Malu Kirschbaum Psychologie 31 jan 2023, 07:52

Leestijd: 4 minuten

Hoe je hooggevoeligheid anders kunt gaan zien (volgens een psychiater)

Het is een populair onderwerp: hooggevoeligheid. Er wordt veel over geschreven, kinderen worden al op jonge leeftijd bestempeld als ‘hypersensitief’ en de term HSP wordt volop gebruikt. Helaas heeft het vaak een negatieve bijklank als iemand ‘overgevoelig’ is. Hoe kun je hooggevoeligheid nou anders gaan zien, zonder dat de persoon in kwestie ‘bijzonder’ wordt?

Psychiater Willem van der Bend en auteur van het boek ‘Voel je beter’ heeft er een mooie blik op.

Er is niks ‘mis’ met hooggevoeligheid

Prikkels – wat je hoort, ziet, ruikt, enzovoort – zijn de input van de zintuigen. Iedereen is in meerdere of mindere mate gevoelig voor zijn omgeving en voor prikkels daaruit. Sommige mensen lijken wel van staal te zijn, geen prikkel is te veel. Zij kunnen veel prikkels aan zonder daarvan effecten te merken. Anderen zijn anders gebouwd en zijn gevoeliger voor prikkels uit hun omgeving.

En ook zijn er mensen die zó gevoelig zijn dat zij snel overprikkeld raken. Zij ervaren moeite om in het dagelijkse leven goed te functioneren. Deze mensen worden vaak overgevoelig of hypersensitief (HSP) genoemd. Psychiater Willem van der Bend heeft hier moeite mee, omdat het klinkt alsof er iets ‘mis’ zou zijn.

Overprikkeling kan leiden tot mentale ziekte

Willem: “Overgevoelig wordt vaak afwijzend gebruikt: ‘Reageer toch niet zo overgevoelig!’ En met ‘hypersensitief heb ik ook moeite, omdat mensen het vaak gebruiken op een egocentrische manier. Als hypersensitief wordt gebruikt, is de impliciete betekenis vaak: ‘Ik ben bijzonder, houd rekening met mij.’ Dit voelt voor mij onzuiver. Daarom houd ik het liever bij ‘Ik heb een dunne filter’ of ‘Mijn kind heeft een dunne filter’. Een filter is minder beladen en heel duidelijk.”

Iedereen heeft namelijk een filter. Dik of dun, of ergens ertussenin. Mensen met een dikke filter hebben minder last van de prikkels uit hun omgeving. Er dringt minder door tot hun zogenaamde processor, die nodig is om binnenkomende prikkels te verwerken. Mensen met een dunnere filter vangen meer omgevingsinvloeden op. Je kunt het vergelijken met een fruitschil: een kokosnoot kan veel meer hebben dan een perzikhuidje.

Zo ondersteun je jezelf holistisch als hoogsensitief persoon (hsp)

Wanneer mensen niet doorhebben dat zij een dunne filter hebben, kunnen zij makkelijker overprikkeld raken of zelfs overbelast. En als deze overprikkeling lang genoeg duurt, dan kunnen bijvoorbeeld depressieve stoornissen, angsten, burn-out, of andere mentale of lichamelijke klachten ontstaan. Willem zegt overigens niet dat psychiatrische ziektebeelden alleen ontstaan bij mensen met een dunne filter, maar het filter kan wel van invloed zijn op je vatbaarheid voor mentale ziektebeelden.

Gevoelige mensen zijn vaak creatiever

Mensen met een dunne filter zou je gevoelig kunnen noemen en mensen met heel dunne filters hypergevoelig. Nu is het vaak zo dat als je super lekker in je vel zit, dat jouw filter wat dikker is. Je kunt dan veel meer hebben. Willem: “Dit heeft te maken met je mentale batterij. Als je zakt in je mentale batterij wordt je filter dunner. Indien er dan niets in je levensstijl verandert, ontstaat er een neerwaartse spiraal. Mensen met een dikke filter zijn zeker niet immuun voor zakken in de batterij. Zij raken minder snel overprikkeld, maar bij lange overbelasting zullen ook zij gaan zakken.”

Gelukkig staat het ervaren van geluk los van hoe gevoelig je bent. Geluk is net zo haalbaar voor mensen die heel gevoelig voor prikkels zijn, als voor mensen die daar minder gevoelig voor zijn. En leuk om te weten: mensen met een dunne filter zijn over het algemeen creatiever en zijn vaak architect, designer, ondernemer, actrice of acteur van beroep. Zij vangen namelijk veel op en zien dingen die mensen met een dikke filter niet zien.

Verdikking van je filter

Voor mensen met dunne filters bestaat het gevaar dat ze door overmatige overprikkeling en te weinig hersteltijd sneller kunnen verzanden. Doordat het dunne filter meer prikkels doorlaat raakt hun processor snel overbelast en zakken ze sneller in hun batterij dan iemand met een dikker filter. Overbelasting laat zich zien als sneller geïrriteerd zijn, meer moeite hebben het overzicht te houden, of doordat de persoon in kwestie chaotisch, vermoeid, moedeloos of somber wordt.

Willem: “Ik hoor weleens mensen de hoop uitspreken dat zij graag een dikkere filter zouden willen hebben. Als je dat wilt, zorg dan dat je zo hoog mogelijk in je mentale batterij zit en zo goed mogelijk voor jezelf zorgt. Dat zal zich vertalen naar een zo dik mogelijk filter. Een alternatief voor verdikking op natuurlijke en gezonde manieren heb ik niet gezien.”

Wil je meer lezen over HSP in relatie met je mentale batterij? Check dan Willems boek Voel je beter.