Lian van Doorn Psyche 9 okt 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Fluisterzen: in slaap vallen door tikkende nagels

We staan in de downward facing dog, laten al liggend op een matje ons lichaam zwaar worden en eten mindful een boterham. Jup, we doen van alles om ons lichaamsbewustzijn te vergroten. Ik dook in een andere optie: ASMR, ook wel fluisterzen genoemd. Wat doe je bij ASMR? En bestaat het eigenlijk wel?

In 2009 slingerde iemand voor het eerst een ASMR-filmpje op het wereldwijde web, maar vanaf 2012 werd het in Nederland een grote hit. Youtubers, vooral meisjes, fluisterden duizenden kijkers in slaap, terwijl ze met hun nagels tikken op een bakje, pagina’s van een boek omslaan, handdoeken opvouwen of hun haar borstelen.

De video’s zien er slaapverwekkend uit en ja, het gevolg is vaak dat mensen in slaap vallen tijdens of na het kijken van zo’n video. Maar niet omdat het saai is; de geluiden zijn de trigger.

Klinkt als: hersenorgasme

ASMR staat voor Autonomous Sensory Meridian Response. Het wordt ook wel een hersenorgasme genoemd, maar het heeft niets met seks te maken. Youtubers maken de ASMR-filmpjes om een mysterieuze sensatie op te roepen.

“De sensatie kan variëren van een ontspannen of euforisch gevoel tot een warme golf van tintelingen die van de bovenkant van je hoofd, via je ruggengraat naar je ledematen gaat,” legt UvA-psychologe Romke Rouw uit. De zachte geluiden brengen de luisteraar en kijker als het ware in trance.

Ook lezen: Wat het over jou als persoon zegt als je gevoelig bent voor ASMR

Tot zover klinkt het misschien als een aftakking van yoga of mindfulness. Toch is het iets anders: bij ASMR zijn er heel andere triggers die de sensatie geven, zoals tikken met je nagels, krassen op het tafelblad, make-up opdoen, kauwen en – de meest voorkomende en hoogst gewaardeerde – fluisteren.

Rouw: “Bij ASMR is altijd een persoon betrokken en is er een zeer specifieke sensatie. Dat maakt het ook anders dan filmpjes waarin je de zee hoort klotsen of vogels hoort tjilpen.” De ASMR University denkt dat het scheppen van een band tussen personen de belangrijkste trigger is en voortkomt uit het hechten van ouders aan hun kind en viceversa.

Breinverklaring en voordelen van fluisterzen

Terwijl in 2009 al duizenden Youtubers hun heil vonden in ASMR-video’s, kwam onderzoek naar dit fenomeen pas vanaf 2014 op gang. Dat jaar legden onderzoekers van de Swansea-Universiteit in Wales een vragenlijst voor aan 475 mensen die de hersentintelingen geregeld hadden ervaren. Veel deelnemers beschreven het gevoel als een soort verhoogde concentratie en vergeleken het met de focus die soms optreedt tijdens het sporten.

De relaxte vibes zouden volgens dezelfde onderzoekers te maken hebben met het vrijkomen van verschillende hormonen. Die ook vrijkomen bij een orgasme, overigens. Of bij een baby die de borst krijgt. Een jaar na de eerste studie verscheen een artikel waarin lijntjes werden gelegd tussen synesthesie en ASMR.

Bij synesthesie roept een bepaalde ervaring een andere ervaring op; je hoort bijvoorbeeld muziek en ziet tegelijkertijd vormen. Bij ASMR roept ook een bepaalde ervaring (fluisteren) een andere ervaring op (tintelingen).
Vind je vast ook interessant: ASMR: een uitleg van wat dat nou precies is
Door de link tussen synesthesie en ASMR is het ook iets makkelijker om een breinverklaring te vinden voor deze internethype. “Bij synesthesie zien we een verschil in connectiviteit in de hersenen, in vergelijking met mensen die geen synesthesie hebben. Dat kan zowel connectiviteit in structuur zijn (meer of minder ‘kabels’) als in functioneren (meer of minder met elkaar praten). Mogelijk is iets soortgelijks bij ASMR aan de hand en beschikken liefhebbers van fluisterzen ook over ‘extra verbindingen’ in het brein.” Volgens Rouw is het zeker iets anders dan het gevoel dat we krijgen bij het lezen van een mooi boek, een grandioze operavoorstelling of een schilderij van Rembrandt. “Maar is het totaal anders? Of alleen een sterkere versie?”

Het is inmiddels een aantal jaar later. Nog steeds tasten we in het duister, want ‘onderzoek gaat helaas niet zo snel’. Maar de pikzwarte nacht heeft wel plaatsgemaakt voor schemerdonker. “We weten inmiddels dat mensen die ASMR ervaren, dit zien als positief. Het kan pijn verlichten, problemen doen vergeten, het humeur verbeteren en stress en slaapproblemen verminderen.”

In het hoofd van de ASMR-liefhebber

Niet iedereen ervaart een euforische sensatie bij het kijken van ASMR-video’s. Zo blijven voor mij de tintelingen en het euforische gevoel nog een ver-van-mijn-bed-show. Ik raak niet ontspannen en val zeker niet in slaap. Zenuwachtig word ik er van. Zelfs een beetje recalcitrant. Helaas, ik had best zo’n hersenorgasme willen ervaren.

Sommige mensen zijn inderdaad gevoeliger voor fluisterzen dan anderen, ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Winnipeg in Canada dit jaar. Mensen die ASMR ervaren scoren namelijk hoger op intellectuele nieuwsgierigheid, gevoeligheid voor stress en voelden zich vaak bedreigd en emotioneel instabiel. De liefhebbers scoorden een stuk lager op de voorkeur voor consistentie, voorzichtigheid en doorzettingsvermogen.

Dat ASMR-liefhebbers mogelijk meer stress ervaren, komt ook uit Amerikaans onderzoek. Mensen die meer negatieve gevoelens ervaren, maken meer gebruik van de sensaties bij de video’s. Niet gek, vindt de UvA-psycholoog. “Mensen geven aan dat de video’s stress kunnen verminderen of pijn kunnen verlichten. Heb je geen stress of pijn, dan zul je waarschijnlijk minder effecten ervaren van het kijken naar zo’n video.” Ben jij benieuwd of je ASMR ervaart en daar iets aan kunt hebben? Doe dan de test die Romke Rouw heeft opgesteld.

Er is iets aan de hand

Wel jammer: je kunt immuun raken voor fluisterzen. Hoe meer je je onderdompelt in ASMR, hoe langer het duurt voordat je weer die sensatie ervaart, schrijft New Scientist eind 2016. Mensen hebben steeds sterkere geluiden nodig en bij de meeste liefhebbers verdwijnt de sensatie op den duur volledig. Of je een lasso kunt uitgooien en de sensatie weer kunt vangen, is niet duidelijk.

Als het daadwerkelijk voor zoveel ontspanning zorgt, kan het mogelijk worden gebruikt bij behandeling van stress, angst of depressie. Maar het handjevol artikelen dat nu is verschenen, laat een harde uitspraak nog wachten. Toch sluiten we positief af.

“De duizenden mensen die naar de filmpjes kijken, doen dat niet voor niets. Ze ervaren iets. Er is iets aan de hand. De vraag is waar dat mee te maken heeft en of we dit in de hersenen moeten zoeken of totaal ergens anders.”

Meer Bedrock vibes

• Luister hier naar een van Bedrock’s meditaties
• Waarom je ASMR nog eens een kans zou moeten geven
• Lessen die we kunnen leren van de 12-jarige ASMR-Youtuber Nanou Philips