Tanja Terstappen Maatschappij 23 mrt 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Kunnen we een keer stoppen met oordelen?

Ken je die foto van die veel te dikke Amerikaanse mevrouw in Walmart, die met scootmobiel en al omkiepert terwijl ze een blikje cola probeert te pakken? Hi-la-risch toch? Maar heb je eigenlijk enig idee waarom ze in die scootmobiel zit? Of waarom ze eruit valt? En wat ze daaraan heeft overgehouden? Waarschijnlijk niet.

Op Quora vertelde deze mevrouw haar volledige verhaal. Haar naam is Jennifer Knapp Wilkinson.

The truth behind…

Jennifer heeft spondylolisthesis, een aandoening in haar rug waarbij de verbinding tussen twee wervels zwak is en daarom verschuiven deze. Dit ontstond rond haar twintigste.

Op zich valt hier prima mee te leven, alleen in het geval van Jennifer worden haar benen gevoelloos en zwak, als ze te lang staat. Het gebeurt regelmatig dat ze daardoor valt. Dat Jennifer later obees is geworden, maakt deze aandoening nog lastiger.

Eten als coping-strategie

Eten was voor Jennifer een manier om te dealen met haar psychische problemen; ze is depressief, heeft een posttraumatische stressstoornis en een vermijdende persoonlijkheidsstoornis. Elke dag vecht ze tegen haar gewicht, maar dat is niet makkelijk. De dag waarop de betreffende foto genomen is, was ze er mentaal slecht aan toe.

Ze had bovendien veel pijn in haar rug, en daarom besloot ze de scootmobiel te nemen om boodschappen te doen voor haar gezin. Omdat haar man graag frisdrank drinkt, stond dat op haar lijstje. Toen ze een paar blikjes wilde pakken, schoof haar karretje onder haar vandaan terwijl ze naar het schap leunde. “Ik dacht dat ik een flits zag en ik hoorde meisjes lachen. Ik dacht er verder niks van, omdat ik gewend ben dat mensen me uitlachen of nare opmerkingen maken,” vertelt Jennifer.

Denk 2 keer na voor je oordeelt

Een paar maanden later kwam ze de foto online tegen en herkende zichzelf meteen. Het raakte haar verschrikkelijk. “Er is zoveel over deze foto geschreven wat helemaal niet waar is,” zegt ze.

“De volgende keer dat je zo’n grappige foto ziet, onthoud dan dat je niets weet over deze mensen of hun dagelijkse struggles.”

Interpretatie

Het verhaal van Jennifer laat zien hoe snel we ons oordeel klaar hebben. Binnen een split second hebben we een heel verhaal bedacht, maar we hebben núl idee van wat er nou echt aan de hand is. En zo gaat dat eigenlijk de hele dag door.

We weten niet waar mensen vandaan komen, wat hun intrinsieke motivaties zijn, wat ze ergens écht van vinden of welke pijn ze ervaren. En toch verwachten we dingen van anderen, vinden we dat mensen dingen verkeerd doen, of in elk geval anders zouden moeten doen.

Een gekleurde kijk

Een bekende quote van de Braziliaanse schrijver Paulo Coelho is: “We can never judge the lives of others, because each person knows only their own pain and renunciation.” En daar heeft hij een punt. Hoe goed je je ook kunt inleven in de situatie van een ander: het is simpelweg onmogelijk om te weten waar iemand doorheen gaat. Pijn (maar ook geluk, trouwens) voelt voor niemand hetzelfde.

Jouw visie of gevoel is altijd jouw interpretatie. Dat geldt voor alles. Jij ziet de wereld alleen maar vanuit jouw eigen paar ogen, met jouw brein om het te linken aan eerdere ervaringen en met jouw oordeel van wat goed of slecht is. Dat is zo uniek en zo gekleurd dat het onmogelijk is om exact te weten hoe een ander de wereld ziet.

Elk brein is uniek

Hersenonderzoeker Dick Swaab laat zien dat elk brein uniek is en zich ontwikkelt op een unieke manier. Door wat we leren en meemaken, geven we ons brein vorm. En hoe dat gebeurt, is ook voor iedereen anders. Elk stel hersenen maakt een voor zichzelf logische conclusie van de informatie die het binnenkrijgt. Zo maken we altijd ons eigen verhaal van dingen die we zien.

Als voorbeeld haalt Swaab in zijn boek Ons Creatieve Brein een Amerikaanse Siamese tweeling aan. Twee meiden die een lichaam delen, maar wel elk hun eigen, unieke stel hersenen hebben. Ze hebben dezelfde genetische achtergrond en ieder moment van hun leven samen meegemaakt, hetzelfde gezien en voor dezelfde hete vuren gestaan. Toch concluderen hersenonderzoekers (en zijzelf ook) dat ze totaal verschillende personen zijn en hun breinen anders.

Wat is waar?

Ook volgens het boeddhisme en verschillende spirituele stromingen zien we de wereld vooral vanuit onze eigen percepties, herinneringen of culturele opvattingen. We plakken labels over gedrag van onszelf, over dat van anderen. Dat werkt nu eenmaal zo in de maatschappij waarin we leven en dat wordt ons ook aangeleerd. Dit is goed, dat is slecht, dit moet je geloven, dit niet.

Je leert als kind dat het goed is om je te onderscheiden, een identiteit aan te nemen en daarnaar te leven. Vaak betekent dat ook dat anderen dingen in jouw ogen goed of juist niet goed doen, en zo’n oordeel bepaalt vaak hoe je reageert op situaties. Vipassana-begeleider Marnix van Rossum legt uit: “Veel oorlogen ontstaan bijvoorbeeld door een interpretatie, een hechting of identificatie met een ander woord voor God. Niet dat we alle woorden over boord moeten gooien, want dat is niet praktisch. Maar het zou goed zijn om in te zien dat een woord of een label vooral persoonlijk gekleurd is en niet per se een weergave van iets dat ultiem waar is. Als we geloven in de waarheid van de inhoud van woorden of labels beperken we ons, volgens het boeddhisme.”

De andere kant van het verhaal

Als we nou beginnen met ons realiseren dat er in alle gevallen óók nog een compleet andere kant aan een verhaal kan zitten. Een kant die jij met geen mogelijkheid kan begrijpen. Dat zou pas empathie creëren. “Bij confrontaties met mensen kun je leren wat dieper te kijken en wat minder te geloven in je eigen gedachtes of interpretaties. De oorzaak van een moeilijk gevoel zit vooral in jezelf. Wat de ander doet of zegt, is meestal alleen de aanleiding,” zegt Marnix.

Wil je nog een stapje verder gaan? Meditatie zou je kunnen helpen dingen anders te zien. Marnix: “Vipassana kan helpen de werkelijke oorzaak te vinden. Het kan je laten inzien dat je moeilijke gevoelens niet uit de weg hoeft te gaan over de rug van anderen. Ook is het interessant en een goede oefening om in je relatie samen te onderzoeken wat je in elkaar oproept.

Daardoor kun je veel zelfinzicht opdoen, groeien en uiteindelijk meer in harmonie leven.”

Meer over menselijk gedrag?

• 
Waarom persoonlijke ontwikkeling steeds belangrijker is (en wat het überhaupt is)
• Waarom pesters zich niet slecht voelen over hun pestgedrag
• Oefening baart niet altijd kunst en dit is waarom