Winnie Verswijvel Psyche 24 nov 2022, 15:12

Leestijd: 4 minuten

Gaslighting: zo herken je deze vorm van manipulatie

Als je kijkt naar de geschiedenis, dan is het extreem fascinerend om te zien hoe bepaalde figuren erin geslaagd zijn om een hele bevolkingsgroep op een negatieve manier te brainwashen. De Tweede Wereldoorlog is daar een goed voorbeeld van, maar ook sektes en malafide yogaguru’s (zoals we zagen in Netflixdocu Bikram). Hoe is het in hemelsnaam zover kunnen komen? Gaslighting, een manipulatietechniek, vormt mogelijk een groot deel van de verklaring.

Er zijn verschillende manipulatietechnieken waarmee je mensen kan aanzetten tot een bepaald gedrag. Gaslighting is daar eentje van, en je kan jezelf er maar beter voor hoeden.

Wat is gaslighting precies?

Gaslighting is een manipulatietechniek om mensen te laten twijfelen aan hun realiteit. Filmkenners kennen dit fenomeen misschien wel vanuit de film Gaslighting, waarbij een man zijn vrouw zodanig manipuleert dat ze denkt dat ze gek aan het worden is.

Lees ook: Waarom ‘jouw waarheid’ het waard is om te delen

En denk je nu: dit overkomt mij niet? Think again: iedereen is vatbaar voor gaslighting. Denk maar aan alle verstandige mensen die uiteindelijk toch in een sekte belanden (wat bijvoorbeeld heel goed in beeld wordt gebracht in de docu Holy Hell op Netflix): ook zij hadden op voorhand nooit kunnen vermoeden dat ze zouden meestappen in het verhaal van een manipulator.

Dat is misschien een extreem geval, maar ook in dagelijkse conversaties krijg je soms zonder dat je het beseft te maken met gaslighting.

Zo herken je gaslighting

Gaslighting gebeurt vaak heel subtiel, zonder dat je er erg in hebt. Toch kan je jezelf erin trainen om de signalen van gaslighting beter te gaan herkennen.

1. Ze liegen flagrant

Eén onbetwistbaar kenmerk van mensen die aan gaslighting doen, is dat ze overduidelijk leugens verkondigen. De kracht van liegen zit ‘m trouwens niet in de leugens zelf, maar in het feit dat je door één achterhaalde leugen nooit meer 100 procent zeker weet of die persoon de waarheid vertelt of niet. Immers: je weet dat hij of zij in staat is om te liegen.

Must read: Verschillende vormen van liegen (en wat je kunt doen om eerlijker te zijn)

2. Ze ontkennen dat ze iets gezegd hebben

Hoewel je 100 procent zeker bent van het feit dat de ander iets gezegd heeft, ontkent deze persoon dat in alle talen. Gevolg: je gaat aan jezelf twijfelen.

3. Ze misbruiken dingen die je nauw aan het hart liggen

Manipulators weten maar al te goed wat jou nauw aan het hart ligt: je kinderen, je identiteit, je partner. Dit zijn de eerste zaken die ze zullen misbruiken. Ofwel: ze misbruiken de fundamenten van je persoon aan.

4. Ze halen je naar beneden

Een typisch kenmerk van gaslighting is dat het geleidelijk aan gebeurt. Een leugentje hier, een leugentje daar, zo nu en dan een hatelijk opmerking. Dit heeft op termijn zo’n sterk effect dat je er mentaal naar beneden door wordt gehaald

Ook interessant: Omgaan met de negatieve energie van een ander: zo doe je dat

5. Hun acties komen niet overeen met hun woorden

Heb jij te maken met iemand die aan gaslighting doet? Kijk dan naar wat ze doen in plaats van wat ze zeggen. Meestal matchen die twee namelijk niet. En always remember: wat ze zeggen zijn maar praatjes.

6. Ze verwarren je met positieve bekrachtiging

Door soms complimentjes te geven over gedrag dat zij goedkeuren, krijg je het gevoel dat de persoon in kwestie toch niet zo slecht is als je zou denken. Alleen: dit is een berekende stap om jou nog meer te verwarren en te doen twijfelen aan je realiteit.

7. Ze weten dat verwarring mensen zwakker maakt

Gaslighters weten dat mensen een gevoel van stabiliteit willen in hun leven. Hun doel bestaat er vooral in om die stabiliteit naar beneden te halen en zelf een schijnbaar stabiele factor te zijn (zoals een charismatische sekteleider).

8. Ze projecteren hun eigen gedrag op jou

Vaak tonen mensen die aan gaslighting doen een negatief gedrag, zoals bedrog, stelen of drugmisbruik. In plaats van dit toe te geven, beschuldigen ze jou echter van diezelfde gedragingen. Als gevolg ga je jezelf hiertegen verdedigen, waardoor de aandacht van de manipulator wordt weggehaald.

9. Ze proberen mensen tegen je af te zetten

Eén van de belangrijkste zaken waar gaslighters je aan doen twijfelen, zijn de mensen rondom jou die je altijd hebt vertrouwd. Sterker nog: ze zullen er alles aan doen om je af te zetten tegen je familie of beste vrienden.

10. Ze beschuldigen anderen van leugens

Door anderen (zoals je familie of de media) te beschuldigen van leugens ga je je eigen realiteit in vraag stellen. De kracht zit ‘m vooral in het feit dat ze de enige zijn met het lef om zoiets te verkondigen, waardoor je automatisch vermoedt dat er iets van waarheid inzit.

Kortom: gaslighting is een langdurig proces dat mensen vaak onbewust brainwasht. Toch is het belangrijk om te weten dat dit soort zaken gebeuren, niet alleen in de films.

Maar nog belangrijker is het om gaslighting te kunnen herkennen en om zeker te zijn van je eigen realiteit. Met dit artikel is dat hopelijk een beetje makkelijker geworden.

Meer psychologie

• Heb je een dipje? Zo werkt ons psychologische immuunsysteem
• In Have A Good Trip op Netflix vertellen celebrities over psychedelica
• Dit is volgens psychologen de reden waarom we steeds op dezelfde types vallen