Tanja Terstappen Welzijn 31 mei 2016, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Kun je met je mind je lichaam genezen?

Buikpijn als je nerveus bent, hartkloppingen als je bang bent, kalmeren door meditatie: dat je mind effect heeft op je lichaam moge duidelijk zijn. Maar de theorie dat je met gedachten ook daadwerkelijk genezing in gang zou kunnen zetten, wordt afgedaan als onzin en zweverig. Het is ten slotte niet sluitend bewezen. Wetenschapsjournaliste Jo Marchant zette haar tanden in de materie en maakte het boek ‘Gezond verstand’. Je gedachten zijn misschien geen medicijn, ze kunnen wel pijn stillen, ontstekingen remmen en dienen als antidepressivum, is haar conclusie. Jo Marchant promoveerde in de medische microbiologie en genetica. Ze is kritisch op ‘alternatieve geneeswijzen’, maar vooral op de starre houding van de traditionele medische wetenschap.

In haar boek vertelt ze heel beeldend de verhalen van patiënten die veel baat hebben gehad bij bijvoorbeeld een placebo of een vorm van alternatieve geneeskunst. Ze spreekt doktoren en wetenschappers die onderzoek doen naar het effect van mind-body-interventies in verschillende vormen én ze onderging zelf verschillende experimenten en behandelingen.

Het boek hangt misschien een beetje naar één kant, maar Marchant onderbouwt haar verhaal met een bronnenlijst van 38 pagina’s.

Prestaties

Dat je geest invloed heeft op je lichaam wordt inmiddels wel erkent. Een groot aantal onderzoeken heeft bijvoorbeeld aangetoond dat we onze perceptie van vermoeidheid zo kunnen beïnvloeden dat het punt waarop we moe worden verschuift. Denk bijvoorbeeld aan motivatie om een prestatie in topsport neer te zetten.

Psycholoog Chris Beedie van de Aberystwyth University in Wales ontdekte dat wielrenners die een pil of een drankje nemen waarvan ze dénken dat ze beter gaan presteren, daadwerkelijk 2 tot 3 procent harder fietsen. En ook door de juiste visualisatie-oefeningen verlaag je stress, verhoog je productiviteit of stimuleer zelfs je spiergroei.

Lees ook: Voeding gebruiken als medicijn: een voedingsdeskundige legt uit

Hypnotische suggesties

Daarnaast haalt Marchant onderzoeken aan die aantonen dat hypnotische suggesties de lichaamstemperatuur en bloedcirculatie kunnen beïnvloeden. Ze stelt de vraag of we pijnbestrijding niet verkeerd aanpakken; er zijn genoeg medicijnen, maar we kunnen pijn nooit helemaal elimineren en bovendien is pijnmedicatie vreselijk verslavend.

Ze laat zien hoe belangrijk het is om patiënten een actieve rol te laten spelen in het proces van genezing, in plaats van alles maar af te laten hangen van ‘de almachtige arts’. Ze haalt het Pavlov-effect aan: je maag gaat knorren als het tijd is voor lunch, je krijgt zin in seks bij een bepaalde geur of stemgeluid.

Onderzoeken die aangetoond hebben dat meditatie je brein kan veranderen. Hoe aandacht, vriendschappen en liefde je hormoongestel kunnen beïnvloeden. En uiteraard schrijft ze over de evolutionaire waarde van geconditioneerde reacties om onszelf te beschermen.

Stress of een angstreactie laat letterlijk je hart sneller kloppen, verhoogt de bloedsuikerspiegel en verstoort het immuunsysteem. Alles om je lichaam klaar te maken om te vechten of vluchten.

Placebo-effect

Nog een effect van de geest op het lichaam; als we geloven dat een pil of een injectie een bepaald effect zal hebben, heeft het dat effect vaak ook. Of in elk geval tijdelijk. Het placebo-effect. Dat kan kloppen. Vooral antidepressiva of pijnstillers werken nauwelijks beter dan een placebo, blijkt uit onderzoek.

Maar het lastige van het onderzoeken van een placebo-effect, is dat het effect vaak erg vluchtig en tijdelijk is. Een aandoening verdwijnt meestal niet helemaal, maar verandert vaak wel van vorm.

Lees ook: Documentaire Heal op Netflix neemt je mee in de genezende werking van je geest

De effecten verschillen afhankelijk van het type placebo, verschillende mensen, aandoeningen en culturen. Marchant spreekt in haar boek Harvard-professor Kaptchuk, die zegt dat het placebo-effect geen onzin is, maar vaak verkeerd wordt begrepen door wetenschappers.

Placebo wordt ‘het effect van een inerte substantie’ genoemd, maar dat is flauwekul. Een inerte substantie heeft per definitie geen effect en dat kun je van een placebo niet zeggen. Nep-acupunctuur en namaakpillen doen zelf misschien niets, maar patiënten interpreteren ze op hun manier en dat leidt tot veranderingen in symptomen. Makes sense. In haar boek gaat Marchant nog een stapje verder door aan de hand van de wonderen van bedevaartsoord Lourdes te onderzoeken of het geloof ook een placebo-effect heeft.

Meer onderzoek

Dat onze geest een rol speelt in onze gezondheid betekent niet dat gedachten alles kunnen genezen. Er is meer fundamenteel onderzoek nodig, pleit Marchant. We hebben meer klinisch onderzoek nodig om erachter te komen wat werkelijk helpt. Ook voor bijvoorbeeld mindfulness moet onderzocht worden waarom het voor sommige mensen beter werkt dan andere, hoe het zich verhoudt tot medicijnen en of het verder gaat dan psychologische voordelen.

Een groot obstakel ligt volgens Marchant in financiering. De weerstand tegen mind-body-interventies zit diepgeworteld. Honderden jaren na de theorie van Descartes, de scheiding tussen lichaam en geest, zien we onszelf nog steeds als rationele wezens waardoor we onze dierlijke natuur (denken te) overstijgen. Het bewijs van Marchant laat ons iets anders zien, concludeert zij.

Ons lichaam en onze geest hebben zich ontwikkeld in harmonie. Of je er nu in gelooft of niet: in elk geval geeft het boek van Marchant een flinke dosis food for thought.

Meer healing?

• Healing hands oftewel ‘helende handen’, Marissa heeft ze en dit is wat ze ermee doet
• Deze ademhalingstechnieken zorgen voor een fysieke en emotionele healing
• Wat een healing sessie met mij deed (ook al was er weinig te healen)