Valéry de Voijs Psyche 21 jul 2023, 12:49

Leestijd: 4 minuten

Vluchten of vechten: hoe reageer jij op stress?

Iedereen heeft wel eens te maken met stress. Dat is heel normaal, en sterker nog: een beetjes stress kan juist goed zijn voor ons. Lichte stress maakt ons namelijk alerter, maar wat als deze stress voor jou te veel wordt? Wellicht is de stress een trigger uit het verleden, of doet de situatie je denken aan een (onverwerkt) trauma.

Lange tijd werd gedacht dat mensen in stressvolle situaties enkel vluchten of vechten. Hier hebben psychologen hun hoofd over gebogen en hebben er twee andere reacties aan toegevoegd, namelijk: bevriezen en pleasen.

Reactie op stress

Wanneer jij in een stressvolle situatie komt, zal jouw lichaam daarop reageren. Je neemt bepaalde dingen waar, waardoor het zenuwstelsel automatisch een seintje afgeeft. In jouw hoofd wordt er een signaal doorgegeven waardoor jij als het ware gewaarschuwd wordt voor gevaar, oftewel: je moet gaan overleven.

Dit overlevingsmechanisme kan een behoorlijke invloed hebben op jouw persoonlijkheid. Van nature ben jij misschien geen introvert persoon, maar door jarenlang triggers te ervaren, zal jouw zenuwstelsel wellicht nu vaak een signaal afgeven waardoor jij jezelf wil afzonderen.

Of wellicht ben jij van van nature helemaal geen haatdragend persoon, maar door stress in jouw omgeving, kun jij misschien wel vaak woede-uitbarstingen ervaringen.

Hoe herken je jouw reactie op stress?

Hoe deze reacties zich precies uiten, kan per persoon lichtelijk afwijken. Toch zijn er algemene kenmerken waaruit jij kan opmaken welke reactie bij jou past. Daarbij zijn er een aantal basis emoties die gelinkt kunnen worden aan deze reacties, zoals: angst, boosheid en verdriet.

Vechten

Bij deze reactie zal er een signaal aan jouw hersenen worden doorgegeven waardoor jij fysiek en mentaal in de vecht-modus komt. Jouw kaken zullen aanspannen, je zult woede voelen en wellicht zul je van kwaadheid moeten huilen. Ook kan je ‘een knoop’ in jouw buik voelen, of een soort brandend gevoel in je maag. Jouw reactie is dan ook om in de aanval te gaan en fysiek, maar ook verbaal iemand aan te vallen.

Herken jij jezelf in deze reactie? Dan zul jij je het meest comfortabel voelen in de emotie van boosheid. Wellicht werd angst of verdriet vroeger niet geaccepteerd, waardoor jij jezelf hebt aangeleerd om boosheid te voelen. Hoewel deze emotie niet altijd prettig voelt, is het voor jou het meest veilige om te voelen.

Vluchten

Bij deze reactie zal de stress juist ervoor zorgen dat je gaat vluchten. Wanneer jij deze reactie hebt, zul je de behoefte hebben om extreem veel te gaan sporten. Of je nu op die loopband gaat rennen, of niet: jij moet bewegen. Je zult continue jouw benen of armen willen bewegen.

Herken jij jezelf in deze reactie? Dan zul jij de emotie van verdriet het vaakst toelaten. Er is een grote kans dat je bent opgegroeid in een omgeving waarin boosheid niet mocht bestaan. Waarschijnlijk heb jij jezelf aangeleerd om verdriet toe te laten. Dit voelt het meest veilige voor jou.

Bevriezen

Wellicht zul jij bevriezen in een stressvolle situatie. In dit geval zal jouw lichaam verstijven, de kleur op jouw gezicht zal wegtrekken en je benen voelen loodzwaar. Ondertussen zal jouw hartslag dalen.

Wanneer jij bevriest in stressvolle situaties, zul jij de emotie angst het meest herkennen. Waarschijnlijk zul je andere emoties, als boosheid of verdriet nooit hebben toegelaten, waardoor jij vaak angst hebt ervaren. Jouw zenuwstelsel is dus als het ware getraind om op deze manier te reageren.

Pleasen

De bekende people pleasing reactie ontstaat vaak bij mensen die zijn opgegroeid in een onveilige leefomgeving. Dit hoeft niet per se te betekenen dat jouw ouders gewelddadig waren, maar een narcistisch familielid kan hier ook invloed op hebben. Mensen die graag pleasen, zien dit als de beste techniek om te overleven in een stressvolle situatie.

Zij zullen moeite hebben om grenzen aan te geven en zullen er alles aan doen om anderen te helpen.

Welke reactie jij ook hebt: je geeft jezelf een enorm groot cadeau om in eerlijkheid en met liefde naar jezelf te kijken. Jouw zenuwstelsel (en bijbehorende reacties) kun jij niet in één dag veranderen, maar je kunt wel bewust worden van jouw reacties.

Daarbij kun je proberen om emoties op een gezonde manier uit jouw systeem te krijgen, zodat deze niet meer aanwezig blijven in jouw lichaam. Stapje voor stapje zul je zien dat jij minder boos, verdrietig of bang zal reageren op stress.

Het trucje van Hicks: ‘Leer gemakkelijk controle te hebben over je emoties’