Leonie Collombon Psyche 28 mrt 2025, 09:25

Leestijd: 4 minuten

Johanna ontdekte dat pleasen, ook wel ‘fawning’ genoemd, haar overlevingsmechanisme is

Elk mens heeft van nature een overlevingsmechanisme: fight, flight, freez of fawn. De eerste drie worden vaak in één ademteug genoemd, de laatste is minder bekend. Schrijfster Johanna Nolet ontdekte dat haar lichaam en brein aan fawning doen bij een panieksituatie: ze analyseerde belangrijke gebeurtenissen in haar leven met deze term ernaast en schreef er een boek over.

Johanna Nolet schreef een boek over het overlevingsmechanisme ‘fawning’

Toen Johanna Nolet drie maanden moeder was en nét terugkeerde van haar zwangerschapsverlof, toonde een ander bedrijf interesse in haar. Ze plande een kennismakingsgesprek in, maar wilde zich eerst nog oriënteren en was in elk geval niet van plan direct in een nieuwe baan te stappen. Ze zou enkel een kop koffie drinken met de contactpersoon daar. Die mailde echter een half uur van tevoren dat een collega ook zou aansluiten, mét een mooi bod.

Johanna: “Achteraf gezien weet ik dat dát het moment was waarop mijn brein in paniek raakte en ik in de overlevingsmodus ging. Het kwam zo onverwachts, want ik was nog helemaal niet op het punt om een nieuwe baan aan te nemen. Ik wilde slechts kennismaken en vrijblijvend naar de opties vragen.”

Dat gebeurde echter niet: de collega die haar een aanbod deed, kreeg vanuit Johanna een ‘ja’ te horen. Plotsklaps had ze een nieuwe baan, terwijl haar oude contract nog minstens zes maanden verder liep én ze een piepklein kindje thuis had zitten. Waarom ze dan toch ‘ja’ tegen het aanbod zei? Toentertijd had ze geen idee, nu weet ze dat het te wijten is aan het natuurlijke overlevingsmechanisme van haar lijf en brein: fawning.

Wat is fawning?

Fawning is het vierde overlevingsmechanisme en een stuk minder bekend dan de andere drie (fight, flight en freeze). Het kan worden uitgelegd als pleasen, constant andere mensen tevreden willen houden om de confrontatie maar niet aan te hoeven gaan. Toen Johanna dit begrip voor het eerst hoorde, wist ze: haar hele leven lang was fawning al op haar van toepassing. “Op het moment van dat werkaanbod kende ik er nog niet het juiste woord voor, maar nu weet ik dat het met dat overlevingsmechanisme te maken heeft. Ik ging terugkijken op mijn leven en zag veel situaties waarin iets vergelijkbaars aan de hand was,” vertelt Johanna.

“Ik kon dat gevoel totaal niet rijmen met de vrouw die ik nu ben, die therapie heeft gehad en hard aan zichzelf heeft gewerkt. Maar nu weet ik dat het een natuurlijke reactie van het lichaam is. In een stress- of panieksituatie schakelt het bewustzijn uit en wordt het reptielenbrein aangesproken,” aldus de schrijfster. Het gevolg: je denkt als mens niet meer bewust na. Het reptielenbrein heeft als functie overleven, en hoe dat eruit ziet, wordt bepaald aan de hand van die vier mechanismen.

‘Fawning‘: een vrouwenprobleem?

Hoewel ‘fawning‘ ook bij mannen voorkomt, hebben volgens Johanna veel vrouwen ermee te maken. Hoe dat komt? “In onze maatschappij is er vaak sprake van ongelijkheid. Zodra de een meer macht heeft, is de ander kwetsbaarder. De kwetsbare is eerder geneigd om te pleasen, omdat hij of zij zichzelf veilig wil houden en dus eerder meegaat in de ideeën van een ander,” aldus Johanna. “In de praktijk hebben vrouwen vaak de minste macht. Van hen wordt een dienende rol verwacht. Eerlijk zeggen waar het op staat kan hen hun baan of zelfs hun leven kosten, en dus is ‘ja’ zeggen de veiligste uitweg, ook als ze ‘nee’ voelen of bedoelen.”

Zelf is Johanna er de afgelopen maanden, misschien wel jaren, continu mee bezig geweest. In die tijd leerde ze zichzelf vooral dat fawning niets is om je voor te schamen: het is immers die natuurlijke reactie van je lichaam om te overleven, je kunt er niks aan doen.

Terug in je lichaam keren

“Hoewel je nooit helemaal van dat overlevingsmechanisme af kunt komen, zijn er wel manieren waarop je ermee om kunt gaan,” zo vertelt ze. Voor haar voelt fawning alsof ze als het ware buiten haar lichaam treedt; terugkeren naar binnen is een manier om weer rustiger te worden. “Zelf lukt me dat door hobby’s zoals zingen en zwemmen, maar ook tijdens een massage komt mijn brein tot rust en lukt het om weer terug te keren.”

Nu ze weet dat haar lichaam en brein op die manier reageren in panieksituaties, gunt ze zichzelf de tijd om die activiteiten in te plannen. Vaker een massage boeken, baantjes trekken: het helpt haar om met fawning om te gaan. Ze nodigt lezers van haar boek uit om die vraag zelf ook te stellen: welke activiteit zorgt er nou voor dat jíj́ alles los kunt laten? Heb je het antwoord op die vraag gevonden, dan zou je zomaar hetzelfde gevoel kunnen hebben als Johanna volgens de titel van haar boek ervaarde: ‘ik begin geloof ik te bestaan.’

Bestel ‘Ik begin geloof ik te bestaan‘ hier.

Heb jij veel stress? Zo kom je snel uit de fight or flight mode