijk genoeg eiwitten en andere belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgen.

Zo zie je dat de productie van melk, yoghurt en kaas dus eigenlijk nog meer dierenleed kan veroorzaken dan (biologisch) vleesproductie… Niet dat dat laatste altijd gepaard gaat met een hoog niveau van dierenwelzijn, maar om je even een indruk te geven.

Hoe biologisch het zuivelproduct ook zou zijn, hoeveel meters een koe voor zich zelf heeft in de wei en hoe goed zijn voer ook is, feit is dat een kalf bij zijn moeder wordt weggehaald zodat wij zijn melk kunnen drinken. Food for thought als je volgende keer voor het zuivelschap in de supermarkt staat.

Toch maar eens vegankazen proberen? Dit is 5 x de beste vegan kaas (kaas zonder koemelk bestaat!) en in deze Amsterdamse winkel koop je vegan kaasfondue en andere vegan kazen en ga hier naartoe voor vegan kaasfondue (!), vegan roquefort en Friese nagelkaas.

Meer wereld over de zuivel- en vleesindustrie?

• Dit is al het effect als we één dag per week geen vlees zouden eten (no more excuses)
• Is soja nou goed of slecht voor je gezondheid en het milieu?
• Waarom we plantaardige zuivel wél zuivel zouden mogen noemen