Malu Kirschbaum Psyche 16 jun 2022, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Jezelf blijven in een groep, hoe doe je dat? Een psycholoog legt uit

Als we ‘onder de mensen’ zijn, passen we ons vaak automatisch aan om in de smaak te vallen. Onder invloed van de sociale kring waarin we verkeren, nemen we onbewust bepaalde manieren over, veranderen we onze kledingstijl of luisteren we naar andere muziek. Hoe blijf je dan toch jezelf, zonder dat je buiten de groep valt? Psycholoog Fred Sterk legt het ons uit in zijn meest recente boek Denk je vrij.

Met dat aanpassen is op zich niets mis. Sterker nog, het is zelfs wenselijk om je op anderen af te stemmen en je met hen te verbinden.

Last van groepsdruk

Fred Sterk: “We zijn roedeldieren. Bij een groep horen is veilig, het geeft rust én het is goed voor immuunsysteem. Het is dus in biologisch en evolutionair opzicht belangrijk om ingebed te zijn in relaties, in vriendschappen en familieverbanden.”

Iedereen worstelt weleens met groepsdruk, maar sommige mensen passen zich meer aan dan anderen. Zo is de manier waarop iemand als kind is verzorgd en gekoesterd, bepalend voor de mate waarin hij zich kan binden aan zichzelf en anderen, wat weer maakt hoezeer hij zichzelf kan zijn in een groep.

Je eigen behoeftes volgen

Fred Sterk: “Mensen die onveilig zijn gehecht, vinden het moeilijker zich veilig te voelen in de relaties met anderen. Ze zijn gefocust op anderen, proberen te voldoen aan de verwachtingen die er zijn – of die ze zelf hebben ingevuld. Het gevaar ligt op de loer dat zij zich zó aanpassen, dat ze hun eigen behoeften en doelen vergeten.”

Dit gaat ook op voor mensen die als kind of in hun puberteit zijn gepest, én voor degenen die last hebben van wat Sterk de ‘zelfopofferings-valkuil’ noemt. “Dat zijn mensen over wie wordt gezegd ‘zij staat altijd voor anderen klaar’ of ‘hij vraagt nooit iets voor zichzelf’.

In elk gezelschap anders

Met name voor vrouwen is dit een valkuil. Zeker de oudere generaties zijn opgevoed met het idee dat je altijd maar klaar moet staan, dat je voor het gezin moet zorgen. Het was bijna verboden om aan je eigen behoeftes gevolg te geven

Wat betekent ‘jezelf zijn’ eigenlijk? Op ons werk gedragen we ons anders dan wanneer we met onze kinderen zijn, en als we op stap zijn met onze vriendengroep doen we anders dan wanneer we ons bekommeren om een zieke ouder.

“Moeder, partner, werknemer: dat zijn rollen, delen van wie je bent. We zijn te complex om in één definitie – dit ben ik– te vangen,” zegt Fred Sterk.

Zelfkennis is nodig

Om jezelf niet te verliezen in een vrienden- of familiekring en je veiliger te voelen, is dan ook enige zelfkennis nodig, weet Sterk. “Wat is jouw blinde vlek? Heb je de neiging jezelf op te offeren, te zorgen voor anderen? Dan is de kans groot dat je niet gewend bent of je ervoor schaamt om hulp te vragen omdat je bent gefocust op anderen, en kan het je doel zijn om dat te leren.

Zó blijf je trouw aan jezelf binnen je relatie

Of ben je introvert en prikkelgevoelig? Dan is het belangrijk dat je niet alle verjaardagen afloopt én ook communiceert naar je omgeving waarom niet.” Op die manier kunnen mensen geen verkeerd beeld van je krijgen, en bijvoorbeeld invullen dat je het laat afweten omdat je niet in hen bent geïnteresseerd.

Tips van een psycholoog

Jezelf kunnen zijn in een groep heeft daarom ook te maken met uitwisselen, met de ander laten zien wat je voelt. Dat bevestigt het contact, de relatie, en maakt het veilig.

Wat helpt om bij jezelf te blijven:

• Besef dat andere mensen anders zijn dan jij, ook binnen een groep. Ook goud waard: de 1/3-regel. Het is onmogelijk iedereen te begrijpen en bij iedereen in de smaak te vallen: met één derde van de mensen hebben we een klik wegens gemeenschappelijke overtuigingen, bij één derde van de mensen voelen we ons prima of neutraal en dan is er nog één derde met wie we geen of nauwelijks aansluiting hebben.
• Spendeer tijd in de natuur en/of neem voldoende tijd om alleen te zijn. Rust, afstand nemen van de energie en meningen van anderen maakt het makkelijker om op je eigen gevoel af te gaan.

Bestaat authenticiteit nog in onze maatschappij waar ‘anders-zijn’ de norm is?

• Sta elke dag stil bij vragen als: waar ben ik dankbaar voor? Wat ging goed vandaag, en waar kreeg ik energie van? Daardoor kom je dichter bij jezelf en verdwijnt de neiging jezelf te bewijzen of afhankelijk te zijn van de goedkeuring van anderen.

Wil je nog meer lezen over dit onderwerp? Dan is het boek De eenvoud van aandacht van Cathelijne Esser een aanrader. Dat gaat over hoe écht luisteren helpt een verbinding aan te gaan met jezelf en andere mensen.