Lisanne de Vaan Maatschappij 18 aug 2020, 06:00

Leestijd: 4 minuten

De keerzijde van mindfulness (laten we juist niet ‘in het moment’ zijn)

Meer aanwezig zijn in het moment, loskomen van negatieve gedachten, en je minder zorgen maken over het verleden en de toekomst. Het zijn een paar van de voordelen die in verband worden gebracht met mindfulness. Maar is het allemaal wel zo fantastisch als we denken, of zit er ook een keerzijde aan mindfulness?

John Kabat-Zinn – auteur van onder andere het boek Mindfulness voor beginners – omschrijft mindfulness als volgt: “Mindfulness is een beoefening ontstaan vanuit het boeddhisme, waarbij de aandacht opzettelijk in het nu gehouden wordt, op basis van moment tot moment-veranderingen.”

Het probleem ben jij

Een omschrijving waar niet iedereen even enthousiast van wordt. Waar dat mee te maken heeft? Met de woorden ‘aandacht’ en ‘nu’. En dan vooral als ze in één adem genoemd worden.

Lees ook: Hoe de fuck vind ik geluk? (volgens gelukszoeker Thijs Lindhout)

Want waarom moeten we onze aandacht toch altijd op het nu richten? In The New York Times beargumenteert Ruth Whippman (auteur van America the Anxious: How Our Pursuit of Happiness is Creating a Nation of Nervous Wrecks) waarom het juist géén goed idee is om ‘in het moment’ te zijn.

Maximalisatie van geluk

Volgens Whippman heerst er in onze maatschappij het idee dat de sleutel tot tevredenheid ligt in ‘het mentaal volledig in het heden leven’. Het idee bestaat dat we voortdurend onze gedachten moeten wegdrijven van het verleden en de toekomst, en terug moeten brengen naar datgene wat er nu gebeurt. En dat niet alleen. Alles moet met aandacht gedaan worden.

“Om ons geluk te maximaliseren zouden we moeten weigeren om onze automatische piloot in te schakelen. In plaats daarvan zouden we volledig in het moment moeten zijn. We zouden volledige aandacht moeten schenken aan elke klomp havermout en aan elk ontbindend deeltje van ons roerei.”

Leidt mindfulness tot tevredenheid?

De manier waarop ze het brengt is misschien niet heel smakelijk, maar enfin, haar punt is duidelijk. Er wordt ons inderdaad vaak verteld dat het goed is om dingen met aandacht te doen. Zo zei mindfulness trainer Viktoria Susovits in een eerder artikel op Bedrock dat “als je mindful bent en de dingen met aandacht doet, dat een positief effect heeft op veel dingen. Je kunt meer compassie hebben naar jezelf, maar ook je focus en concentratie worden beter.”

Ook interessant: Op deze 3 manieren kun je mindfulness oefenen met kinderen

Nu had zij het natuurlijk niet over klompen havermout en ontbindende deeltjes roerei, maar het idee erachter is vrijwel hetzelfde. Het lijkt erop dat het omarmen van mindfulness kan leiden tot een soort tevredenheid. En daar zit volgens Whippman het probleem.

De keerzijde van mindfulness

Wat Whippman zich afvraagt: als het waar is dat het omarmen van mindfulness kan leiden tot tevredenheid, wat moeten mensen dan denken als ze dat tevreden gevoel niet ervaren? Het betekent zo ongeveer dat als je ongelukkig bent, je alleen jezelf daar de schuld van kunt geven.

In het artikel van The New York Times zegt zij het volgende: “Geluk wordt niet gezien als een reactie op omstandigheden, maar als gevolg van onze eigen individuele mentale inspanning; een beloning voor de verdiensten. Het probleem is niet je torenhoge huur, je vreemdgaande echtgenoot of oneerlijke baas. Het probleem ben jij.”

Mindfulnesslessen op school

Vanuit dit perspectief is mindfulness opeens een stuk minder aantrekkelijk. Je zou je af kunnen vragen of we mindfulness dan niet gewoon een beetje opgehemeld hebben met z’n allen. Van de andere kant: waarom worden er op scholen dan steeds vaker mindfulnesslessen aangeboden?

Ook daar heeft Whippman een antwoord op: “Het is natuurlijk makkelijker en goedkoper om het individu te beschuldigen voor het denken van de verkeerde gedachten dan dat het is om de onnatuurlijke oorzaken van ongelukkigheid aan te pakken. Dus we geven schoolkinderen liever mindfulnesslessen dan dat we ons verdiepen in educatie ongelijkheid, en instrueren kantoormedewerkers liever om mindful adem te halen dan dat we ze een betaalde vakantie geven of een betere gezondheidszorgverzekering uitkeren.”

Nee. Mindfulness is volgens Whippman lang niet zo fantastisch als we allemaal denken. Maar of ze ook gelijk heeft? Als je het mij vraagt is het perspectief van Whippman wel erg negatief. Maar hé, gelukkig is er een manier om met negatieve gedachten om te gaan: mindfulness.

Meer over mindfulness?

• Breien is de ideale mindfulness voor iedereen die niet stil kan zitten
• Je telefoon meer mindful gebruiken? Volgens deze neurologen doe je dat zo
• De keerzijde van mindfulness en meditatie (we verleggen het maatschappelijke probleem)