Redactie Betere wereld 5 mei 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Hoe vrijwilligerswerk soms helemaal niet iets goeds bijdraagt

Generatie ‘Doing Good’ doet naast een baan of studie, vrijwilligerswerk om zichzelf en anderen te verrijken. Onmisbaar in onze samenleving, schreef managementgoeroe Peter Drucker, maar de nieuwe documentaire #doinggood toont ook de andere kant.

Peter Drucker is beroemd geworden met zijn 39 boeken over de manier waarop mensen met elkaar omgaan en zich organiseren. In 2005 overleed hij op 95-jarige leeftijd, maar zijn ideeën – over de rol van vrijwilligerswerk bijvoorbeeld – zijn nog steeds actueel.

Vrijwilligers als onbetaalde professionals

De geboren Oostenrijker schreef dat de vrijwilliger is getransformeerd van een goedbedoelende amateur in een onbetaalde professional. Volgens Drucker is dat één van de belangrijkste veranderingen in onze maatschappij, omdat vrijwilligers als lijm functioneren tussen uiteenvallende sociale structuren.

Lees ook: Wil je iets terug doen voor de wereld? 5 x leuke vrijwilligersactiviteiten in de buurt

In zijn artikel ‘What business can learn from nonprofits’ draagt hij twee redenen voor die transformatie aan. Stichtingen kregen werk, maar niet per se meer mensen, waardoor ze bestaande krachten productiever moesten maken. En belangrijker: vrijwilligers willen niet ‘alleen maar’ helpen, maar daadwerkelijk een bijdrage leveren met de kennis die ze in huis hebben.

Voordelen van vrijwilligerswerk

De schrijver noemt vrijwilligerswerk een essentieel onderdeel van ons leven, om de volgende redenen:

• Het is een manier om je sterke en zwakke punten te ontdekken: je kunt een verantwoordelijke baan hebben bij een multinational, maar volgens Drucker is er geen betere manier om je plussen en minnen te ontdekken dan vrijwilligerswerk. Meestal krijg je direct grote verantwoordelijkheid, waardoor je sneller resultaat ziet van je handelingen.
• Werken voor een doel: je baseert je strategie op een doel en niet op geld. Natuurlijk gaan organisaties zonder winstoogmerk bewust om met geld, gewoonweg omdat het moeilijk is voldoende in te zamelen en omdat ze altijd minder hebben dan nodig is. Belangrijker is dat geld niet het doel is, maar een middel om de missie te volbrengen.
• Bijdragen aan een missie: als vrijwilliger draag je bij aan een doel. Zorgen dat kinderen in townships in Zuid-Afrika naar school gaan, koken voor daklozen in de buurt en fondsen werven voor een tehuis.
• Blijven leren: tijdens vrijwilligerswerk doe je nieuwe kennis op. Drucker denkt dat bijleren een van de voornaamste redenen is waarom onbetaald werk interessant blijft.
• Controle over je leven: tegelijkertijd is vrijwilligerswerk volgens Drucker een manier om je leven niet te laten beheersen door je betaalde baan.

Hoe kan je precies bijdragen?

Als je iets wilt bijdragen aan de maatschappij dan adviseert Drucker om een organisatie of stichting te zoeken die aansluit bij je waarden en een doel heeft dat je raakt. In het buurthuis om de hoek of misschien wel verder weg, bij een buitenlands project bijvoorbeeld.

Must read: Hoe jouw vrijwilligerswerk in Nederland iemands leven kan veranderen

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, weet Loeke de Waal, die samen met Steffi Posthumus een documentaire over voluntourism maakte. In #doinggood volgen ze de Nederlandse Mitchell op zijn vrijwilligerstrip naar Zuid-Afrika. Hij hoopt een verschil te kunnen maken in de townships.

Lokale stichtingen

Hij boekt zijn reis bij een organisatie die vrijwilligers plaatst bij projecten van lokale stichtingen. Aan dat bedrijf betaalt Mitchell geld om zijn verblijf mee te bekostigen.

Mitchell dacht – des Druckers – dat de organisatie waarbij hij zijn reis boekte aansloot bij zijn waardes en verwachtingen. Maar eenmaal aangekomen in Zuid-Afrika komt hij erachter dat het project waar hij wordt geplaatst totaal anders is.

Lesje in verwachtingen

Zonder enige ervaring wordt hij voor een groep jonge kinderen gezet op een kinderdagverblijf. In #doinggood is te zien hoe Mitchell zijn verwachtingen bij moet stellen. Het is nog maar de vraag of hij de kinderen echt kan helpen.

Toch hechten de kleintjes zich aan hem, net als aan de andere vrijwilligers. Na een verblijf van een paar weken gaat de groep terug naar huis. De kinderen blijven achter, om hetzelfde afscheid over een paar weken opnieuw te ondergaan, maar dan met een nieuwe groep.

Wees pragmatisch

Documentairemaakster Loeke herkent de motivatie die Drucker beschrijft. “Zeker, je hebt een groep vrijwilligers die nadenkt over wat ze mensen te bieden hebben en hoe ze die kennis over willen dragen. Zoals: ik wil één kind het ABC hebben geleerd. Dat maakt de kans groot dat ze ook slagen.”

Maar in Zuid-Afrika zag ze ook vrijwilligers die uit idealistische overwegingen in het vliegtuig stapten en verbaasd waren over het ‘geciviliseerde’ land. “Zij kwamen van een koude kermis thuis, omdat het beeld dat ze van tevoren in hun hoofd hadden niet realistisch was.”

Tip: Voor de thuisblijvers. Je hoeft helemaal niet op reis voor inspiratie

“Aan de andere kant hoeft het voor hen geen gemiste kans te zijn geweest,” zegt Loeke, “want inzien dat je verwachtingen niet kloppen is een ervaring op zich. De vraag is alleen of je andere mensen daarmee helpt en er geen grotere problemen optreden dan de teleurstelling van één vrijwilliger.”

Misschien gaan de reizen van generatie ‘Doing good’ wel ten koste van de mensen voor wie de projecten eigenlijk zijn bedoeld. “Schrijnend voor beide partijen,” denkt Loeke. “Jongeren zonder enige ervaring worden op een project gezet, met kinderen die misschien niets aan hun aanwezigheid hebben.”

Wie is verantwoordelijk?

“Organisaties die dit soort reizen mogelijk maken hebben hierin een verantwoordelijkheid,” vindt Loeke, “maar voordat zij op een andere manier gaan werken en mensen met de juiste kwalificaties op de beste plek plaatsen zijn we weer even verder.”

Ze schat in dat de intentie van dit soort bedrijven aanvankelijk was om stichtingen en vrijwilligers bij elkaar te brengen. Het doel als strategie en niet het geld, net als Drucker beschrijft.

“Tegelijkertijd blijven het bedrijven die geld moeten verdienen. De vraag naar deze vrijwilligersreizen wordt groter en deze ondernemingen nemen meer mensen aan. Ze lijken geen tijd meer te hebben om hun projecten te controleren. Dan krijg je totaal ongekwalificeerde mensen voor de klas.”

Doe onderzoek

Op dit moment ligt de meeste macht volgens Loeke bij de vrijwilliger. “Zij boeken uiteindelijk het project. In #doinggood kun je zien hoe het af kan lopen. Doe onderzoek, praat met oud-vrijwilligers of boek je reis bij de stichting zelf, zodat je weet dat je geld bij de juiste mensen komt.”

Toegegeven, dat kost moeite en tijd. “Als je vrijwilliger wilt zijn in het buitenland, dan moet je dat ervoor over hebben,” vindt Loeke. “Wanneer je niet zeker bent van je zaak, dan kun je vanuit huis eerst fondsen werven. Afreizen kan later nog.”

En in navolging van Drucker: “Bedenk waar je goed in bent,” benadrukt Loeke. “Kun je goed bellen of mailen? Help mensen bij hun sollicitatiebrief of cv. Dan is de kans groter dat je niet alleen je eigen wens maar ook die van een ander vervult.”

Meer doen voor de wereld?

• Time to unite: 4 tips om anderen te helpen in tijden van corona
• Hoe optimisme dé manier is om de wereld een betere plek te maken
• Met meditatie de wereld verbeteren. Kan dat?