Maaike Kooijman Psychologie 8 mei 2020, 06:00

Leestijd: 4 minuten

De echte man, wie is dat eigenlijk? Mannelijkheid is een mysterieus fenomeen

Mannen: we zouden niet zonder ze kunnen, maar soms zijn ze wel behoorlijk onbegrijpbaar. Het ‘mannen komen van Mars, vrouwen van Venus’-idee lijkt alleen maar te bevestigen dat er echt een Heel Groot Verschil bestaat tussen mannen en vrouwen. Want een échte man, dat ben je alleen als je sterk bent en bier drinkt. Maar gaat dat beeld van mannelijkheid niet ten onder?

Misschien wel, volgens Nikki Dekker, die eerder al de podcast ‘Iets doen, hoe doe je dat?’ maakte. Nu waagt ze zich aan een heel nieuw onderwerp: in de radiodocumentaire ‘Het Mannenprobleem’ stelt ze vragen over mannelijkheid. Vooral aan mannen zelf – een vrachtwagenchauffeur, een jongen van 17, een transgender en noem zo maar op – maar bijvoorbeeld ook aan schrijfster Myrthe van der Meer, die ‘Het houden van mannen’ schreef.

Want een man, wanneer ben je dat nou eigenlijk? En gaat mannelijkheid ten onder in onze geëmancipeerde maatschappij? ‘Nou ja, om te beginnen: zelf geloof ik eigenlijk niet zo in mannelijkheid’, zegt ze.

‘Ik denk dat het meer sociale constructies zijn. Natuurlijk bestaat mannelijkheid dan wel, maar het is niet biologisch, eerder aangeleerd. Ik ben natuurlijk geen hersenwetenschapper, maar ik ben van de school van Cordelia Fine, die onlangs Testosteron Rex schreef. Er zijn nauwelijks aanwijzingen dat mannelijkheid vastligt in het lichaam.’

Waaruit bestaat die mannelijkheid dan?

‘Het stereotype draait natuurlijk om mannen die dingen maken, die bezig zijn met dingen doen in plaats van met emoties. Maar in mijn omgeving zijn er eigenlijk vooral mannen die juist niet aan dat stereotype voldoen, en zich daarom misschien wel niet ‘man genoeg’ voelen.

Dat komt misschien ook omdat ik vooral veel hoogopgeleide mannen ken, die sowieso minder in het plaatje van de ‘geen woorden maar daden’-man passen.’

Wat betekent dat, ‘niet man genoeg’ zijn?

‘Mannen die niet aan het stereotype voldoen, krijgen bijna een soort existentiële twijfels. Wie zijn ze dan wel, en wat is hun plek in de wereld? Veel mannen gaan onder al die eisen die aan ze worden gesteld – en op het moment dat ik zoiets zeg, denk ik: dat kan toch helemaal niet, dat een man ergens gebukt onder gaat? Maar dat is juist ook weer onderdeel van het stereotype.’

Tegelijkertijd hebben mannen ook een probleem als ze wél aan het standaard plaatje voldoen, denkt Dekker. ‘Die passen steeds minder in de veranderende maatschappij. Als je een man van zestig bent en al een vrouw hebt geregeld, kun je misschien wegkomen met traditionele ideeën over vrouwen- en mannentaken. Maar als je als jongen van twintig bent die vindt dat een vrouw alleen in de keuken thuishoort, ga je het echt moeilijk krijgen.’

Uit de docu blijkt ook dat mannen zelf ook geen eenduidig beeld van mannelijkheid hebben.

‘Ja, dat ligt natuurlijk ook aan de verschillende subculturen in Nederland. In sommige groepen is het juist stoer om vrouwen na te fluiten op straat: dan laat je zien dat je op ze wil jagen. Maar ik heb ook een jongen geïnterviewd die het juist een blijk van mannelijkheid vond als je er iets van zegt en die meisjes beschermt. Daar zit trouwens ook wel weer iets conservatiefs in, van de traditionele beschermende gentleman.’

In Het Mannenprobleem laat Dekker mannen ook aan het woord over genderneutraliteit. ‘Eigenlijk vind ik dat maar een stom woord’, geeft ze toe. ‘Het klinkt zo saai en… neutraal, terwijl het idee erachter – de hokjes opheffen – allesbehalve neutraal is. Ik ben dus wel heel erg voor het idee, maar niet voor het woord.’

Denk je dat het wel mogelijk is om kinderen op te voeden zonder strikte gender-ideeën?

‘Mijn vader zei wel altijd dat hij mij en mijn broertje hetzelfde wilde behandelen. We waren geen jongen en meisje, we waren gewoon kinderen. Maar toch hield ik heel erg van poppen en prinsessen. De invloed van ouders is natuurlijk maar beperkt, kinderen blijven opgroeien in een gegenderde wereld. Dat is ook hoe kapitalisme werkt: hoe meer doelgroepen bedrijven creëren, hoe meer ze verkopen.’

Toch ‘denkt en hoopt’ ze zelf heel erg dat het beeld van mannelijkheid gaat veranderen. ‘Ik heb echt het idee dat mannen er best wel onder lijden. Mannelijkheid is ook beperkter dan vrouwelijkheid. Wij kunnen op heel veel manieren vrouw zijn: als we geen jurkjes en hakken dragen, zijn we alsnog gewoon vrouwelijk. Mannen moeten zich daarentegen steeds blijven bewijzen.’ Maar het gaat wel de goede kant op: ‘De wereld is al een stuk minder gegenderd dan vroeger.’ Dus mannen: maak je geen zorgen. Dan zullen wij het ook niet doen.

Je kunt Het Mannenprobleem beluisteren op de site van 2Doc.

Meer lezen over mannelijkheid?

• De crisis van de hedendaagse mannelijkheid
• Mannen verkeren in een crisis: wat is mannelijkheid en bestaat het überhaupt nog in de 21ste eeuw?
• Hoe genderrollen onze authenticiteit in de liefde verpesten (en wat we daaraan kunnen doen)