Rosa Bertram Betere wereld 1 aug 2018, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Leren van de Denen: waarom ze zo gelukkig zijn (en vooral normaal doen)

Zweden (en eigenlijk de rest van heel Scandinavië) komt op een heleboel vlakken dicht in de buurt van het ideale land. Op gebied van onderwijs, gelijkheid, maar ook duurzaamheid. Niet voor niets heeft Bedrock de rubriek ‘Leren van de Zweden‘. Maar ook de Denen lijkt het leven aardig goed te begrijpen. Dit is waarom ze in Denemarken zo gelukkig zijn, en vooral zo normaal doen. Het blijkt uit meerdere onderzoeken: Scandinaviërs zijn de gelukkigste mensen ter wereld. De Finnen staan op nummer één en de Denen al op nummer twee. Waarom is dat zo? En wat kunnen wij leren van de Denen?

Waarom zijn ze in Denemarken zo gelukkig?

De economie gaat goed, onderwijs is gratis, er wordt veel gedaan aan duurzaamheid. Er is rust, ruimte natuur. Er is maar liefst één jaar ouderschapsverlof dat de ouders zelf mogen verdelen. Vergeet natuurlijk niet de mooie architectuur en het strakke, iconische design en de hippe koffie- en modeindustrie niet. En oja: het beste restaurant ter wereld Noma ligt in de hoofdstad Kopenhagen.

Als je weleens de oversteek hebt gemaakt naar ons noordelijke buurland, dan is het je vast ook wel opgevallen dat – vooral in Kopenhagen – het rustig is op straat en de bewoners zich netjes aan de regels houden. Geen hectiek, geschreeuw of door-rood-gefiets te bekennen. Iedereen houdt zich netjes aan de regels, draagt een helm, fietst achter elkaar en steekt keurig zijn of haar hand omhoog om aan te geven wanneer ze willen stoppen (geen grap!).

Vind je het al eng worden deze bijna perfectie? Toch is het stiekem best interessant. De Volkskrant zocht uit waarom het toch komt, dat de Denen zo gelukkig zijn.

Denen doen aan Hygge en volgen de wet van Jante

De Denen houden van ‘Hygge’ dat staat voor gezelligheid, maar Hygge is veel meer dan alleen gezelligheid. Het staat ook voor warmte, blij zijn en een fijne tijd hebben. Een ‘hyggelig tijd’ kan je bijvoorbeeld hebben met als met je familie of vrienden bent, knus met de kaarsjes aan. Het gaat écht om het gevoel van de gezelligheid en dat wordt door de Denen hygge genoemd.

De wet van Janteloven

Maar vooral ‘Janteloven’ is héél belangrijk in Denemarken. Het is de wet van ‘Jante’ en die bestaat uit tien regels. Deze komen allemaal op hetzelfde neer: denk niet dat je beter bent dan een ander of überhaupt iets voorstelt.

De wet van Jante gaat als volgt:

1.    Je moet niet denken dat je wat bent.
2.    Je moet niet denken dat je even goed bent als wij.
3.    Je moet niet denken dat je slimmer bent dan wij.
4.    Je moet je niet inbeelden dat je beter bent dan wij.
5.    Je moet niet denken dat je meer weet dan wij.
6.    Je moet niet denken dat je belangrijker bent dan wij.
7.    Je moet niet denken dat je deugt.
8.    Je moet niet om ons lachen.
9.    Je moet niet denken dat iemand om je geeft.
10.  Je moet niet denken dat je ons wat kunt leren.

Wees blij in plaats van jaloers

Het is geen officiële wet, maar alle Denen leven bij deze regels. Het gaat er dus vooral om dat je niet beter bent dan een ander. Denen zien elkaar dus als gelijkwaardig en er is niet of nauwelijks sprake van hiërarchie. Op de universiteit of op school noemt iedereen de professoren en docenten bij de voornaam en wordt op de koningin na niemand meer met de formele De-vorm aangesproken. Het gebrek aan hiërarchie schept meer mogelijkheid voor discussie en overleg. Vanuit een lagere positie klinkt dit heerlijk: je kan je baas of docent aanspreken op alle dingen waar jij het niet mee eens bent.

De moraal is dus: wees dus vooral niet te speciaal, draag geen gekke kleding, heb geen te sterke mening, val niet te veel op, verberg je rijkdom en je talent. In het Nederlands zeggen we: ‘steek je kop niet boven het malieveld’ of ‘doe normaal, dan doe je al gek genoeg’.

Is iedereen dan hetzelfde in Denemarken?

Hoewel de wet van Jante interessant klinkt en het belangrijk is dat iedereen gelijk is, lijkt het ook wat vreemd. Wordt iedereen zo niet heel identiek en niet-authentiek? Hoe zit het met jezelf zijn? Doen wat jou gelukkig maakt in plaats van in het rijtje van de perfecte mens te horen? Politicoloog Peter Nedergaard, hoogleraar aan de universiteit van Kopenhagen vertelt dat het op grote schaal wél werkt: “Hoe homogener de samenleving, hoe sterker Janteloven. Van oudsher zijn de Scandinavische volkeren – en het ook Nederlandse – bijzonder homogeen.”
Dat is, zegt hij, het grote voordeel van Janteloven. “Het mes snijdt aan twee kanten. De gelijkheid in stand proberen te houden, betekent ook dat je tegen elkaar zegt: je hoort erbij. Janteloven gaat tegelijk over faelleskab oftewel gemeenschapszin, saamhorigheid en broederschap. We zijn in je geïnteresseerd, we staan naast je, het geeft niet wie je bent, arm, rijk, dom of slim. Dus daar hoef je het ook niet over te hebben.”

Leren van de Zweden: waarom opvoeding meer is dan een paar liedjes zingen

Denen hebben vertrouwen in elkaar

Het is dan ook niet toevallig dat de Denen ook het grootste vertrouwen in anderen hebben. 78 procent van de Denen antwoordt ‘ja’ op de vraag of anderen te vertrouwen zijn, terwijl het gemiddelde ter wereld op zo’n 25 procent ligt.
Een andere politicoloog Gert Tingaard Svendsen, schrijft in zijn boek Trust dat sociaal vertrouwen de reden is dat die vreemde Deense samenleving zo goed werkt – en waarschijnlijk ook waarom Denen zo gelukkig zijn. Janteloven staat aan de basis van dat geluk.
Maar er is ook een keerzijde van Janteloven. “De paradox wil dat Denemarken één van de landen is met de hoogste consumptie antidepressiva”, schrijft NRC bijvoorbeeld. Volgens de schrijver van één van de eerste boeken over hygge, betekent dat voornamelijk dat psychische stoornissen goed worden behandeld in Denemarken, maar opvallend is het zeker wel.
Nu zijn wij in Nederland redelijk nuchter en leven veel mensen volgens ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Maar toch zijn er veel eigen(wijze) karakters en hebben we een héél uiteenlopende samenleving als je het zo vergelijkt met de Denen. En stiekem ben ik daar best wel blij mee.

Meer lezen over de leren van deScandinaviërs?

• Leren van de Zweden: wat Zweden ons leert over omgang met de natuur (en onze kinderen)
• Dit kunnen we leren van de Finnen (het gelukkigste volk ter wereld)
• Hygge, lagom en ikigai: marketingtrucjes of effectieve levensfilosofieën?

Meer leuke inspiratie en tips in je mailbox? Schrijf je in voor onze Bedrock Weekly!