Malu Kirschbaum Psyche 9 mei 2021, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Zijn goeroes de nieuwe goden?

De mens heeft altijd een soort gids nodig in zijn leven. Vroeger waren dat goden en godinnen of filosofen zoals Aristoteles en Plato, maar inmiddels is het leven veranderd en vliegen we onszelf al gauw voorbij. We zitten in een ratrace, voelen ons vaak niet goed genoeg of ervaren de druk om aan ideale Instagram-plaatjes te voldoen. Dus zoeken we massaal hulp bij psychologen, coaches en hedendaagse goeroes.

Het aantal zelfhulpboeken lijkt niet aan te slepen en de motivatiesprekers schieten als paddenstoelen uit de grond. Dus de vraagt rijst: zijn hedendaagse goeroes de nieuwe goden?

Steun in moeilijke tijden

Omdat we ons verantwoordelijk voelen voor ons eigen geluk en succes, zijn we continue op zoek naar de beste versie van onszelf. De 2.0-versie. Om ons te begeleiden bij deze transformatie gaan we te rade bij therapeuten, coaches, zelfhulpboeken, filosofische workshops en ‘levensscholen’. Ook hebben we de behoefte om te weten wat er nu werkelijk belangrijk is in het leven en zoeken we weer naar de zin van ons bestaan.

En die antwoorden zoeken we tegenwoordig niet meer binnen de religie, maar bij een goeroe als Byron Katie, Gabrielle Bernstein of Deepak Chopra. Iedere goeroe heeft een ander verhaal en als je onzeker of kwetsbaar bent, kan zo’n verhaal jou aanspreken.

Dat voelt fijn en kan je steun bieden in moeilijke tijden. De keerzijde van dit verhaal is echter het massale geloof in maakbaar succes. Mensen gaan denken dat als ze niet gelukkig zijn of geen succes hebben, dat het hun eigen schuld is.

Op zoek naar zingeving

Voorheen konden we beter omgaan met de moeilijke dingen van het leven. Religie leerde ons: er zijn nu eenmaal dingen die goed gaan en dingen die misgaan, berust daarin. Maar die berusting behoort niet meer tot ons repertoire. We vinden nauwelijks meer troost als we worden geconfronteerd met moeilijkheden. Vandaar de explosie op het gebied van zelfhulpboeken.

Er worden vooral boeken verkocht waarin je als lezer zelf aan de slag kunt gaan met stress, burn-out of lichte depressieklachten. Ook titels die over compassie in je leven en mindfulness gaan zijn erg gewild. Alhoewel dat laatste wel over zijn grootste hype heen is. Nu zoeken mensen vooral naar meer zingeving en het juist actief aanpakken van problemen.

Succes is niet maakbaar

Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, is geen voorstander van goeroes. “Ik denk dat iedereen zijn eigen weg moet vinden in het leven en dat gaat met vallen en opstaan. Niemand kan jou vertellen hoe je je leven moet leiden. Als je specifieke hulp nodig hebt, kun je daar domein-gerelateerd hulp bij zoeken. Maar adviezen als: ‘blijf focussen op je doel’ en ‘opgeven is geen optie’, gaan je niet altijd helpen.

Als er een formule voor succes zou zijn, dan zou er geen product of bedrijf meer mislukken. We zijn geneigd om naar succesvolle mensen te kijken, zodat we dat gedrag kunnen kopiëren. Alleen is er geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan of bewezen dat dit gedrag ook daadwerkelijk voor het goede resultaat zorgt.

Veel mensen doen precies hetzelfde, maar die blijven gewoon aanmodderen. Al die zogenaamde ‘losers‘ lezen dezelfde boeken en kopiëren die gewoontes, filosofieën en strategieën, maar zullen nooit de top bereiken.”

On the positive side…

Natuurlijk kun je wel leren van andere mensen en kun je ook een goeroe zien in een vriendin of collega. Dit noemen we dan eerder een sparringpartner, maar het betekent niet dat je zijn of haar adviezen moet opvolgen om succes te hebben. Je laat je inspireren en kiest vervolgens welke kant jij uit wilt gaan. Wat helpt is om je doelen zo concreet mogelijk te maken en op te schrijven wat je wilt bereiken.

Vervolgens ga je nadenken over welke stappen je moet zetten, alles wat je onderweg tegen kunt komen en hoe je daarop kunt reageren. Maar je moet de kracht uit jezelf halen om deze plannen ook daadwerkelijk uit te voeren. Goeroes waar Roos wél positief over is, zijn de meer boeddhistisch georiënteerde goeroes zoals Eckhart Tolle. “Die laten mensen snappen dat je niet alles kunt fixen in het leven en niet alles kunt bereiken wat je wilt. Dat zijn goede levenslessen.”

De kracht van de kwetsbaarheid

Nog zo’n spiritueel georiënteerde goeroe is Brené Brown. Veel mensen vinden steun in haar boodschap dat het allemaal niet perfect hoeft. Daarom heeft ze veel succes met haar boeken, zoals De kracht van kwetsbaarheid, De moed van imperfectie, en Durf te leiden.

Daarvoor deed ze overigens 12 jaar wetenschappelijk onderzoek naar kwetsbaarheid, schaamte en moed. Ze moedigt ons aan om meer te vertrouwen op onze intuïtie en leert ons, op een warme en grappige manier, hoe goed het is om kwetsbaar te zijn.

Brené zegt: “Als je probeert te ontsnappen aan angst, boosheid, teleurstelling of onzekerheid, dan verdoof je ook vreugde, dankbaarheid en geluk, want emoties kun je niet selectief verdoven. Durf daarom lief te hebben met heel je hart terwijl er geen garanties zijn. Voel dankbaarheid en vreugde op die prachtige momenten, ook als je bang bent om alles te verliezen.”

Om een idee te krijgen van haar werk zijn haar Unlucking Us-podcast en Netflix documentaire The Call to Courage een aanrader.

I’m not your guru

Werelds meest bekende zelfhulp-goeroe is waarschijnlijk Tony Robbins. Voor zo’n 1000 dollar per dag, kun je tijdens opzwepende bijeenkomsten overal ter wereld leren om ‘je eigen beperkingen te omzeilen en zo controle te nemen over je eigen leven’. Zijn werkwijze is gebaseerd op NLP, oftewel Neurolinguïstisch Programmeren, wat inhoudt dat je door positief te denken, positief gaat handelen.

Hij beweert met zijn boeken, workshops, seminars en Netflix documentaire I’m not your guru de levens van meer dan 50 miljoen mensen te hebben beïnvloed, maar dat blijkt niet altijd even positief te zijn geweest. De beste man werd twee jaar geleden aangeklaagd voor seksuele intimidatie van vrouwelijke werknemers en het uitschelden van mensen uit zijn publiek.

Wat is waarheid?

Terug naar de vraag. Zijn de hedendaagse goeroes onze nieuwe goden? In zekere zin wel. De behoefte om te weten dat ‘het leven klopt’ is groot, en goeroes kunnen ons sturing geven op momenten dat we het even niet meer weten. Net als dat God, Allah of Shiva dat soms kunnen doen.

Maar we moeten niet vergeten dat deze goeroes ook niet altijd de waarheid in pacht hebben. Het zijn gewoon mensen en mensen maken fouten. Dus laat je vooral inspireren, maar blijf bij jezelf en kies je eigen weg. Dat is altijd de beste.