Lisanne van Marrewijk Psyche 2 aug 2024, 07:31

Leestijd: 5 minuten

Lisanne over de paradox van controle: ‘Hoe vind je balans tussen orde en chaos?’

Het leven is een bonte mix van orde en chaos. Het komt met dagen die als een golfslagbad stuk voor stuk over je heen walsen en dagen waarop je ontspannen op je luchtbedje over rustig water dobbert. Soms heb je er controle over en loopt alles in de pas, en soms simpelweg niet. Da’s onvermijdelijk en maar goed ook, want je hebt beide kanten van de medaille nodig in het leven. De orde brengt je rust en stabiliteit, terwijl de wanorde je dwingt om te groeien en te leren.

Hoe vind je balans tussen die orde en chaos waar je onvermijdelijk aan wordt blootgesteld? Lisanne schrijft over de imperfectie van het leven en ontdekt de zin en onzin van de warboel die het leven soms is.

We gedijen goed bij controle en orde

Ik ben gek op controle. Of het nu betekent dat m’n huis opgeruimd is, dat ik m’n ochtendroutine rustig kan afvinken of dat ik een duidelijk overzicht heb van al m’n to do’s. Ik heb lijstjes voor van alles en nog wat, kan een week van tevoren beginnen met het inpakken van m’n koffers en geef m’n taken liever niet uit handen.

Ik houd van overzicht en structuur en ik ben daarin niet de enige. We streven massaal naar een vorm van stabiliteit en voorspelbaarheid in de dingen die we doen, vertelt Olympisch schaatser Mark Tuitert in zijn TED Talk over de paradox van controle. Controle geeft je het idee dat je veilig bent, en laat dat nou net een van onze meest basale levensbehoeftes zijn. Geen wonder dat we er zo goed bij gedijen dus.

Die hang naar orde en regelmaat is ook waarom we liever blijven waar we nu zijn, vertelt Tuitert. Idealiter vermijden we chaos en het gevaar, de spanning en het ongemak dat erbij komt kijken. Die comfortzone vinden we stiekem best wel prettig.

Maar het leven is niet te controleren

Tegelijkertijd is het leven totaal onvoorspelbaar. Je kent vast de quote “The only constant in life is change” wel. Leven is inherent aan obstakels. Er gebeuren om de haverklap dingen waar je geen vat op hebt, of dat nu gaat over een ongelukje, het gedrag van anderen of het missen van een afspraak. Chaos is onvermijdelijk.

Maar die wanorde vinden we maar niks, vertelt spiritueel leraar Eckhart Tolle in zijn podcast Essential Teachings. Je raakt in paniek, voelt je angstig of schiet in de stress. Die chaos – hoe groot of klein die ook is – is een recept voor frustratie.

En dus probeert je perfectionistische zelf te midden van al die chaos op zoek te gaan naar een vorm van controle. Het zit immers in de aard van ons beestje en in sommige beestjes zelfs net iets meer.

We hebben beide nodig

Daar kan ik me wel in vinden. Wie vindt het wel fijn als de dingen mis gaan? Nogal wiedes dat het de boel intern ontregelt en op stelten zet, toch? En dus proberen we krampachtig alles onder controle te houden, zodat de boel maar niet in de soep loopt.

Maar dat is volgens Tolle niet helemaal de juiste strategie. Want, zo vertelt hij op de kalme en bedeesde wijze waarop alleen hij dat kan, het bestaan van zowel chaos als orde is een onmisbaar onderdeel van de evolutie van het leven. Chaos is misschien niet altijd prettig, maar wél onmisbaar om verder te kunnen, om te leren en te kunnen groeien.

Kijk maar naar het bos

“Kijk maar naar het bos,” zegt hij. De vruchtbare grond van het bos bestaat uit dode takjes, blaadjes en ander groen dat zo een vruchtbare bodem creëert waarop nieuw groen kan groeien. Het afsterven en verteren is nodig en zelfs van levensbelang voor andere planten om te groeien. De chaos maakt ruimte voor nieuwe kansen.

Accepteer de chaos

Ook Mark Tuitert is het erover eens dat de oncontroleerbare dingen des levens allesbehalve fijn zijn, maar wel de enige manier om vooruitgang te boeken. Om verder te komen, wil je uit je veilige, controleerbare bubbel. Je wil die grip loslaten en de chaos in. Nieuwe dingen proberen, stappen zetten, op je giechel gaan en weer opstaan.

Het gaat volgens de Olympisch kampioen dan ook niet om het vinden van (nog meer) controle over de dingen die je doet, maar om het accepteren van de chaos.

Want als je denkt dat een olympisch sporter zich tevreden en rustig voelt als die in de startblokken staat, heb je het mis, vertelt hij. “Je brein schreeuwt tegen je, maar het is juist die spanning en onrust die je op scherp stelt.”

Is er wel balans?

Dus die balans tussen orde en wanorde? Die bestaat misschien wel niet. Wanorde dringt zich ongevraagd en op elk willekeurig moment aan je op, of je er nu semi op bent voorbereid of niet. Hoe meer je dat probeert te controleren, hoe meer het jou gaat controleren.

Wat je wel kunt doen is accepteren dat de chaos erbij hoort, je verder brengt zelfs, en je aandacht shiften naar de dingen waar je grip op hebt, zoals je eigen gedachten en acties. Want in een mijnenveld aan wisselvalligheden kun je je het beste focussen op de volgende stap die je wel kunt zetten.

Ook de chaos en imperfectie in je leven leren omarmen? Freelance schrijver en auteur van dit artikel Lisanne van Marrewijk startte er een nieuwsbrief over. Want niemand is perfect, maar waarom hebben we er dan wel een handje van om ons zo voor te doen? We doen immers allemaal maar wat. En laat dat precies zijn waar ze zich over uitlaat in haar nieuwsbrief. Lees hier de laatste editie.

Lisanne over streven naar perfectie: ‘Stop met jezelf afvragen of iets goed genoeg is’