Remko Kuipers Voeding 22 sep 2019, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Het antwoord op: is leven als een oermens (volgens het paleodieet) écht gezond?

Je hebt er vast weleens van gehoord: het paleo- of oerdieet. Leven zoals onze voorouders zou gezond zijn. Onlangs nog werd het Paleodieet bij Zomergasten echter weggezet als belachelijk, terwijl er aan de andere kant medisch specialisten zijn die het aanbevelen, én er mensen mee genezen van bijvoorbeeld ziekten als suikerziekte. Wat is er nou waar?

Wat is het Paleodieet?

De naam paleodieet is afkomstig van ‘paleolitisch dieet,’ oftewel ons Steentijd-dieet, want het Paleolithicum is de wetenschappelijke benaming voor die periode in de geschiedenis die in de volksmond beter bekend staat als de Steentijd.

Het paleodieet is de voeding die gegeten werd door onze verre voorouders. De reden dat gedacht wordt dat die manier van eten gezond voor ons is, is omdat de mensheid ongeveer 6 miljoen jaar oud is en we het grootste gedeelte van die tijd als jager-verzamelaars hebben geleefd. Pas sinds ongeveer 10.000 jaar zijn we begonnen met landbouw en veeteelt en het toevoegen van allerlei hulpstoffen, zoals zout en suiker, aan in pakjes en potjes verpakte voedingsmiddelen doen we pas sinds enkele tientallen jaren, sinds de Industriële Revolutie.

In de afgelopen 6 miljoen jaar heeft ‘evolutie’ er dus wel voor kunnen zorgen dat we goed zijn aangepast aan een jager-verzamelaar voeding, maar de veranderingen die we in de afgelopen 10.000 jaar in onze voeding hebben aangebracht zijn te snel geweest, om daar volledig op aangepast te raken.

Lees ook: Waarom je niet altijd afvalt als je op dieet bent

Een veelgehoord contra-argument tegen deze evolutionaire manier van denken is bijvoorbeeld dat een groot deel van de Westerse bevolking tegenwoordig goed in staat is om zuivel te verteren. Met andere woorden, ondanks dat we pas 10.000 jaar aan veeteelt doen heeft bijna 100% van de blanke bevolking een genmutatie opgedaan om melk te verteren.

Dit soort argumenten wordt gebruikt voor mensen die evolutie niet zo goed begrepen hebben, want in de eerste plaats selecteert evolutie in eerste instantie niet op gezondheid maar op reproductie. Dus het feit dat wij melk kunnen verteren hoeft helemaal niet te betekenen dat we daar gezond van blijven, zolang we er maar meer kinderen mee kunnen grootbrengen.

De wereldbevolking groeide

Sterker, fossiele opgravingen ondersteunen dat na de introductie van de landbouw de wereldbevolking explosief groeide, maar de gezondheid en de levensverwachting van de mensen juist afnamen. In de tweede plaats vergeten mensen die dit argument gebruiken dat het feit dat vrijwel iedere blanke dit gen heeft, betekent dat er een heleboel mensen zonder dit gen moeten zijn uitgestorven.

Anders gezegd, sommige evolutionaire aanpassingen kunnen zich in korte tijd over vrijwel een gehele populatie verspreiden, maar dat gaat dan wel ten koste van een heleboel mensen die daardoor gedoemd zijn. In onze huidige maatschappij, waar we iedereen in leven houden, zal zo’n massale aanpassing aan een nieuwe omgeving, zoals fastfood, dus nooit plaats kunnen vinden.

Ook interessant: Het Amazone dieet: alles wat je over de gezonde levensstijl wilt weten

Samengevat is het paleodieet dus de voeding waarop de mens (genetisch) gedurende miljoenen jaren is aangepast. Doordat onze medische zorg tegenwoordig zo goed is geworden dat vrijwel niemand meer overlijdt voor de reproductieve leeftijd hebben we (positieve) evolutie tegenwoordig uitgeschakeld en is een aanpassing aan onze huidige omgeving dus zeer onwaarschijnlijk.

Wat is de samenstelling van het paleodieet?

Verschillende onderzoekers hebben geprobeerd ons Paleodieet te reconstrueren en een veelgemaakte fout daarbij is te denken dat er één Paleodieet is. Dat is er niet, want onze voorouders leefden in allerlei uithoeken van de aarde waar ze in verschillende seizoenen verschillende voedingsmiddelen aten.

Lees ook: Deze invloed heeft het ketodieet op je menstruatie en hormonen

Als al die verschillende oerdiëten echter op één hoop worden gegooid en vervolgens worden vergeleken met onze huidige voeding dan vallen er desalniettemin enkele verschillen op. Het belangrijkste verschil is dat we tegenwoordig gemiddeld een groter deel van onze energie-inname uit zetmeel en toegevoegde suikers (met name frisdrank) halen en minder uit groente en fruit.

De belangrijkste gevolgen van deze verschuiving zijn dat we tegenwoordig meer vullen dan voeden: we eten meer energie, maar minder vezels, vitaminen, mineralen en fytonutriënten.

Een tweede verschil is een sterke toename van de hoeveelheid verzadigd vet ten koste van onverzadigd vet. Een derde verschil is natuurlijk dat de voeding van onze voorouders veelal rechtstreeks afkomstig was uit de natuur, terwijl onze groente en fruit bespoten zijn en de dieren die we eten behandeld zijn met antibiotica en andere bestrijdingsmiddelen (denk aan het recente fibronyl schandaal) of vol kunnen zitten met zware metalen en andere schadelijke stoffen die we in ons milieu en daarmee in de voedselketen dumpen.

Samengevat is ons Paleodieet dus niet zoals sommige onterecht beweren een vleesdieet, maar is het vooral een groente-dieet, waarbij het accent wat betreft dierlijke eiwitten vooral op vlees ligt met een gunstige verhouding tussen verzadigde en onverzadigde vetten, zoals vis.

Is het Paleodieet wetenschappelijk bewezen gezond?

Tot op heden zijn er verschillende zogenaamde interventiestudies gedaan met een Paleo-(achtig) dieet. Stuk voor stuk hebben deze studies laten zien dat de effecten op de proefpersonen, veelal mensen met overgewicht, gunstiger waren dan het controledieet, dat meestal de voeding was die wordt aanbevolen door de American Heart Association en de American Diabetic Association.

Lees ook: Dit is waarom het toevoegen van kurkuma aan je dieet een goed idee is

Als klap op de vuurpijl verscheen afgelopen jaar echter in het gerenommeerde tijdschrift de Lancet een artikel waarin op dit moment in centraal Bolivia levende horticulturalisten werden onderzocht. Deze mensen leven van een voeding van knollen, groenten en fruit en gejaagd en gevist wild dat ze in de jungle rondom zich weten te bemachtigen. Ze zijn dagelijks zeer actief en leven in kleine dorpjes langs de rivier. Het onderzoek dat met CT-scans werd uitgevoerd toonde aan dat zelfs op zeer hoge leeftijd deze mensen nauwelijks aderverkalking hebben. Met andere woorden, een jager-verzamelaar leefstijl met frequente lichaamsbeweging, weinig stress, verse groente, fruit en knollen aangevuld met mager vlees, gevogelte en vers gevangen vis.

Conclusie

Om gezond oud te worden doe je er goed aan de cellen van je lichaam de voeding te geven die ze nodig hebben om gezond te blijven. Dat is zeker geen fastfood en het is maar de vraag in hoeverre ons lichaam volledig is aangepast aan recenter geïntroduceerde ingrediënten in onze voeding als zuivel, granen en peulvruchten.

Lees ook: Het pegan dieet: een combinatie van veganisme en het paleo-dieet

Onderzoek onder jager-verzamelaars laat zien dat niet alleen oervoeding, maar vooral de combinatie met een gezonde leefstijl, een oerleefstijl dus, bewezen beschermt tegen het krijgen van aderverkalking en daarmee tegen wellicht de belangrijkste welvaartsziekte die we tegenwoordig kennen: hart- en vaatziekten.

Eet dus voldoende groente en fruit, weinig rood vlees, gematigd gevogelte en minimaal eens per week liefst vette vis en combineer dat met dagelijkse lichaamsbeweging, zowel krachtsport als duursport en vermijd stress en maak plezier in je leven. Met die eenvoudige aanpassingen hoef je echt niet met een berenvel blootsvoets door het Vondelpark te rennen om toch de levensverwachting van een jager-verzamelaar na te streven.

Meer lezen over een gezond eten?

• Waarom je juist wel vlees en vis moet eten
• Alleen maar rauw eten: is zo’n dieet gezond?
• De denkfout die gezond eten zo moeilijk maakt