Margje Hoogland Psyche 14 feb 2022, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Aan deze 20 kenmerken kan je een psychopaat herkennen

Hoe vaak grap je niet over een date die niet terug appt en de andere keer wel tien keer belt, dat je te maken hebt met een psychopaat? Het is natuurlijk maar een grapje, maar als je echt te maken hebt met een psychopaat is er wel meer aan de hand. Het beeld van een gekke moordenaar is gelukkig wel wat overdreven, maar als je te maken hebt met een echte, hoe herken je een psychopaat dan?

Van Dale omschrijft een psychopaat als een ‘abnormale persoonlijkheid met criminele aanleg’. Toch zijn niet alle psychopaten crimineel en soms is psychopathie zelfs lastig te herkennen. De Canadese criminoloog en psycholoog Robert Hare heeft een checklist opgesteld om een psychopaat makkelijker te herkennen. 

Maar eerst, wat is een psychopaat precies?

De omschrijving van de Van Dale is dus voor een groot deel waar, maar psychopathie is beter te omschrijven als een een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP). Iemand met psychopathie kan zich niet aanpassen aan de sociale normen van de maatschappij.

Daardoor vertoont hij of zij brutaal en ongeremd gedrag, kent hij of zij weinig angst en overheerst een gevoel van minachting over alles. In een ergere vorm is er ook sprake van crimineel gedrag.

Ook is een psychopaat narcistisch. Het is wel goed om te weten dat niet alle narcisten pscyhopaat zijn, maar alle psychopaten zijn wel narcistisch. Het verschil zit hem in het toegeven van schuld. Een narcist kent schaamte of schuldgevoel, voor een psychopaat is dit gevoel onbekend.

Lees ook: Is jouw baas een psychopaat? Zo herken je ze

Psychopathie komt regelmatig voor. Onderzoek suggereert namelijk dat 1 procent van de bevolking voldoet aan de criteria voor psychopathie. Dat klinkt misschien niet veel, maar het betekent dat 1 op de 100 mensen die je kent een psychopaat is.

Bij mannen komt het vaker voor, maar ook vrouwen kunnen psychopaat zijn. Vrouwen lijken over het algemeen wel minder fysiek gewelddadig te zijn dan mannen.

Hoe herken je een psychopaat?

De checklist – Psychopathy Checklist—revised (PCL-R) – van criminoloog en psycholoog Hare is bedoeld voor gekwalificeerde hulpverleners en mag je als bekende van de persoon in kwestie nooit de diagnose stellen. Toch kan de checklist je helpen ontdekken of je met een psychopaat te maken hebt, mocht je met die vraag zitten. 

De lijst bestaat uit 20 punten. Deze kunnen worden beoordeeld met 0 voor ‘niet van toepassing’, 1 voor ‘iets van toepassing’, en ‘2 voor zeker van toepassing’. Als iemand 40 punten scoort heb je zeker te maken met een psychopaat, een punten aantal van 30 of hoger, komt in aanmerking voor de diagnose.

1. Gladde prater/oppervlakkige charme

Een psychopaat vertelt vaak sterke verhalen. Ook proberen ze zich beter voor te doen dan ze zijn. Wel komen ze charmant over.

2. Sterk opgeblazen gevoel van eigenwaarde (egocentrisme)

Psychopaten zijn opscheppers en ze schatten hun talenten en vaardigheden te positief in.

3. Altijd op zoek naar prikkels / snel verveeld

Een psychopaat verveelt zich snel. Dingen als werk, opleiding en relaties worden al snel saai gevonden.

Dit zijn de 3 verschillende types gaslighters (manipulators) waarmee je te maken kunt krijgen

4. Pathologisch liegen

Psychopaten zijn ziekelijke leugenaars. Ook hebben ze er geen moeite mee als ze worden betrapt op een leugen.

5. Sluw en manipulatief

Een psychopaat manipuleert en bedriegt anderen. Wat dat met een ander doet, interesseert ze niks.

6. Gebrek aan berouw of schuldgevoel

Psychopaten kennen geen schuldgevoelens of spijt over de dingen die ze doen. Ze vinden vaak zelfs dat het slachtoffer het verdiende.

7. Ontbreken van emotionele diepgang

Psychopaten komen koud en ongevoelig over.

8. Gebrek aan empathie

Een psychopaten heeft geen respect voor de rechten, gevoelens en het welzijn van anderen. Ze zijn zelf het allerbelangrijkste en andere mensen zien ze als potentiële slachtoffers die te manipuleren zijn.

9. Parasitaire levensstijl

Een levensstijl waarbij je leeft van andermans succes, geld of middelen. Een psychopaat teert op de zak van anderen (familie of instanties) en zoekt daarom meestal geen baan.

10. Gebrekkige controle van het eigen gedrag

Een psychopaat kan snel zijn beheersing verliezen en voelt zich gemakkelijk aangevallen door een ander. Kritiek wordt niet geaccepteerd en dit wordt opgelost met geweld, bedreigingen en schelden.

11. Seksuele losbandigheid

Veel oppervlakkige en losse seksuele relaties.

12. Gedragsproblemen in de vroege jeugd

Toen de persoon nog kind was, waren er al tal van problemen zoals liegen, vechtpartijen, diefstalletjes, brandstichting en uitingen van geweld tegen mens en dier.

13. Ontbrekende realistische doelen op lange termijn

Een psychopaat leeft van dag tot dag en verandert plannen continu.

14. Impulsiviteit

Een psychopaat is impulsief. Van de een op de andere dag wordt een relatie beëindigd of een baan opgezegd. Ze staan niet stil bij de voor- en nadelen van dit gedrag.

15. Onverantwoordelijk gedrag

Psychopaten hebben geen verantwoordelijkheidsgevoel of loyaliteit ten opzichte van familie, vrienden, werkgevers of anderen.

16. Geen verantwoordelijkheden voor eigen daden

Dit punt sluit aan op de vorige. Nadat een psychopaat onverantwoordelijk gedrag heeft vertoond, nemen ze er ook geen verantwoordelijkheid voor.

17. Huwelijken/samenleven van korte duur

Als er al een relatie wordt aangegaan, dan is dit vaak van korte duur. Voor de 30 heeft een psychopaat al met verschillende partners samengewoond en/of een huwelijk gehad.

18. Jeugdcriminaliteit

Al in de tienerjaren heeft deze persoon te maken gehad met arrestaties en veroordelingen.

19. Schending van voorwaardelijke invrijheidsstelling

Invrijheidsstelling is een vervroegde vrijlating bij een gevangenisstraf. Een psychopaat meldt zich vaak te laat weer of komt helemaal niet terug.

20. Crimineel veelzijdig

Het criminele gedrag is heel verschillend. Zo kan de persoon beoordeeld zijn voor bijvoorbeeld fraude en geweld.

Psychopaat vs sociopaat

De term psychopaat en sociopaat worden nog al eens door elkaar gehaald. Zo wordt er wel gezegd dat het verschil zit in dat de term ‘psychopaat’ gebruikt kan worden voor iemand die dit gedrag vertoont door genetische kenmerken. ‘Sociopaat’ kan dan worden gebruikt voor mensen die dit gedrag vertonen door de opvoeding en omstandigheden in de leefomgeving.

Lees ook: 9 manieren om een narcist te herkennen

Toch is dit niet correct. In beide gevallen gaat het om een antisociale persoonlijkheidsstoornis en kunnen beiden onverschillig zijn als het aankomt op het welzijn van een ander en ze kunnen een gevaar vormen voor de maatschappij.

Toch is een psychopaat is eerder koud en kil, terwijl je een sociopaat eerder herkent aan het hebben van een kort lontje. Een sociopaat laat zich eerder drijven door woede, terwijl een psychopaat berekenend, gepland en onder controle kan zijn.

Gezichtskenmerken psychopaat

Er wordt ook gesuggereerd dan je aan bepaalde gezichtskenmerken een psychopaat kunt herkennen. Volgens onderzoekers die de gezichtsuitdrukkingen van psychopaten vs. niet psychopaten onderzochten, zit dat als volgt:

• Minder oprechte gezichtsuitdrukkingen;
• Niet afleesbaar;
• Geen oprechtheid bij emotionele uitingen;
• Een lege blik.

Je zou dus zelfs aan iemand kunnen zien of het een psychopaat is!

Blijk je met een psychopaat te maken te hebben, zorg dan dat je altijd trouw blijft aan jezelf. Ga niet mee in het gedrag van de persoon in kwestie of neem zelfs helemaal afstand. Wees je er ook van bewust dat je weinig kunt doen om hem of haar te helpen. Om die reden blijven om gaan met deze persoon, zal je waarschijnlijk alleen maar meer pijn doen. Heb je daar veel moeite mee? Schakel dan professionele hulp in – voor jezelf.